جۇما كۇنى تاڭەرتەڭ جولعا شىقتىق. جول مۇراتى – جەتۋ، باعىتىمىز – تەك وڭگەنى ايتپاعاندا، تاريح پەن مادەنيەت، ادەبيەت پەن ونەردىڭ توعىسقان تۇسى – تاراز شاھارى. «الاتاۋ مەن قاراتاۋ – تۇيىسكەن جەرى تۇراعىڭ» دەپ «جامبىل ۆالسىندە» شىرقالاتىن قۇتتى مەكەن بۇل. ماقساتىمىز – ارىپتەسىمىز، «الاتاۋ اقپارات» مەدياحولدينگىنىڭ ءفوتوتىلشىسى، «اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى»، قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ قايراتكەرى سامات سەرىكباي ۇلىنىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ونىڭ ءوزى تۋىپ-وسكەن جامبىل وبلىسىندا جوسپارلانعان شىعارماشىلىق كەشكە قاتىسۋ. جول بويى «كوڭىل جۇيرىك پە، كوك دونەن جۇيرىك پە؟..» دەگەندەي، تالاس بويىنداعى تارتىمدى قالانى كوز الدىمىزعا كەلتىرىپ، وي ەلەگىنەن وتكىزدىك.
مىنە، كونەنىڭ كوزىندەي، كەرەمەتتىڭ وزىندەي ەكى مىڭ جىلدىق تاريحى تۇركى الەمىنىڭ تەرەڭىنە تارتار تاراز شاھارى الىستان «مەنمۇندالادى». قۇرساۋلى جايپاق جول (اۆتوبان) تەمىر تۇلپارىمىزدى تايپالتپادى، جول بويى زەرىكپەدىك. جولباسشىمىز، «الاتاۋ اقپارات» مەدياحولدينگىنىڭ باس ديرەكتورى ەرجان قالىمباي ۇلىنىڭ تاريحي-تانىمدىق، قازاقستان جازۋشىلار وداعى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرجان قۋانتاي ۇلىنىڭ ادەبي-تانىمدىق اڭگىمەلەرىنە ارا-تۇرا ءوزىمىز دە قوسىلىپ، جوسىلىپ وتىردىق. ءبىر شايلانىپ، جايلانعان بىزگە بەس ساعاتتىڭ بەلەسىندە تارازدىڭ توبەسى كورىندى.
قوناقۇيدە استانادان تارازعا ۇشىپ جەتكەن ساماتتىڭ دوسى، قوعام مەن مەدياداعى بەلسەندى ازامات ايدار قىرىقباي ۇلى قۇرمەتتى قوناقتار قاتارىنا قوسىلدى. دوس دەپ وسىنداي جىگىتتى ايت! (ايتپاقشى، ايدار – قازاقتىڭ كلاسسيك اقىنى عالي ورمانوۆتىڭ تۋعان جيەنى). مەيرامحانادان تۇستەنىپ العان سوڭ وبلىستىق ورتالىق عىلىمي كىتاپحاناعا ات باسىن بۇردىق. مۇندا مەرەيتوي يەسى سامات سەرىكباي ۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىنا سىرتتاي دا، ىشتەي دە قانىق جەرلەستەرى – جەرگىلىكتى شىعارماشىلىق قاۋىم وكىلدەرىمەن، ستۋدەنت جاستارمەن باس قوستىق، پىكىرلەستىك، اقجارىلا اڭگىمەلەستىك.
كەرەمەت ۇيىمداستىرۋشى، كىتاپحانا ديرەكتورى ەلميرا ەلەۋسىز قىزى ءبىزدىڭ ساكەڭمەن قۇرداس بولىپ شىعۋى ءازىل-قالجىڭىمىزدى جاراستىرىپ جىبەرگەندەي. تارازدىق جاستاردىڭ باس-اياعى ءبىر جارىم ساعاتقا سوزىلعان جۇزدەسۋدە تىرپ ەتپەي، زيالى ءسوزدى ىنتىزارلىقپەن ۇيىپ تىڭداۋلارىنان تاربيەلىك، شىعارماشىلىق ادامعا دەگەن قۇرمەتتى تۇيسىندىك. سالتاناتتى مادەني مەكەمەگە باس سۇققاندا كونە تارازدىڭ كوركەم كومبەسىنە تاپ بولدىق. ال كىتاپحانانىڭ ءماجىلىس زالىندا تۋعان جەرگە تۋىن تىككەن ارىپتەسىمىزدىڭ فوتوالبومدارىمەن جايناعان كورمەنى كوردىك. سۋرەتتەر سويلەپ تۇرعانداي. سامات قۇسايىنوۆتىڭ «سارىسۋدىڭ سىرلى سۋرەتى»، «سارىسۋ – سايالى مەكەنىم»، «مەرەيلى مويىنقۇم» فوتوالبومدارىنا وقىرماندار سۇيسىنە قاراپ تۇردى.
كەلەلى كەزدەسۋدىڭ بەتاشارى ساماتتىڭ رۋحاني كوكەسى، سول ساتتە الىستا ساپارلاپ جۇرگەن قازاق ونەرىنىڭ كوريفەيى، كينو جانە تەاتر قايراتكەرى، حالىق ءارتيسى ءاسانالى ءاشىم ۇلىنىڭ قۇتتىقتاۋ بەينەكورسەتىلىمىمەن باستالدى. اسەكەڭ سامات بالاسىنا جۇرەكجاردى تىلەگىن ارناپ، شىعارماشىلىق تابىس تىلەپ قانا قويماي، الدا وزىنەن ءبىر فوتوالبوم كۇتەتىنىن ايتىپ، بازىناسىن دا ءبىلدىردى. ومىردە وتە قاراپايىم بولسا دا، ونەردە تىم تالعامپاز اS-اكتەردىڭ تالانتتى تانىپ، ونەرىن ريزالىقپەن باعالاپ، قولقا سالۋىن تۇسىندىك. سالتانات سوڭىنا تامان «الاتاۋ اقپارات» پەن «اۋليە اتا» مەدياحولدينگتەرى اراسىندا ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.
شىعارماشىلىق كەش كەزىندە وبلىس، اۋدان اكىمشىلىگىنىڭ قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، بۇرىنىراق ايماقتاعى سارىسۋ اۋدانىن باسقارعان، وبلىس باسقارمالارىندا جاۋاپتى قىزمەت اتقارعان بولات مادىكەنوۆ، وڭىردەگى اقپارات سالاسىنىڭ مايتالمانى، جازۋشى جاڭاباي ميلليونوۆ، «اۋليە اتا» مەدياحولدينگىنىڭ باس ديرەكتورى دانيار اسقار ۇلى، ت.ب. وبلىستىق، اۋداندىق باسىلىم باسشىلارى، اقپارات، ونەر مەن مادەنيەتپەن بىتە قايناسقان ءبىراز ازاماتتار، سامات سەرىكباي ۇلىنىڭ ارىپتەستەرى مەرەيتوي يەسىن قۇتتىقتاپ، وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. شىعارماشىلىق باسقوسۋ شاعىندا فوتوونەرىنەن پاراسات-پايىمى سەزىلىپ، سۋرەتتەرى سىر شەرتىپ، سويلەپ قويا بەرەتىن ارىپتەسىمىز سامات ءىنىمىزدىڭ ەڭبەگى سىڭگەن الاتاۋدىڭ باۋرايىندا عانا ەمەس، كىندىك قانى تامعان قاراتاۋدىڭ قىرقاسىندا دا بيىك بەدەلگە يە ەكەنىن اڭدادىق.
شىعارماشىلىق كەشتەن كەيىن الماتىلىق قوناقتاردى جامبىل وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قاناتبەك قايشىبەكوۆ قارسى الىپ، مەيرامحاناداعى داستارحاننان ءدام تاتقىزىپ، قازاقى قالىپپەن يىعىمىزعا شاپان جاپتى. مىنە، قىزمەتى قاربالاس، شارۋاسى شاش-ەتەكتەن بولسا دا، ءبىر ساتكە تۋعان ولكەسىنىڭ تالانتتى شىعارماشىلىق ادامىن ارداقتاي كەلگەن ازامات.
ايتا كەتەرلىگى، قانات قايشىبەك ۇلى – كەزىندە ءبىزدىڭ ساماتتىڭ تۋعان اۋماعى – سارىسۋ، كورشىلەس تالاس اۋدانىن، وبلىستىق اكىمدىكتىڭ سالالىق قىزمەتتەرىن ابىرويلى باسقارعان ازامات. ءبىر اۋداندى باسقارىپ، ەلدەن العىس الا الماي جۇرگەندەر دە بار، ال قاناتبەك مىرزا ەكى اۋداندى ويداعىداي باسقارىپ، بۇكىل ەلدىڭ ريزاشىلىعىن الدى. جولداردى تاقتايداي ەتىپ سالىپ شىقتى. سول كەزدە عوي، كولەمى شاعىنداۋ بوپ شىققان اۋماق فوتوالبومدى كەڭەيتىپ، «سارىسۋ – سايالى مەكەنىم» اتتى اۋقىمدى فوتوالبومدى شىعارۋعا سەپ بولعانى، دەمەۋشىلىك ەتكەنى. «باتامەنەن ەل كوگەرەر» دەگەن سول. ەلىن سۇيگەن، تۋعان ولكەنىڭ ءقادىرىن تۇسىنگەن ازاماتتار سويتەدى.
ءتىپتى، جانىنان بەلگىلى جىرشى، مادەنيەت سالاسىنىڭ مايتالمانى بەرىك ءجۇسىپوۆتى كورگەندە، تالانت تالانتتى الىستان تانيتىنىنا كوز جەتكىزگەندەي بولدىق. تارازدان سوڭ سارىسۋ اۋدانىنىڭ ورتالىعى جاڭاتاس قالاسىنا جورتتىق.
اۋدان ورتالىعىنا جاقىن ورنالاسقان ساماتتىڭ باۋىرى جومارتتىڭ ۇيىنە توقتاپ، ءدام تاتتىق تا قوناقۇيگە بەتتەدىك. ءدال وسى شاڭىراققا الىستان كەلگەن قوناقتارعا، اۋدان اكىمى ساكەن مامىتوۆتىڭ ءوزى ارنايى سالەم بەرە كەلۋى ەلاعاسىنىڭ كورەگەندىلىگىن كورسەتىپ، كوڭىلىمىزدى كوتەرىپ تاستادى. مۇنى دا تۋعان ولكەسىنىڭ تالانتى ءتول پەرەزەنتىنە دەگەن قۇرمەت دەپ بىلدىك. بۇل شاڭىراقتا ساماتتىڭ اناسىمەن قاۋىشتىق. جەتپىستىڭ جەتەۋىنە جەتكەن اپامىز سوڭعى كەزدەگى كەزەكتى وتادان سوڭ قوس جانارى سۋالسا دا، بىزگە مول مەيىرىمىن توگىپ تۇردى. التىن بالداعى جالتىلداپ، فوتومىلتىعى نايزاعايداي جارقىلداعان جايراڭ قالپىنا قالۋى – كوز الدىندا كولبەڭدەپ جۇرگەنىنىڭ اسىل اناسىنىڭ ارقاسى.
جەر باسىپ جۇرگەن جارتى عاسىرلىق عۇمىرىنىڭ وتىز جىلىن الماتىدا وتكىزىپ جاتقان ساكەڭ بال شىرىندى الماسىمەن اتى شىققان شاھاردىڭ شىرايىن شىعارىپ، قالالىق باسىلىمدا نەشەمە شەديەۆر دۇنيە – فوتوسۋرەتتى جارق ەتكىزدى. الماتىنىڭ وزىندە عانا ەمەس، بۇل قالاعا الىس-جاقىننان اعىلعان تالاي تالانتتى نىساناعا الىپ، تانىمال تۇلعالار گالەرەياسىن دا جاسادى، شاھاردىڭ ونداعان كەرەمەت فوتوكوللادجىن، جۇزدەگەن كوركەم فوتوپەيزاجىن جاسادى.
قىزمەتتەسىمىز سامات وسى ايماقتىڭ سارىسۋ اۋدانىنىڭ تۋماسى. دالىرەك ايتقاندا، اۋدان ورتالىعى جاڭاتاس قالاسىنىڭ ىرگەسىندەگى جاڭارىق اۋىلىندا ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن. «مىڭ جاساعان شاھاردىڭ شامشىراعى» الماتى قالالىق باسىلىمىندا – «الماتى اقشامى» گازەتىندە تابان اۋدارماي جيىرما جىل ەڭبەك ەتتى. بۇگىندە قالالىق بۇل گازەت «الاتاۋ اقپارات» مەدياحولدينگىنە قاراستى ەكى گازەتتىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى.
سامات «جاڭارىق» اۋىلىنداعى ءوزى وقىعان مەكتەپكە بارىپ، سۇيىكتى ءبىلىم وشاعىندا جاس ۇلاندارمەن شۇيىركەلەستى. جاس ورەندەرمەن ويىن جارىستىرىپ، كەلەشەككە جىگەرلەندىرىپ، تالاپتارىنا نۇر جاۋدىرعانداي. ۇستاز قاۋىمعا – مىڭ العىس! بىزگە سارىسۋدىڭ سىرلى سۋرەتى ۇنادى. ءبىر قاراعاندا، دالاسى كەڭ جازىق كورىنگەنىمەن، ونىڭ دا جازيرا جايلاۋى، وي-قىرى، بەل-بەلەسى، شىرايلى شاتقالدارى از ەمەس ەكەن.
بۇرىنعى اۋدان ورتالىعى ساۋداكەنت ەلدى مەكەنىنە ساپارىمىزدا قىلقوبىزداعى قۇدىرەتىمەن كۇللى دۇنيەنى كۇڭىرەتىپ، كۇي سارىنىنان سانسىز سىر اڭعارتقان دالانىڭ داڭعايىر داۋىلپازى ىقىلاس دۇكەن ۇلىنىڭ مەموريالدىق كەشەنىنە بارىپ، ۇلى كۇيشىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتتىك، سوناۋ قوقاندىقتار بيلەگەن XVIII-XIX عاسىرلاردا حالقىنىڭ قامىن جەگەن شوقاي داتقانىڭ مازارىنا بارىپ، قۇران باعىشتادىق. ءتىپتى، وسى جولى اۋدان اۋماعىنان شىعانداپ، كورشىلەس سوزاق اۋماعىنداعى بابا شاشتى تۇكتى ءازيزدىڭ كەسەنەسىنە قاراي جول تارتىپ، ارۋاقتى اۋليە بابا بەيىتى باسىنا بارىپ ءتاۋ ەتىپ قايتتىق.
ايماقتىڭ بۇل توڭىرەگى تاقتايداي تەگىس. مۇندا دا بولسا، وبلىستىق كۇرەجول، اۋدانارالىق تاسجولداردىڭ تالاپقا ساي بولۋىنا ءبىر كەزدەرى اۋىلى ارالاس، قويى قورالاس قوس اۋداندى (تالاس پەن سارىسۋ) باسقارعان، بۇگىندە وبلىستاعى باسشىلىق قىزمەتتەگى قاناتبەك قايشىبەك ۇلىنىڭ قولتاڭباسى بار. ءبىر تۇستا ىستى بابانىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ جانىنان وتتىك.
تاڭقالارلىعى، وسى جوتانىڭ جانىنان وتە بەرە، وكپەك جەل تىيىلا قالعانىن بايقادىم. ارلى-بەرلى وتكەندە اڭداعانىم وسى. ەڭسەلى مونۋمەنتتىڭ تۇعىرىنداعى باتىردىڭ قولىنداعى شوشاق نايزا ماعان ەرەكشە اسەر ەتتى. سول نايزا ءبىزدىڭ ارىپتەسىمىز ساماتتىڭ قولىنداعى فوتواپپاراتتاي بوپ ەلەستەپ كەتكەنى بار. دالىرەك ايتقاندا، فوتومىلتىق. سۇرمەرگەن سامات سەرىكباي ۇلى سول اق بەرەن فوتومىلتىعىن دالدەپ كوزدەپ، نىساناعا ءدوپ تيگىزە بەرسىن دەپ تىلەدىك.
ارىپتەسىمىز سامات سەرىكباي ۇلىنىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىن ۇيىمداستىرۋعا اتسالىسقانى ءۇشىن سارىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمدىگىنە، اۋدان اكىمى ساكەن مامىتوۆقا العىس ايتامىز.