ماريا سۋو اجەي 101 جاسقا كەلگەن
قىتايدىڭ ىشكى موڭعوليا گەنحە قالاسىندا ەۆەنكي ەتنيكالىق توبىنداعى بۇعى تايپاسىنىڭ سوڭعى ايەل «رۋ باسى» اتىمەن تانىمال ماريا سۋو اجەي 101 جاسىندا قايتىس بولدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz «حالىق گازەتى» سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
ماريا سۋو عاسىرمەن قۇرداس ومىرىندە اڭشىلىق، وتىرىقشىلىق جانە دامىعان ەۆەنكي حالقىنىڭ ءجۇز جىلدىق وزگەرىستەرىنە كۋا بولعان. ءومىر بويى تاۋ قويناۋىنداعى نۋ ورماندا تىرشىلىك ەتكەن اجەي جاسى 90-عا كەلگەن شاعىندا دا تاۋدا بۇعىلاردى باعىپ-قاعىپ، ەلى مەن ۇلتى ءۇشىن بۇعى مادەنيەتىنە يەلىك ەتتى.
باسىلىمنىڭ مالىمەتىنشە، 1921 جىلى تۋعان ماريا سۋو – ۇلتتىق مادەنيەتكە مۇراگەرلىك ەتۋدىڭ ەلشىسى، ىشكى موڭعۇل مادەني مۇراسىنىڭ يەگەرى جانە قىتايدىڭ ماو دۋن اتىنداعى ادەبيەت سىيلىعىمەن ماراپاتتالعان «ەرگۋنا وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋى» رومانىنداعى باس كەيىپكەرىنىڭ ءپروتوتيپى. ماريا سۋو الەمگە «قىتايداعى سوڭعى ايەل رۋ باسى» دەگەن اتپەن تانىمال.
سونىمەن بىرگە اجەي ەڭبەكقور، قابىلەتتى عانا ەمەس، سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى جان. ول تەرى يلەپ، قولعاپ، باسكيىم، كيىم-كەشەك سياقتى تاماشا بۇيىمدار جاسايدى.
«اجەيدىڭ ايتاتىن حالىق ەرتەگىلەرى تاۋسىلمايدى. ونىڭ سالعان اسەم ءانى ورماندا جاڭعىرسا، ول تارتقان سىرناي ۇنىنەن ەۆەنكي ۇلتىنىڭ ۇزاق تاريحى ەستىلەدى.
ءبىر عاسىرلىق عۇمىرىندا ماريا سۋو اولۋگۋيادا تۇراتىن ەۆەنكي حالقى دامۋىنىڭ بەينەسىنە اينالدى. اسقار تاۋلار مەن نۋ ورماندى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، بۇعى مادەنيەتىنە يەلىك ەتكەنى ءۇشىن ونى اۋىل تۇرعىندارى قاتتى قۇرمەتتەيدى. كۇيەۋى قايتىس بولعاننان كەيىن، ول اڭ اۋلاۋدى جانە ەتنيكالىق توپتاردى باسقارۋدى شەبەر مەڭگەرگەندىكتەن، قىتايداعى بۇعى تايپاسىنىڭ سوڭعى ايەل «رۋ باسى» اتاندى. ول تىرشىلىگىندە «بۇعىلارىم مەنىڭ بالالارىمداي، ولاردى قاتتى جاقسى كورەمىن» دەپ ءجيى ايتاتىن»، دەپ جازادى دەرەككوز.
تاريحي دەرەكتەردە، ەۆەنكي «تاۋلى ورماندا تۇراتىن ادامدار» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. «اولۋگۋيا» — ەۆەنكي ءتىلى، ول «تەرەك-ورمانعا تولى جەر» دەگەندى بىلدىرەدى. اولۋگۋيا ەۆەنكي — قىتايداعى سوڭعى بۇعى تايپاسى جانە قىتايداعى بۇعى وسىرەتىن جالعىز ەتنيكالىق توپ.