قازاقستان رەسپۋبليكاسى كۇنى مەن ءۇشىن ەرەكشە، جەكە مانگە يە. 1991 جىلى كەڭەس وداعى ىدىراعان كەزدە مەن الماتى قالاسىنداعى ماسكەۋ اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەدىم. بۇل - ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ، تولقۋلار مەن ۇمىتتەردىڭ ۋاقىتى ەدى.
1990 جىلى قازاق كسر-ى مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسيانى قابىلدادى، ول ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ باستاۋى بولدى. ال 1991 جىلعى 7 قىركۇيەكتە الماتىدا قازاق كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ XVIII توتەنشە سەزى ءوتتى – بۇل پارتيا تاريحىنداعى سوڭعى سەزد ەدى. سول سەزدە پارتيا تاراتىلدى. وسىلايشا مەن دە، مەنىڭ كوپتەگەن ارىپتەستەرىم سياقتى، جۇمىسسىز قالدىم. ەسكى جۇيە كەتىپ، جاڭا ءداۋىردىڭ باستالىپ كەلە جاتقانىن سەزىندىك.
جاڭا قىزمەتتىڭ العاشقى قادامدارى
سول ۋاقىتتا قالا اۋداندارىندا بۇرىنعى ەڭبەكپەن قامتۋ بيۋرولارى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىنا اينالدىرىلا باستادى. مەنى الماتى قالاسى ەڭبەك، جۇمىسپەن قامتۋ جانە كوشى-قون باسقارماسىنىڭ باستىعى نۇرلانوۆ امانگەلدى جۇماحان ۇلى شاقىرىپ، ماسكەۋ اۋداندىق جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن ۇسىندى.
باستاپقىدا مەن باس تارتتىم. سوندا نۇرلانوۆ ا.ج. ماعان «حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ تۋرالى» زاڭدى بەرىپ، بىلاي دەدى:
"جاقسىلاپ تانىسىپ شىق، سوسىن شەشىم قابىلدا."
كەلەسى كۇنى ويلانىپ كەلىپ، كەلىسىمىمدى بەردىم. بارلىعىن نولدەن باستاۋ كەرەك بولدى - عيمارات ىزدەۋ، كادرلار جيناۋ، جۇمىس ۇيىمداستىرۋ. اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتى ماعان كەزىندە ءوزىم ەڭبەك ەتكەن №12 تەحنيكالىق ۋچيليششەڭىڭ ءبىر بولىگىن ءبولدى. ۇجىمنىڭ كوپشىلىگى بۇرىنعى پارتيا قىزمەتكەرلەرىنەن قۇرالدى.
ءبىزدىڭ الدىمىزداعى العاشقى ماڭىزدى مىندەت - ماسكەۋ اۋدانىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلاماسىن ازىرلەۋ ەدى. رەسەيدەن ادىستەمەلىك نۇسقاۋلار كەلدى، ءبىراق ستاتيستيكالىق دەرەكتەر جەتكىلىكسىز بولدى. سوعان قاراماستان، ءبىز اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ ماماندارىمەن بىرىگىپ، باعدارلامانى دايىنداپ شىقتىق. كەيىن وسى اۋداندىق باعدارلاما نەگىزىندە قالالىق، ال سودان سوڭ رەسپۋبليكالىق باعدارلاما جاسالدى.
ءبىز قالالىق العاشقى بوس جۇمىس ورىندارى جارمەڭكەسىن وتكىزدىك، اۋدان كاسىپورىندارىمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، جۇمىسشىلاردىڭ قىسقارۋىن تالدادىق. قىزۋ جۇمىس ءجۇرىپ جاتتى – تەلەفون ستانساسىمەن كەلىسىپ، بايلانىس جەلىلەرىن جۇرگىزدىك، كەڭسەلەردى جابدىقتادىق.
كۇتپەگەن سىناق
كوپ ۇزاماي مەنى ەڭبەك مينيسترلىگى جانىنداعى جۇمىسپەن قامتۋ باس باسقارماسى ۇيىمداستىرعان رەسپۋبليكالىق ورتالىق ديرەكتورلارىنىڭ سەمينارىنا جىبەردى. مەن جاڭا زاڭداعى پراكتيكالىق سۇراقتارعا جاۋاپ الامىن دەپ ۇمىتتەنگەنمىن، ءبىراق ولاي بولمادى. سەميناردىڭ سوڭعى كۇنىندە مەن ۇسىنىس ايتتىم:
"كەلەسى جولى زاڭنىڭ اۆتورلارىن شاقىرىڭىزدار. ءبىز زاڭنىڭ ءماتىنىن عانا ەمەس، ونىڭ ىسكە اسۋ تاجىريبەسىن دە تالقىلاۋىمىز كەرەك. مەملەكەت - ءتۇبى جوق بوشكە ەمەس، قارجىنى ورتالىقتاردى تەحنيكامەن، كومپيۋتەرمەن، فاكسپەن، بايلانىس قۇرالدارىمەن جابدىقتاۋعا باعىتتاۋ كەرەك."
مەنىڭ بىلمەگەنىم - زالدا ەڭبەك ءمينيسترى سايات دۇيسەنباي ۇلى بەيسەنوۆ وتىرعان ەكەن. سەميناردان كەيىن باس باسقارمادان قوڭىراۋلار كەلىپ، ماعان جۇمىستان ءوز ەركىممەن كەتۋ تۋرالى ءوتىنىش جازۋدى تالاپ ەتتى. مەن جازدىم.
ارىپتەستەرىم تاڭىرقاپ:
"نەگە سەن كەتۋىڭ كەرەك؟ ءبىز ۇلكەن ءىس باستاپ جاتىرمىز عوي!" - دەدى.
اعام ۇرازباي ماعان كەڭەس بەردى:
"كەشىرىم سۇراعان باستى شابا بەرمەيدى – ءمينيستردىڭ وزىنە بار."
مينيسترمەن كەزدەسۋ
كەلەسى كۇنى مەن سايات دۇيسەنباي ۇلىنىڭ قابىلداۋىنا باردىم. ەكى ساعات كۇتكەن سوڭ كىردىم. مينيستر ماعان قاراپ كۇلىمدەپ:
"مىنانداي وجەت بالانى قايدان تاپتىق؟" – دەدى.
سوسىن مەنىڭ وزبەكالى جانىبەكوۆپەن بىرگە جۇمىس ىستەگەنىمدى ەسكە ءتوسىردى. مەن اسىرا ايتىپ قويعانىم ءۇشىن كەشىرىم سۇراپ، بىلاي دەدىم:
"مەنى جۇمىستان بوساتپاس بۇرىن، ءبىزدىڭ ورتالىقتىڭ قالاي جۇمىس ىستەپ جاتقانىن ءوز كوزىڭىزبەن كورىڭىز."
مينيستر كەلىستى. ءبىز بىرگە باردىق. سايات دۇيسەنبايۇلىنا عيماراتتىڭ سىرتقى كورىنىسى، كەڭسەلەردىڭ ۇقىپتىلىعى، اقپاراتتىق ستەندتەردىڭ مازمۇنى ۇنادى. ول ۇجىممەن جىلى سويلەسىپ، ءتىپتى پارتمەكتەپتەگى بۇرىنعى كۋرستاسىن – گالينا ۆوروتىنسيەۆانى كەزدەستىردى.
مەنىڭ باياندامامنان كەيىن مينيستر بىلاي دەدى:
"ال مەن بۇل ادامدى جۇمىستان بوساتقالى جۇرگەن ەدىم عوي."
سوسىن قوسىپ قويدى:
"ەرتەڭ تاڭەرتەڭ مەنىڭ كابينەتىمدە بول."
كەلەسى كۇنى ءبىز بىرگە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنە باردىق. سول جەردە مەنىڭ جاڭا قىزمەتىم كەلىسىلدى. مينيستر مەن قالاي سالادا ءوزىمدى پايدالى ەتىپ كورەتىنىمدى جازىپ بەرۋدى سۇرادى. مەن جۇمىسپەن قامتۋ قىزمەتىنىڭ ۇيلەستىرۋىن، كادرلىق الەۋەتىن قالىپتاستىرۋ مەن ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن دامىتۋ ءىسىن ۇسىندىم.
سول كۇنى-اق ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ القاسىندا سايات دۇيسەنباي ۇلى مەنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ باس باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى رەتىندە تانىستىردى. وسى ساتتەن باستاپ مەنىڭ ءومىرىمنىڭ جاڭا، جاۋاپتى كەزەڭى باستالدى.
جاسامرازدىق جىلدارى
جۇمىس سونشالىق كوپ بولدى، كەيدە ۇشاقتا ۇيىقتايتىنمىن. ءبىز رەسپۋبليكا بويىنشا جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن قالىپتاستىردىق. بارلىق ورتالىقتار كولىكپەن، كومپيۋتەرمەن، جيھازبەن، قاجەتتى قۇرالدارمەن قامتاماسىز ەتىلدى.
ەسىمدە ەرەكشە قالعان جوبا – گەرمانيادان شىعارىلعان اسكەري قىزمەتشىلەردى قايتا دايارلاۋ باعدارلاماسى. كەلىسىم بويىنشا نەمىس تاراپى وقۋ ورتالىقتارىنا ارنالعان قۇرال-جابدىق ورناتۋعا قارجى بولگەن ەدى. قازاقستان بەس جىل ىشىندە نىساندى دايىنداۋى ءتيىس بولاتىن.
الايدا بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەرگە بايلانىستى ەكى جىل جوعالتىپ الدىق، جانە نەمىس تاراپى ءوز مىندەتتەمەلەرىنەن باس تارتاتىنىن حابارلادى. ءبىراق ءبىز ءىستى سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋگە بەل بۋدىق. مەنىڭ ۇسىنىسىممەن مينيسترگە ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ تۇرگەن اۋىلىندا ەت جانە ءسۇت ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋ بويىنشا اسكەري قىزمەتشىلەردى قايتا دايارلاۋعا ارنالعان وقۋ ورتالىعىن سالۋ تۋرالى جازباشا ۇسىنىس جولداندى.
سايات دۇيسەنباي ۇلى تاۋەكەلگە بارىپ، پرەزيدەنتكە ماسەلەنى جەتكىزدى جانە قولداۋ الدى. ناتيجەسىندە 1995 جىلى وقۋ ورتالىعى پايدالانۋعا بەرىلدى.
ەستەلىك پەن العىس
مەن سايات دۇيسەنباي ۇلى بەيسەنوۆتى تەرەڭ قۇرمەتپەن ەسكە الامىن. ول - جوعارى مادەنيەتتىڭ، كاسىبيلىكتىڭ جانە ادامگەرشىلىكتىڭ ۇلگىسى ەدى. جانى ءجانناتتا بولسىن. يمانى جولداس بولسىن.
اۆتور تۋرالى مالىمەت: باحتيار كامالوۆ – قازاقستانداعى جۇمىسپەن قامتۋ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى. 1990-جىلدارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ باس باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان.