جاسىنداي جارق ەتكەن عۇمىر!!!
قازاقتا بۇل فانيدەن باتىر دا، اقىن دا، دارىن دا وتكەن. سونىڭ ىشىندە جاسىنداي جارق ەتكەندەرى نەكەن-ساياق. نەبارى 21 جاسىندا كومبات بولىپ، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا ەرلىك كورسەتكەن قازاقتىڭ ءور مىنەزدى، قايسار ۇلى راتاي سۇلتانبەكوۆتىڭ ءجونى ءبىر بولەك. بيىل داڭقتى تۇلعانىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولدى. وسى ورايدا باتىردىڭ نەمەرە ءىنىسى، تۋىسى ءارى مۇرالارىن جيناۋشى، جاڭعىرتۋشى كەنىشبەك سۇلتانبەكوۆتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.
– كەنىشبەك اعا، راتاي سۇلتانبەكوۆ مايدان دالاسىنا قالاي اتتاندى، كەڭىرەك توقتالساڭىز؟
– بۇل كىسى سوعىسقا الماتىنىڭ المالى اۋدانىنان اتتانادى. ناقتىراق ايتساق، قاراشا ايىندا كەتەدى. وسىنداعى اسكەري كوميسسارياتتان ۋكراينانىڭ لۆوۆ قالاسىنا جولداما بەرەدى. سونداعى اتقىشتار دايىندايتىن ۋچيليششەدە جاتتىعادى. 1941 جىلى سوعىس باستالعاندا، سول جاقتان مايدانعا جىبەرىلەدى. وسىلايشا قان مايدانعا ۆزۆود كومانديرى رەتىندە قاتىناسادى. ءسويتىپ، كوماندير بولىپ جۇرگەندە، 1943 جىلى ءابۋ سارسەنبايەۆ بارادى. سوندا ومارعالي قۇدىشيەۆ دەگەن كىسى بولعان. پولكتىڭ باس رەداكتورى ەكەن. ول سولتۇستىك قازاقستاننىڭ تۋماسى، جاۋىنگەر قالامگەردىڭ ءبىرى. ءبارى قاتارلاس بولعان. راتاي اعامىزدى كىشى باۋىرجان مومىش ۇلى اتاپتى. كەزىندە ءابۋ اقساقالدىڭ ۇيدە بولدىق. ءۇش رەت سۇقباتتاسقانبىز. كوپ ەستەلىك ايتقان. ونى الدا ايتامىن.
– باتىرىمىزدىڭ ەل بىلە بەرمەيتىن ەرەكشە قىرلارى تۋرالى ايتساڭىز؟
– سوندا، جازۋشىنىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، ەرەكشە ادام بولىپتى. ەرتەڭ شابۋىلعا شىعاتىن بولسا، بۇگىن تۇنىمەن ۇيىقتامايتىن دەيدى. قانشاما ۋايىم شەگىپ، قانشاما جىگەردى الدىن الا جۇمساپ، ويلاستىرىپ وتىرعان. «ەرتەڭ قانشا ۇيگە قارا قاعاز جىبەرەم» دەپ ۇيقى كورمەيتىن دەيدى. ادامگەرشىلىك قاسيەتى، كىسىلىگى جوعارى ادام بولىپتى. سول باتالوندا ەگدە ادامدار دا سوعىسىپتى. سولاردىڭ ءبارىنىڭ ۇيىندە نەشە جان، ونىڭ بالا-شاعاسى - ءبارىن ءبىلىپ وتىرىپتى. كوردىڭ بە؟! تاعى ءبىر وقيعا. قارسى پولكتەردە اكەسى نەمەسى اعاسى، تۋىسى بولسا، سوعان تۇندە كەزدەستىرۋگە جىبەرىپتى. قانداي ادامگەرشىلىك! وزدەرىنىڭ باتالوندارىنىڭ تۋىنا دەيىن بولعانعا ۇقسايدى. قول استىندا ءار جاقتان جيىلعان 700-دەي ساربازدى ۇيىستىرادى. تاڭ قالاسىز. بۇل سول ابەكەڭ ايتقان ەستەلىكتەردىڭ ءبىر پاراسى ەدى.
ءوزىڭىز ويلاڭىز؟! بالالار ۇيىندە وسەدى. شامامەن 10 جاسىندا تاپسىرىلعان. وتە ساۋاتتى. ورىسشا جانە قازاقشا اعىپ تۇر. ۇزىن بويلى. قارۋلى، قۋاتتى. وتكىر ءارى جىگەرلى. ءوڭى كەلىسكەن جىگىت. ناعىز بۇرىنعىنىڭ باتىرلارىنداي. ونىڭ اتاسى دا باتىر بولعان. جوڭعار شاپقىنشىلىعى كەزىندە كوزگە ءتۇسىپتى. باينازار اتتى باباسى قالماققا قارسى كەزەكتى سوعىستا ەرلىك كورسەتەدى. سول ۋاقىتتا جارالانعانىنا قاراماستان، ءوز جاراسىن ءوزى تىگىپتى. نە دەگەن باتىرلىق دەسەڭىزشى؟! قاندا بارعوي.
– جاس ۇرپاققا ونەگە دەپ قاي قىرىن ايتار ەدىڭىز؟
– ەەە، شىراعىم. قاي جاعىنان الساڭ دا، ۇلگى-ونەگەسى جەتەدى. 20-دان اسقان شاعىندا كومبات باسقارۋ ونەگە ەمەي نەمەنە؟! ناعىز ونەگە دەپ وسىنى ايتامىز. "قىزىل جۇلدىز" وردەنىنىڭ بىرنەشە مارتە يەگەرى اتانادى. مۇنىڭ بارلىق دالەلدەمەلەرى قۇجات تۇرىندە بار. ارحيۆتەردە دە ساقتاۋلى.
قازىرگى تاڭدا «رۋحاني جاڭعىرۋ» دەپ ءجۇرمىز. وتە جاقسى وي. ءسوز باسىندا ايتتىم عوي. اكادەميادا وقىعان ءبىرىنشى قازاق ەكەن. ار جاعىن ءوزىڭىز باعامداي بەرىڭىز. نەگىزى، كوبىسى ول وقۋعا گەنەرال اتانعاننان سوڭ باراتىنعا ۇقسايدى.
سوعىس ۋاقىتىندا جارالانىپ ەلگە كەلەدى. ءتورتىنشى مارتە كونتۋزيا الادى. سودان مايدانعا اتتانباس بۇرىن بولاشاق ويلارىمەن بولىسەدى. تۋىستارىنا مامىر ايىندا سوعىس بىتەتىنىن، ارى قاراي اسكەري جاعىن جالعاستىراتىنىن ايتادى. بۇل قاراپ تۇرساڭىز، اعامىزدىڭ 10 قاڭتاردا ايتقان سوڭعى سوزدەرىنىڭ ءبىرى ەكەن. بۇل كىسى ءۇش وردەننىڭ يەگەرى. ناعىز باتىر. مۇنى قايتالاپ ايتا بەرۋگە دە بولادى. ونەگە دەگەن وسىنداي دەپ بىلەم. حالقىمىزدىڭ اردا ۇلى، قايتالانباس تۇلعا. ءابۋ سارسەنبايەۆ دەيتىن قازاقتىڭ ءبىرتۋار جازۋشىسى بىردە: «كەڭەس وداعىنىڭ باتىر اتاعىن الاتىن بىردەن-بىر جان بولسا، وسى ءبىزدىڭ راتاي سۇلتانبەكوۆ ەدى»، - دەپ كوزىنە تەبىرەنە جاس الىپتى.
ءالى دە ايتىلار ويلار جەتكىلىكتى. دەسە دە، قىسقاشا قايىرعاندا، ايتاتىن وي بىرەۋ. بيىل ول كىسىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويى. بار ويىمىز قازاقتان شىققان تۇڭعىش كومبات، 21 جاسىندا باتالون باسقارعان تۇلعانىڭ ەسىمى وشپەسە، ءوزى تۋعان جامبىل وبلىسى، وقىعان شىمكەنت، الماتى، قىزىلوردا قالالارىندا ۇلىقتالسا دەيمىز. كوشە بەرىلىپ، مەرەيتويى قارساڭىندا بيلبورد ىلىنسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولماق. ويتكەنى، ول ءبىز ءۇشىن، حالقى ءۇشىن كۇرەستى. قان مايداندا جان بەردى. قورىتىپ ايتقاندا، ەرلىكتىڭ ەرەن ۇلگىسىن تانىتتى.
– سۇقباتىڭىزعا راقمەت، ەر ەسىمى ەل ەسىندە ساقتالىپ، ۇلىقتالارىنا سەنەمىز!