مەملەكەتتىك ەنەرگەتيكالىق تىزىلىمگە 2022 جىلى 21 مىڭنان استام ۇيىم مەن كاسىپورىن كىردى.
ق ر ييدم «ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ ينستيتۋتى» اق قازاقستاندا ەنەرگيا تۇتىنۋدى تومەندەتۋ ساياساتىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا مونيتورينگ جۇرگىزۋدى جالعاستىرىپ كەلەدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اتالعان مينيسترلىكتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
2012 جىلى قر-دا «ەنەرگيا ۇنەمدەۋ تۋرالى» سالالىق زاڭ قابىلداندى، ال 2013 جىلدان باستاپ ەلدە مەملەكەتتىك ەنەرگەتيكالىق ءتىزىلىمدى قالىپتاستىرۋ جانە جۇرگىزۋ قاعيدالارى رەسمي تۇردە كۇشىنە ەندى. مەت وپەراتورى بولىپ ق ر ييدم «ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ ينستيتۋتى (قازاقەنەرگياساراپتاما)» اق انىقتالدى. مەت-گە ەنگىزىلگەن ەنەرگيا رەسۋرستارىنىڭ نەعۇرلىم ءىرى تۇتىنۋشىلارى جىل سايىن ۇسىناتىن دەرەكتەردىڭ نەگىزىندە، ينستيتۋت ەنەرگيا ۇنەمدەۋ جانە ەنەرگيا تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا جۇرگىزىلگەن ءىس-شارالارعا، باعالاۋ جانە تالداۋ جۇرگىزەدى.
مەت-گە ەنگىزىلگەن ەنەرگيا ۇنەمدەۋ تۋرالى زاڭعا سايكەس كاسىپورىندار ەنەرگيا رەسۋرستارىن تۇتىنۋ كولەمىنىڭ جىل سايىن تومەندەۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى.
مەت سۋبەكتىلەرىنىڭ ەنەرگيا تۇتىنۋىن تالداۋ كەزىندە جىلىنا 100 مىڭ توننادان استام شارتتى وتىن تۇتىناتىن 72 كاسىپورىن انىقتالدى. بۇل نەگىزىنەن تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كەشەنى مەن وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ءىرى كاسىپورىندارى. بۇل رەتتە، ولاردىڭ سانى مەمتىزىلىمگە ەنگىزىلگەن ۇيىمداردىڭ جالپى سانىنىڭ نەبارى 0،8%-ىن قۇرايدى. بۇل سۋبەكتىلەردىڭ تۇتىنۋ ۇلەسى، مەت سۋبەكتىلەرىنىڭ ەنەرگيا رەسۋرستارىن جالپى تۇتىنۋىنىڭ 84%-ى جانە 2020 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەنەرگيانى جالپى تۇتىنۋىنىڭ 30%-ى تيەسىلى.
مەت سۋبەكتىلەرى تۇتىناتىن نەگىزگى ەنەرگيا رەسۋرستارى تاس كومىر (مەت سۋبەكتىلەرىنىڭ ەنەرگيا رەسۋرستارىن جالپى تۇتىنۋىنىڭ 51%) جانە تابيعي گاز (21%) بولىپ تابىلادى.
ءىرى ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار وتكىزگەن ەنەرگيا ءاۋديتى قازاقستاندا ەنەرگيا ۇنەمدەۋ الەۋەتى 2،3 ملن توننا شارتتى وتىندى قۇرايتىنىن كورسەتتى. وسى الەۋەتتى ىسكە اسىرۋ كەزىندە ەلدىڭ ءجىو ەنەرگيا سىيىمدىلىعىن جىل سايىن 4%-عا تومەندەتۋگە بولادى.
مىسالى، «قازمىرىش» جشس-دە ەنەرگيانى ءتيىمدى ۇنەمدەۋ ءىس-شارالارىن ەنگىزە وتىرىپ، تازارتىلعان ءبىر توننا قورعاسىن وندىرۋگە جۇمسالاتىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ مەنشىكتى شىعىنى 25%-عا تومەندەدى، ال جىلدىق ۇنەم 716 ملن تەڭگەنى قۇرادى. «كارسەمەنت» اق ءبىر توننا سەمەنت وندىرۋگە جۇمسالاتىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ مەنشىكتى شىعىنىن 10%-عا ازايتتى. بۇل رەتتە جىلدىق ۇنەم 207 ملن تەڭگەنى قۇرادى.
2014 جىلدان باستاپ 2020 جىلعا دەيىن قازاقستاننىڭ ءىرى كاسىپورىندارى ەنەرگيا ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارى مەن ەنەرگيا تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى شارالارعا 150 ملرد.تەڭگەگە جۋىق ينۆەستيسيا سالدى.
ناتيجەسىندە، 2019 جىلعا قاراي قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءجىو-نىڭ ەنەرگيا سىيىمدىلىعى 2008 جىلعى دەڭگەيدەن 33%-عا تومەندەدى. 2020 جىلى مەت سۋبەكتىلەرىنىڭ جالپى تۇتىنۋ تاعى 5%-عا تومەندەدى.
اتاپ ايتقاندا، وتكەن جىلى ەنەرگيا تۇتىنۋ جىلىنا 58،2 ملن توننا شارتتى وتىندى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە ەنەرگەتيكانىڭ ۇلەسى 48% (27،8 ملن.ت. ۋ.ت.)، وڭدەۋ ونەركاسىبى – 24% (13،9 ملن.)، تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كەشەنى – 16% (9،4 ملن.) قۇرادى.
ەلىمىزدە ەنەرگيا تۇتىنۋ تومەندەگەن، دەگەنمەن باسقا ەلدەرمەن سالىستىرساق، قازاقستاننىڭ ءجىو-نىڭ ەنەرگيا سىيىمدىلىعىنىڭ كورسەتكىشى ءالى دە جوعارى دەڭگەيدە قالىپ وتىر. قازاقستاننىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ جوعارى ەنەرگيا سىيىمدىلىعىنىڭ باستى وبەكتيۆتى سەبەبى جانە جاعدايدى جاقسارتۋعا كەدەرگى ىشكى نارىقتاعى وتىن مەن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ قولجەتىمدى قۇنى بولىپ تابىلادى.
2017 جىلى ەلەكتر ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ ينستيتۋتى مەت ااج ىسكە قوسىپ، مەت سۋبەكتىلەرىنەن اقپارات جيناۋ تەتىگىن اۆتوماتتاندىرعانىن اتاپ وتكەن ءجون. ەندى كاسىپورىندار ەسق كومەگىمەن اقپاراتتى پورتالعا وزدەرى جۇكتەيدى. بۇعان دەيىن قازاقەنەرگياساراپتاما قىزمەتكەرلەرى مالىمەتتەردى قولمەن تولتىراتىن. ناتيجەسىندە دەرەكتەردى وزەكتەندىرۋ بويىنشا جۇمىس جەڭىلدەدى.
2021 جىلى ااج ارقىلى اقپارات ۇسىنعان مەت سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى تىزىلىمگە ەنگىزىلگەن كاسىپورىنداردىڭ جالپى سانىنىڭ 91%-ىنا دەيىن ءوستى.