ساۋال:
– قوسىلعان قۇن سالىعى شەگىن تومەندەتۋ بارىسىندا قانداي فاكتور ءبىرىنشى كەزەكتە ەسكەرىلۋى كەرەك؟
بالجان باقىتقالي قىزى، سالىق مامانى
جاۋاپ:
– سالىق كودەكسىنىڭ 82-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس، ءقازىر ققس تولەۋشىسى رەتىندە تىركەلۋ ءۇشىن اينالىم كولەمى – 20 000 اەك نەمەسە 78 640 000 تەڭگە. الايدا مەملەكەت بۇل شەكتى 15 ملن تەڭگەگە دەيىن تومەندەتۋدى ۇسىندى. بۇل وزگەرىس كاسىپكەرلەرگە ۇلكەن سالماق ءتۇسىرۋى مۇمكىن. سەبەبى ەسەپكە الىناتىن كورسەتكىش تازا پايدا ەمەس، اينالىم كولەمى بولىپ سانالادى. قاراپايىم مىسال رەتىندە الماتىدا جۇمىس ىستەيتىن تاكسي جۇرگىزۋشىسىن الايىق. اي سايىن ول 7-8 ملن تەڭگە تابىس تابۋى مۇمكىن. ءبىراق بۇل سومادان تاكسي پاركى ءوز ۇلەسىن ۇستايدى، بانك كوميسسياسى الىنادى، جانارماي شىعىنى تولەنەدى. سونداي-اق جۇرگىزۋشىنىڭ ەڭبەكاقىسى دا وسى اينالىمنىڭ ىشىنە كىرەدى. ءبىراق بۇل شىعىندار ققس ەسەبىندە ەسكەرىلمەيدى.
سونىمەن قاتار تاكسي جۇرگىزۋشىسى قوسىمشا تابىس كوزى رەتىندە «Kaspi.kz» پلاتفورماسى ارقىلى تاۋار ساتادى دەلىك. بازاردان قۇجاتسىز تاۋار الىپ، وعان ءوز مارجاسىن قوسىپ ساتىپ، ونى تاكسي قىزمەتىمەن قاتار جەتكىزىپ وتىرادى. بۇل ساۋدادان اي سايىن 10-12 ملن تەڭگە اينالىم ءتۇسۋى مۇمكىن. ءبىراق تاۋاردىڭ وزىندىك قۇنى 8-9 ملن تەڭگەنى قۇراۋى ىقتيمال. ونىڭ ۇستىنە، بۇل تاۋارلار كوبىنە نەسيەگە نەمەسە ءبولىپ تولەۋ ارقىلى الىنۋى مۇمكىن، الايدا بۇل دا ەسەپكە الىنبايدى. وسىلايشا، تاكسي قىزمەتىنەن جىلدىق اينالىم 7-8 ملن تەڭگەنى، تاۋار ساتۋدان 10-12 ملن تەڭگەنى قۇرايدى. ەگەر بۇل سومالار قوسىلسا، كاسىپكەردىڭ جىلدىق اينالىمى 15 ملن تەڭگەدەن اسىپ كەتەدى. ناتيجەسىندە، ول ققس تولەۋشىسى رەتىندە تىركەلۋگە مىندەتتى بولادى. بۇل جاعدايدا كاسىپكەر بۇرىن 3% پاتەنتتىك نەمەسە جەڭىلدەتىلگەن سالىق تولەسە، ەندى وعان قوسىمشا 20% ققس تولەۋ تالابى قويىلادى. وسىلايشا، تاكسي جۇرگىزۋشىسى ەكونوميكالىق تۇرعىدا «ياندەكس تاكسي» پاركىمەن تەڭەستىرىلەدى.
بۇل جاعداي كاسىپكەرلىك كودەكستىڭ 24-بابىنا سايكەس، شاعىن (ونىڭ ىشىندە ميكرو)، ورتا جانە ءىرى كاسىپكەرلىك اراسىنداعى ايىرماشىلىق جويىلىپ كەتە مە دەگەن سۇراق تۋىنداتادى. سەبەءبى اتالعان وزگەرىستەر شاعىن كاسىپكەرلەردىڭ ءىرى بيزنەس سۋبەكتىلەرىمەن ءبىردەي سالىقتىق جۇكتەمەگە ۇشىراۋىنا الىپ كەلەدى. سوندىقتان ققس شەگىن تومەندەتۋ ماسەلەسىن قاراستىرعاندا، تەك اينالىمدى ەسەپكە الىپ قانا قويماي، تازا پايدا، شىعىن، سالالىق ەرەكشەلىك جانە كاسىپكەرلىك قىزمەتتىڭ ناقتى جاعدايلارى دا ەسكەرىلۋگە ءتيىس. ايتپەسە، بۇل وزگەرىس شاعىن بيزنەسكە اۋىر سالماق ءتۇسىرىپ، ونىڭ دامۋىن تەجەيدى.