ءاليحان سمايىلوۆ ازىق-تۇلىك باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ – ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماسەلە ەكەنىن مالىمدەدى
9 ساۋىردە، ۇكىمەتتىڭ سيفرلىق كەڭسەسىندە پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆ الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ وسۋىنە جول بەرمەۋ، سونداي-اق اەا جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالار تۋرالى كەڭەس وتكىزدى.
بۇل تۋرالى Almaty-akshamy.kz پرەمەر-مينيستردىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.
ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگىنىڭ ساۋدا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ەرجان قازانبايەۆ وتكەن اپتادا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ ءوسىمى 0،9%-دى قۇراعانىن ايتتى. پياز 7،2%-عا، ءسابىز 2،6%-عا، قىرىققابات 2،5%-عا، كارتوپ 2،2%-عا، ءسۇت 1،8%-عا، قۇس ەتى مەن ايران 1،6%-عا، قانت 1،1%-عا قىمباتتادى. وڭىرلەر بويىنشا باعانىڭ ەڭ كوپ ءوسۋى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 2%-عا، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 1،9%-عا، اقمولا جانە قىزىلوردا وبلىستارىندا 1،5%-دان تىركەلدى. جىل باسىنان بەرى باعانىڭ ءوسۋى 12،4%-دى قۇرادى.
«ءبىز بولشەك ساۋدا نىساندارىنىڭ رۇقسات ەتىلگەن ساۋدا ۇستەمەسىن ساقتاۋى بويىنشا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردى ۇيلەستىرۋدى جالعاستىرىپ جاتىرمىز. ماسەلەن، وتكەن اپتادا ءۇي جانىنداعى 30،8 مىڭ دۇكەندە، ياعني ساۋدا وبەكتىلەرىنىڭ 73%-ىندا رەيدتىك ءىس-شارالار جۇرگىزىلدى. وسى اپتادا 231 بۇزۋشىلىق انىقتالدى. سونىڭ ناتيجەسىندە ساۋدا ۇستەمەلەرى 25%-عا تومەندەدى»، — دەپ اتاپ ءوتتى ە. قازانبايەۆ.
سونىمەن قاتار «اينالىم سحەماسىن» قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتۋ جۇمىسى وڭىرلەردە تومەن دەڭگەيدە ءجۇرىپ جاتقانى اتاپ ءوتىلدى: جوسپارلانعان 100 ملرد تەڭگەنىڭ 58،3 ملرد تەڭگەسى عانا ءبولىندى.
اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ەربول قاراشوكەيەۆ ەلدەگى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك قورى شامامەن 643،5 مىڭ توننانى قۇرايتىنىن حابارلادى. قانت زاۋىتتارى ءونىمىن ەسەپكە الماعاندا، شامامەن 30 مىڭ توننا قانت قورى بار. بۇل رەتتە ەل ىشىندە ۇزدىكسىز ءوندىرىس قامتاماسىز ەتىلدى جانە ءۇندىستاننان قوسىمشا قانت كولەمىن جەتكىزۋگە كەلىسىمشارت جاسالدى.
اكىمدىكتەردىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، رەسپۋبليكا بويىنشا كارتوپ قورى 199 مىڭ توننانى، قىرىققابات – 17،2 مىڭ توننانى، ءسابىز – 43،1 مىڭ توننانى، پياز – 23،1 مىڭ توننانى قۇرايدى.
باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى سەرىك جۇمانعارين مونوپولياعا قارسى ارەكەت ەتۋ شارالارى تۋرالى باياندادى. 12 وڭىردە ونىمدەردىڭ كوتەرمە ساۋدا سۋبەكتىلەرىنە قاتىستى اگەنتتىكتىڭ اۋماقتىق بولىمشەلەرى تالداۋ جۇمىستارىن اياقتادى، مونوپوليالىق جوعارى باعالاردى بەلگىلەۋ فاكتىلەرى بويىنشا 90-عا جۋىق ساۋدا بازارىنا قاتىستى تەكسەرۋ تاعايىندالدى.
ەسەپتەردى تىڭداعان ءاليحان سمايىلوۆ ءبىر اپتا ىشىندە ازىق-تۇلىكتىڭ نەگىزسىز قىمباتتاۋىنا جول بەرگەن وڭىرلەردىڭ اكىمدەرىنە بۇل ماسەلەگە جەتكىلىكتى باقىلاۋ جاسالماي وتىرعاندىعىن اتاپ كورسەتتى.
«ماڭعىستاۋ وبلىسىندا پياز 39،2%-عا، سيىر ەتى 5،5%-عا قىمباتتاعان. وتكەن جىلى ءبىز جامبىل وبلىسىنىڭ فەرمەرلەرىمەن وڭىرگە پياز جەتكىزۋ بويىنشا ۋاقىتىلى كەلىسىمشارت جاساۋ قاجەتتىگى تۋرالى بىرنەشە رەت ايتقان ەدىك. اتالعان جۇمىس ورىندالمادى، سول سەبەپتى ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ وسۋىنە جول بەرىلىپ وتىر. «اينالىم سحەماسىنا» 3،6 ملرد تەڭگەلىك جوسپار كەزىندە 1،1 ملرد تەڭگە ءبولىندى. بولىنگەن قاراجاتتان كاسىپكەرلەرگە 177 ملن تەڭگە عانا باعىتتالدى»، — دەدى ول.
ۇكىمەت باسشىسى سوڭعى ەكى جىلدا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ءسۇت-تاۋار فەرمالارىن سالۋعا ايتارلىقتاي قاراجات بولىنگەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل ورايدا وڭىردە ءسۇت ونىمدەرى، ايران، سۇزبە مەن سارى ماي تيىسىنشە 14،3%-عا، 9،5%-عا جانە 5،3%-عا قىمباتتادى.
«ازىق-تۇلىك باعاسىن ۇستاپ تۇرۋ – ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماڭىزدى ماسەلە. مەن بىرنەشە رەت «اينالىم سحەماسىن» قارجىلاندىرۋدى ارتتىرۋدى تاپسىرعان ەدىم. الايدا بۇگىندە جۇمىس ءتيىستى دەڭگەيدە ورىندالعان جوق. وسى ايدىڭ سوڭىنا دەيىن قارجىلاندىرۋدى 100 ملرد تەڭگەگە دەيىن ارتتىرۋدى تاپسىرامىن. الداعى اگرارلىق ماۋسىم قارساڭىندا وڭىرلەردىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەتى كۇزگى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن جەتكىزۋگە فورۆاردتىق شارتتار جاساسۋ بولۋى ءتيىس. ەگەر ءقازىر مۇمكىندىكتى جىبەرىپ الساق، ماۋسىمارالىق ۋاقىتتا ءبىز باعانىڭ وسۋىنە تاعى دا تاپ بولامىز»، — دەدى ءا. سمايىلوۆ.
پرەمەر-مينيستر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە اكىمدىكتەرمەن بىرلەسىپ، تۇراقتى نەگىزدە ءوندىرىس پەن تۇتىنۋ تەڭگەرىمىن وزەكتى ەتىپ وتىرۋدى، وڭىرلەر اراسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ولاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ جەدەل تارتىپپەن جەتكىزۋدى تاپسىردى. سونداي-اق اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە اكىمدىكتەرمەن بىرلەسىپ، كوكونىس ونىمدەرىنىڭ تاپشىلىعى مەن قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ەگىلەتىن داقىلداردى ءارتاراپتاندىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ قاجەت. ساۋدا ۇستەمەسىن باقىلاۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.
«ازىق-تۇلىك ونىمدەرى باعاسىنىڭ ءوسۋى جالاقىنى، زەينەتاقىنى، الەۋمەتتىك تولەمدەردى ارتتىرۋ جانە جالپى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ۇكىمەت جۇرگىزەتىن ازاماتتاردىڭ كىرىستەرىن ۇلعايتۋ جونىندەگى اۋقىمدى جۇمىستىڭ بارلىعىن جوققا شىعارادى. بۇل حالىقتىڭ نارازىلىعىن تۋدىرادى. اكىمدەر مەن مينيسترلەر بۇل ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارۋى كەرەك»، — دەپ اتاپ ءوتتى ءا. سمايىلوۆ.
كەڭەستىڭ ەكىنشى ماسەلەسى ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتار قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ شارالارىن قابىلداۋ بولدى. ءوز سوزىندە ق ر ييدم باسشىسى قايىربەك وسكەنبايەۆ كەيبىر وڭىرلەردە اەا اۋماعىن كەڭەيتۋ، وڭتايلاندىرۋ شارالارىن جۇرگىزۋ، باستالعان ينفراقۇرىلىمنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ، بەيىندى ەمەس قىزمەت تۇرلەرىن قىسقارتۋ جوسپارلانعانىن حابارلادى.
«يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنە مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، بيىلعى 25 ساۋىرگە دەيىن ۇكىمەتكە اەا دامىتۋ جونىندەگى وزەكتەندىرىلگەن جول كارتاسىن ەنگىزۋدى تاپسىرامىن»، — دەپ قورىتتى ءا. سمايىلوۆ.