توڭىرەكتى تۇگەل گۇل كومكەرىپ، بۇل كورىنىس تابيعاتتىڭ جاستىق شاعى – كوكتەم كەلگەنىن اڭعارتىپ تۇر.
بۇگىن ءساۋىردىڭ 7ء-سى. ال رامازان ايىنىڭ – 6-سى. ەلىمىزدىڭ مۇسىلمان قاۋىمى قاسيەتتى رامازان ايىنىڭ ورازاسىن ۇستاپ جاتىر. بۇگىن التىنشى مارتە اۋىز بەكىتتى. بۇل ايدا كوكەك العاش شاقىرادى. سول سەبەپتى قازەكەڭ بۇل ايدى كوكەك دەپ اتاعان. كەيىن ءتۇرلى ساياسي-تابيعي كوزقاراستارعا بايلانىستى ءساۋىر دەپ اتالىپ، كۇنتىزبەگە ەندى.
بۇل - ءوز الدىنا كەيىنگى ءبىر اڭگىمەنىڭ ارقاۋى. ساۋىردە ءتۇرلى امال دا كوپ. بۇرىنعىلار بۇل اي تۋرالى «ديقانعا قۇت بولعانىمەن، مالشىعا سارىۋايىم» دەگەن. «ءساۋىر ايى – قازاقتىڭ ءتاۋىر ايى» دەگەن دە ءتامسىل بار. ال مارقاسقا مۇقاعالي «ءساۋىر ايى شوپانعا سارىۋايىم، مالمەن بىرگە باعادى اۋا رايىن» دەپ جىرلادى. «ناۋرىز – سۋىمەن، ءساۋىر – نۋىمەن، مامىر – گۇلىمەن» دەپ تە ايتادى. حالقىمىزدا بۇل امالعا قاتىستى «ءساۋىر بولماي، سايران بولماس؛ سايران بولماي، ايران بولماس»، «ءساۋىر بولسا، كۇن كۇركىرەر، كۇن كۇركىرەسە، كوك دۇركىرەر»، «ساۋىردەگى جاۋىن – ساۋىپ تۇرعان ساۋىن»، «ءساۋىر جاقسىلىعىنا باقسا التى كۇن، جاقسىلىعىنا باقپاسا الپىس كۇن»، «ءساۋىر بولماي، ءتاۋىر بولماس» دەگەن ماقال-ماتەل، قاناتتى سوزدەر بار. سونىمەن قاتار، ءساۋىر امالى كەزىندە سوعاتىن كوكتەمگى جەلدى وڭتۇستىك وڭىرلەردە «ءساۋىر» دەپ اتاسا، سولتۇستىك ايماقتاردا «التىن كۇرەك» دەيدى.
ءقازىر «وتامالى» امالى ءجۇرىپ جاتىر. ونى قازەكەڭ «ويىلعان قىس» دەپ اتاعان. مۇنان كەيىن «ءساۋىر» امالى كەلەدى. ءساۋىردىڭ سوڭى مەن مامىردىڭ باسىندا الاپات نوسەر بولادى. بۇل كەزدە بوكەندەر مەن كيىكتەر تولدەيدى. اراعا از ۋاقىت سالىپ داۋىل تۇرادى. بۇل - كيىكتەردىڭ ءتولىن ورگىزەتىن كەز. ول امالدار توڭىرەگىندە كەزىندە ايتاتىن بولامىز.
قازاق كۇنتىزبەسى بويىنشا جىل ءارقايسىسى توقسان كۇندىك ءتورت ماۋسىمعا ءبولىنىپ: كوكتەم – «جىلتوقسان» (جىل الماساتىن ماۋسىم)، جاز – «وتتوقسان» نەمەسە «جازتوقسان»، كۇز – «كۇزتوقسان»، قىس – «جەلتوقسان» دەپ اتالعان. بۇل ءاربىر توقسان سايكەس تۇردە ءتورت تابيعات دۇلەيىنىڭ (ستيحيا) «پاتشالىق» مەرزىمى سانالادى: «جىلتوقسان» – سۋ ارناسى «جىلعا» ءسوزىنىڭ تۇبىرىنەن، ياعني سۋ ماۋسىمى؛ «وتتوقسان» – وسىمدىكتىڭ بارىنشا ءوسىپ وتقا، قۋاتقا اينالاتىن، مالدىڭ قۋات جيناپ وتىعاتىن، ادامنىڭ تابيعاتتاعى بارلىق دارۋمەندى ءسىڭىرىپ كۇشەيەتىن وت ماۋسىمى؛ «كۇزتوقساندا» تابيعات كۇزەلىپ، بارلىق وسكەن نارسە توپىراققا اينالادى؛ «جەلتوقساندا» ومىرگە اۋا قوجالىق ەتەدى – جەل، بوران، قاردىڭ ساف اۋاسى.
بۇگىن قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، ءساۋىردىڭ 7ء-سى. اي ەسەبىنشە، ايدىڭ 6-شى جاڭاسى. ال قازاقشا، ناۋرىزدىڭ سوڭى، ەندى التى كۇننەن كەيىن ءساۋىر باستالادى. وسىنداي امالدارى كوپ ءساۋىر ايىندا اۋا رايىندا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولۋى عاجاپ ەمەس.
ءقازىر ورىك گۇلدەپ، جەمىس جانە وزگە اعاشتار بۇرشىك جارىپ تۇر. ەندى بىرەر اپتادا ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك استاناسى – الماتى شاھارى سان الۋان ءتۇرلى گۇلگە بولەنەدى.