«ەڭبەگىڭ ەگىز بولسا، بايلىعىڭ سەگىز بولادى» دەگەن حالىق ماقالىن ۇرانعا الىپ، قوس جۇمىستى قاتار العان ازاماتتارىمىزدىڭ ءبىرى – ابزال قاسەنوۆ. ول ءبىر كۇن ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىندا ۆاحتەر بولسا، قالعان ەكى كۇنى ەلەكتريك بولىپ قىزمەت ەتەدى. ياعني اپتاسىنا جەتى كۇن جۇمىس ىستەيدى. سونداي-اق، ءبىزدىڭ كەيىپكەر ستۋدەنتتەر اراسىندا «اقىن اعا» رەتىندە تانىلعان. سەبەبى، ول قايدا جۇرسە دە، ويعا كەلگەن شۋماقتاردى ىشتە ۇستاماي، اينالاسىنداعى ادامدارعا ايتىپ جۇرەدى. ال جاسامپاز جاستار ۆاحتەر اعانىڭ مۇنداي ونەرىن بايقاپ، ونىمەن ءتىپتى ايتىسىپ تا الادى ەكەن. قازاق ۇيلەرىنىڭ شاڭىراعىندا شام جاعىپ، ستۋدەنتتەردىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ جۇرگەن ەڭبەك ادامىمەن ءبىز دە جولىقتىق. ونىڭ جۇمىس جولى تۋرالى سۇراپ، قوس ماماندىقتىڭ قىزىعى مەن شىجىعىنان سىر شەرتتىك.
«ءاي، جەرگە كومبەڭدەر!..»
«ەسەنەي» دەگەن جاڭا فيلم كورسەتىلەدى دەپ تايىنتىنىڭ تۇرعىندارى تۇگەل جينالدى. اۋىلدىڭ كىشكەنتاي كينوتەاترى لىق تولىپ، اقساقالدار ورىندارعا جايعاستى دا، جاستار جاعى، اسىرەسە، ويىن بالالارى جوعارى جاقتا تۇرەگەپ تۇردى. جارىق وشكەن سوڭ، پلەنكانىڭ داۋىسى ەستىلىپ، كينو باستالدى. كورەرمەن قاۋىم جاڭا تۋىندىنىڭ قىزىعىنا ەندى كىرە بەرگەندە، زالدا قايتا جارىق قوسىلدى. سويتسە، جوعارىدا تۇرعان بالالاردىڭ ءبىرى ەلەكتروندى پاترونعا بايقاۋسىزدا قول سالىپ، توكقا ءتۇسىپتى. قولى ۇستاعان تەمىرىنە جابىسىپ قالعان بالانىڭ ءۇنى شىقپاسا دا، ىڭىرسىعانىن ۇلكەندەردىڭ ءبىرى ەستىپ، جارىق جاققان. شاپشاڭ قيمىلمەن جاس جىگىتتەردىڭ ءبىرى ونى كيىمىنىڭ ەتەگىنەن تارتىپ توكتان اجىراتىپ الدى. ەسىن بىلمەي قۇلاپ تۇسكەن بالانى ۇلكەندەردىڭ ايتۋىمەن 11 سىنىپتىڭ جىگىتتەرى جەتەكتەپ الادى دا، ەمحاناعا قاراي جونەلەدى. سوندا مەكتەپ بىتىرگەلى تۇرعان تۇلەكتەردىڭ ءبىرى: «ءبىز ەمحاناعا جەتكەنشە، مەرت بوپ كەتپەسىن. توكقا تۇسكەندە جەرگە كومۋ كەرەك دەگەندى ەستىگەنمىن. سويتسەك قايتەدى؟» - دەيدى. قالعاندارى ءجۇرىسىن توقتاتپاعان كۇيى «كومۋ-كومبەۋ» ماسەلەسىن گۇبىرلەپ تالقىلاپ كەتتى. وسى ساتتە الگى بالانىڭ دا ەسى كىرىپ، بۇل اڭگىمەنى ەستىگەن ەكەن. «ءاي، جەرگە كومبەڭدەر! ەمحاناعا اپارىڭدار»، - دەپ جانايقايىن سالادى. ءيا، ءبىز ايتىپ وتىرعان بالا وسى ءبىزدىڭ ابزال اعامىز. «كەيىن ەلەكتريك بولعانىمدا، بىر-بىرىنە شاتىرلاتىپ تالاي ءوشىمدى الدىم»، - دەيدى ول. وسى وقيعا بالا ساناسىندا ءوز اسەرىن قالدىرسا كەرەك، ول مەكتەپتەن كەيىن ومىرلىك ماماندىعى رەتىندە توك سالاسىن تاڭدايدى.
– شەشەم مەنى كوتەرگەن جەتى ايلىعىمدا تولعاعى باستالىپتى. اۋىلدان اششىبۇلاق دەگەن كەنتكە اپارسا، مۇنداعى دارىگەرلەر كومەكتەسە الماپتى. سوندىقتان ولار قالاعا حابارلاسىپ، ارنايى مامان الدىرادى. سول كىسى انام ەكەۋىمىزدى امان الىپ قالىپتى. كورەر جارىعىمىز بار ەكەن. سودان ماناتتا ءبىر جىل تۇرىپ، كەيىن كورشى تايىنتىعا كوشتىك. بالالىق شاعىم سوندا ءوتتى. ال مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ وسكەمەندەگى «گپتۋ»-گە (قالالىق كاسىپتىك-تەحنيكالىق ۋچيليششە) وقۋعا ءتۇستىم. ەلەكتريك ماماندىعىن الدىم»، – دەپ ەسكە الادى. ودان كەيىن ەكى جىل اسكەري مىندەتىن وتەگەن ول اۋىلعا كەلىپ، ەلەكتريك بولادى. ونىمەن قويماي، كەيدە قويشى بولىپ تا كاسىپ قىلادى. دەگەنمەن، بۇل قامسىز كۇندەردى كەڭەس وداعىنىڭ كۇيرەۋى كۇرت وزگەرتەدى.
– ۇكىمەت قۇلاعان سوڭ بارلىعى جابىلا باستادى. ادامدار قالاعا ۇمتىلىپ، اۋىلدىڭ تۇرمىسى تومەندەدى. ءبىز وسكەمەنگە بارايىن دەسەك، وندا التى زاۋىتتىڭ ءبارى توقتاعان. نە دە بولسا، الماتىعا كوشۋگە بەل بۋدىق، – دەيدى ول. وسىلايشا 1997 جىلدان بەرى ابزال اعا وتباسىمەن الماتىدا تۇرىپ كەلەدى.
ۆاحتەر اعاي
الىپ شاھارعا كەلگەن العاشقى كۇننەن ءبىزدىڭ كەيىپكەر ەڭبەك ەتۋگە كىرىسكەن. باستاپقى كەزدە جۇمىس تالعاماي، ءار جەردە قولدان كەلگەنىن ىستەيدى. الاتاۋدىڭ باۋرايىندا ءبىراز ورنىققان سوڭ، ءوزىنىڭ ماماندىعىمەن كاسىپ قىلىپ، جەكە فيرمالاردا، الماتىلىق مەترودا ەلەكتريك بولادى. ال بۇگىندە جاڭا ۇيلەردىڭ شامىن جاعىپ، توگىن جۇرگىزەتىن جەكە-دارا مامانعا اينالعان. سونىمەن قاتار، بۇل جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرمەيتىن ەكىنشى قىزمەتكە كىرىپ، ەكى جىلدان بەرى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ جاتاقحاناسىندا ۆاحتەر رەتىندە جۇمىس ىستەپ كەلەدى.
وزگە كۇنى توقتى تۇساۋعا سالاتىن اعامىز ءوز كەزەگىمەن كۇزەتشىلىككە تۇسكەن كەزدە ستۋدەنتتەرمەن تىلدەسكەن ۇنايتىنىن ايتادى. سونداي-اق، تۇندەلەتىپ كەشىككەندە «اعاي-اپايلاپ» تۇراتىن ستۋدەنتتەردىڭ ەركەلىگىنە كەشىرىممەن قارايتىنىن دا جاسىرمادى.
– ادامدارمەن تىلدەسىپ، وي بولىسكەن وزىمە ۇنايدى. ءقازىر كوزدەرىندە جالىنى بار ستۋدەنتتەرمەن سويلەسسەم، كوڭىلىم كوتەرىلىپ قالادى. ماعان كەرەك جۇمىستى تاپتىم دەپ ويلايمىن. ال ولاردىڭ كەشىككەندەرىنە كەلسەك، قاشان دا ادامگەرشىلىككە سالىپ، تۇسىنۋگە تىرىسامىن. ەشكىم ەرىككەننەن كەش قالمايدى. ءبىرازىنىڭ جۇمىسى بار. كەيدە الدىن الا ەسكەرتىپ تە قويادى. مەنىڭ دە ۇيدە بالالارىم بار. ولاردى بىرەۋ دالادا قالدىرسا، قيىن عوي. سوندىقتان ادامگەرشىلىككە سالىپ قاراۋ كەرەك دەپ ويلايمىن، – دەيدى ول. ستۋدەنتتەر دە ابزال اعانىڭ مۇنداي كەڭپەيىل كوڭىلىن بايقاپ، وزدەرى دە وعان باۋىر باسقان. بۇگىندە بار جاستار ول كىسىگە ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايدى. ءتىپتى ونى جۇمىس بابىمەن باسقا عيماراتقا اۋىستىرماق بولعاندا دا، وزدەرى ءوتىنىش ايتىپ، جاتاقحانا قابىرعاسىندا الىپ قالعان.
«اقىن ەكەنسىڭ عوي...»
قوس جۇمىستى قاتار العان ابزال اعا تاعى ءبىر ەرەكشە قاسيەتكە يە. ول ىشكى جانىمەن اقىن ادام. كوپشىلىككە «اقىنمىن» دەپ كەۋدە سوقپاعانىمەن، قايدا جۇرسە دە ويىنا ولەڭ ورالاتىن دارىنى بار. مۇنداي قاسيەت وعان قانمەن كەلسە كەرەك. اتاسى قاسەن سۋىرىپ سالاتىن ايگىلى ايتىسكەر، ال اكەسى قۋاندىق سىقاق ولەڭ جازاتىن اقىن بولعان. كەيىپكەرىمىزدىڭ ايتۋىنشا، ءازىلحان نۇرشايىقوۆ شىعىس قازاقستانعا بارعان ءبىر ساپارىندا ول كىسىنىڭ اكەسىمەن تانىسىپ، ونىڭ ولەڭدەرىن وقىعان سوڭ، الماتىعا شاقىرعان ەكەن. الايدا، قارا شاڭىراق يەسى بولعان قۋاندىق اۋىلدان شىعا الماپتى.
دەسە دە، بالا ابزال بويدا بار قاسيەتتى باسىندا بىلمەگەن. ءتىپتى، ونىڭ ءتىلىنىڭ ءوزى كەشەۋىلدەپ، بەس جاسىندا ءبىر-اق شىققان.
– بۇرىندارى تاقپاق ايتىپ جۇرگەنىممەن، ولەڭ شىعارمايتىنمىن. 1984 جىلى اسكەردەن اعام كەلىپ، اتتان قۇلاپ قايتىس بولدى. سوندا ءبىرىنشى رەت ولەڭ شىعاردىم. اعامنىڭ جەتىسىن بەرىپ جاتقان كۇنى مەن قوي كەزەگىنە كەتتىم. ىشىمدە شەر. سودان تۇستە تاماق الۋعا ۇيگە كەلىپ، جاسىل قارانداش پەن ءبىر بلوكنوت الىپ كەتتىم. الگى ويىمنىڭ ءبارىن قاعازعا ءتۇسىردىم. ونى ەرتەڭىنە اكەمە كورسەتىپ ەدىم، «بالام، اقىن ەكەنسىڭ عوي» دەپ، باسىمنان سيپادى.
وسى وقيعادان كەيىن ابزال اعا پوەزيادان الىستاعان ەمەس. سىم جالعاپ، ەلەكتريك بولسا دا، جاتاقحانا تىنىشتىعىن كۇزەتىپ، ۆاحتەر رەتىندە وتىرسا دا، كەز كەلگەن ساتتە ويعا ورالعان ولەڭدى جازۋعا كىرىسەدى. قازىرگى ۋاقىتتا اعامىزدىڭ «باقىت دەگەن نە؟»، «جالعان-اي» جانە وتكەن جىلى عانا «عۇمىرداريا» اتتى جىر جيناقتارى كىتاپ بولىپ باسىلعان.
ءتۇيىن: «جىگىتكە جەتى ونەر دە از» دەگەن ناقىلعا ناعىز ۇلگى بولاتىن ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز بۇگىنگى كۇنى جارى باقىتگۇلمەن بىرگە سىرىم، ماحامبەت، يساتاي، نۇرتاي، داۋلەت اتتى بەس ۇل جانە ەڭ كەنجەسى شۇعىلا اتتى قىز تاربيەلەپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا ۇلكەن بالالارىنان نەمەرە ءسۇيىپ تە ۇلگەرگەن. ادامدار ارزان، وڭاي جولعا ۇمتىلاتىن زاماندا، ەكى جۇمىسىن ەگىز ۇستاپ، وتباسى مەن ءوز شىعارماشىلىعىنا دا ۋاقىت تاپقان بۇگىنگى كەيىپكەرىمىزدىڭ ەڭبەك جولى قازاقستان جاستارىنا ۇلگى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز.