ەلىمىزدىڭ پرەمەر-مينيسترى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ ازەربايجانعا ساپارى كوپشىلىكتىڭ نازارىنان تىس قالدى. ايتسە دە، بۇل ساپار قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى ەدى. وندا ستراتەگيالىق ماڭىزدى 10 قۇجاتقا قول قويىلدى. اسىرەسە، ءبىزدىڭ مۇنايدى ازەربايجان تەرريتورياسى ارقىلى تاسىمالداۋ ماسەلەسىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون.
مۇناي تاسىمالىنا قاتىستى ساياسي شەشىم ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام الييەۆتىڭ ەلىمىزگە جاساعان رەسمي ساپارىندا قابىلداندى. وسىلايشا مەملەكەت باسشىلارى ەلدەرىمىزگە ماڭىزدى ستراتەگيالىق شەشىمگە كەلدى. ونى جۇزەگە اسىرۋ ۇكىمەتكە تاپسىرىلدى.
ءاليحان سمايلوۆتىڭ رەسمي ساپارى بارىسىندا «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسى» اق مەن ازەربايجاننىڭ مەملەكەتتىك مۇناي كومپانياسى اراسىنداعى قازاقستان مۇنايىن ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعى ارقىلى تاسىمالداۋ بويىنشا ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. بولاشاقتا كەلىسىمگە گرۋزيا تاراپى قوسىلادى دەپ كۇتىلۋدە.
بۇل باعىتتا ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىنىڭ الەۋەتى بار. سەبەبى، رەسمي اقپارات بويىنشا جىل باسىنان بەرى 1 ملن توننادان استام جۇك تاسىمالدانعان. ياعني وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، 64%-عا تاسىمال كولەمى ۇلعايعان.
ترانسكاسپيي باعىتى جۇڭگو، قازاقستان، ازەربايجان، گرۋزيا ارقىلى تۇركياعا ءوتىپ، ارى قاراي ەۋروپاعا الىپ باراتىن حالىقارالىق ترانسپورت ءدالىزى. باكۋ–تبيليسي– كارس تەمىرجولى وسى ءدالىزدىڭ ءبىر بولىگى. ۇزاق ۋاقىت بۇل جوباعا قىزىعۋشىلىق تومەن بولدى. الايدا، وتكەن جىلعى گەوساياسي جانە تابيعي وقيعالار جوباعا مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قىزىعۋشىلىق وياتتى.
بالاما جولدى ىزدەۋگە تابيعي اپات سەبەپ بولدى
بىلتىر رەسەي ارقىلى مۇنايىمىزدى تاسىمالدايتىن كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمى جۇمىسىنا قاتىستى داۋ پايدا بولدى. 5 ءشىلدەدە پريمورسك اۋداندىق سوتىنىڭ ۇكىمىمەن كونسورسيۋمنىڭ جۇمىسى 30 كۇنگە توقتاتىلدى. دەگەنمەن، كونسورسيۋم قارسى اپەللياسيالىق شاعىم ءتۇسىردى. ءسويتىپ، 11 شىلدەدە كراس نودار ايماقتىق سوتى اۋداندىق سوتتىڭ ۇكىمىن اكىمشىلىك ايىپپۇلعا اۋىستىردى.
الايدا، كونسورسيۋمداعى داعدارىس بۇلاي باستالماعان بولاتىن. ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىندا اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا بايلانىستى تەحنيكالىق اقاۋ ورىن الدى. تابيعي اپاتتان ماتەريالدىق-تەحنيكالىق اقاۋ پايدا بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلدىڭ بيۋدجەتى ءبىراز قارجىدان قاعىلدى. قارجى مينيسترلىگى اپاتتىڭ شىعىنى 150 ملرد تەڭگەگە دەيىن جەتۋى مۇمكىن دەپ حابارلاعان.
كوپۆەكتورلى ساياسات ەكونوميكانى دا قامتۋى ءتيىس
كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمى قازاقستان، رەسەي جانە ءىرى الەمدىك ءوندىرۋشى كومپانيالار بىرلەسكەن ءىرى مۇناي تاسىمالدايتىن جوبا. ول ارقىلى قازاقستان قارا التىننىڭ ۇشتەن ەكى بولىگىن تاسىمالدايدى. ال جالپى كونسورسيۋم ارقىلى تاسىمالداناتىن مۇنايدىڭ 80%-ى ەلىمىزگە تيەسىلى. سوندىقتان بۇل جوبا ءبىز ءۇشىن ماڭىزدى.
الايدا، ەشكىم تابيعي اپاتتان ساقتانباعان. ەگەر ول ورىن السا ەكونوميكالىق شىعىننان بولەك، ادام شىعىنى دا بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىزدىڭ كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياساتىمىز ەكونوميكا سالاسىنا دا قولدانىلۋى ءتيىس. مۇناي تاسىمالدايتىن باعىتتارىمىز بىرنەشە بولعانى ءتيىمدى. الايدا، كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمى جوباسىنان تولىق باس تارتا المايمىز. جانە دە ونىڭ ورنىن تولىق باساتىن قازىرگە جوبا جوق. سەبەبى، رەسەي تەرريتورياسىنان وتەتىن قۇبىر ارقىلى جىلىنا 67 ملن تونناعا دەيىن مۇناي تاسىمالدانادى.
ترانسكاسپيي باعىتى بويىنشا باكۋ– تبيليسي–دجەيحان قۇبىرى جانە باكۋ–تبيليسي–كارس تەمىرجولى ارقىلى مۇناي تاسىمالدانادى. تەمىرجولدان گورى قۇبىر ارقىلى تاسىمال اناعۇرلىم ءتيىمدى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرى بويىنشا، تەمىرجول ارقىلى جىلىنا 12–15 مىڭ توننا مۇناي تاسىمالدانادى. ال باكۋ–تبيليسي–دجەيحان مۇناي قۇبىرى 62 ملن توننا تاسىمالداي الادى. الايدا، ءقازىردىڭ وزىندە تاسىمال كولەمى 60 ملن-عا جەتىپ وتىر. وتكەن جىلى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى بولاشاقتا تاسىمال كولەمىن 6-6،5 ملن تونناعا دەيىن جەتكىزۋ جوسپاردا ەكەنىن مالىمدەگەن. سوندىقتان وسى جوباعا مۇددەلى ەلدەر تاسىمال كولەمىن ارتتىرۋدا ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارۋى ءتيىس. ول ءۇشىن سىرتتان ينۆەستيسيا تارتىلىپ، ماتەريالدىق الەۋەتىن ارتتىرۋ قاجەت. مۇندا قىتايدىڭ ينۆەستيسيالىق قۋاتىن قولدانعان ءجون. ءارى جۇڭگو سياقتى الپاۋىت ەلدىڭ جوباعا قوسىلۋى جوبانىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق الەۋەتىن ارتتىرادى.
بىزگە ەكونوميكامىزدىڭ وزگە دە سالالارىنا ءارتاراپتاندىرۋ ساياساتى قاجەت. ول بيۋدجەت تۇسىمىنەن باستاپ تاۋار تاسىمالىنا دەيىن جۇزەگە اسقانى ءجون.
«اlmaty-akshamy»، №82 11 شىلدە، 2023 جىل