ەلىمىزدىڭ العا ۇمتىلىسىن ەشبىر كۇردەلى سىن-قاتەر توقتاتا المايدى – ق. توقايەۆ
اقش-تىڭ بەدەلدى The National Interest جۋرنالىندا جاريالانعان ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ماقالاسىندا قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق وزگەرىستەردىڭ جاڭا داۋىرىنە اياق باسقانى اتاپ وتىلەدى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
مەملەكەت باسشىسى وڭىردەگى احۋالعا باعا بەرە وتىرىپ: «پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە ورىن الىپ جاتقان وقيعالار ەلەۋلى سىن-تەگەۋرىندەردى تۋدىرۋدا، ءبىراق ولار ەلىمىزدىڭ العا ۇمتىلىسىن توقتاتا المايدى»، - دەپ اتاپ كورسەتتى.
ماقالا اۆتورى ەلىمىز ءۇشىن قايعىلى قاڭتار وقيعاسىن ەسكە سالدى، ونىڭ بارىسىندا بەيبىت شەرۋلەر تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ 30 جىلدىق تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان اۋقىمدى زورلىق-زومبىلىققا ۇلاستى.
«بىزگە وسى جارالاردى ءالى دە قالپىنا كەلتىرۋگە تۋرا كەلەدى، ءبىراق ءبىز بولعان وقيعالاردان ساباق الۋعا، پروبلەمالاردى باتىل شەشۋگە جانە العا جىلجۋعا تولىق دايىنبىز»، - دەپ مالىمدەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
قازاقستان پرەزيدەنتى وڭىردەگى گەوساياسي جاعدايدى نازاردان تىس قالدىرمادى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مەن رەسەيدى الەمدەگى ەڭ ۇزىن شەكارا بىرىكتىرەدى، سوندىقتان بىزدە ىنتىماقتاستىققا نەگىزدەلگەن ەرەكشە قاتىناستار قالىپتاستى. سونىمەن قاتار، پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ «ۋكراينامەن دوستىق قارىم-قاتىناس ءداستۇرى» بار ەكەنىن ەسكە سالىپ، «بۇۇ جارعىسىنا سايكەس جانجالدى تەز جانە ءادىل رەتتەۋگە» ءۇمىت ءبىلدىردى.
پرەزيدەنتتىڭ قازاقستاندى رەفورمالاۋ مەن جاڭعىرتۋ جونىندەگى نەگىزگى باستامالارى، ءبىرىنشى كەزەكتە، وتانداستار كوتەرگەن ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك پروبلەمالاردى شەشۋگە باعىتتالعان، - دەپ اتاپ ءوتتى توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى بۇگىندە «ەل تەجەۋ ءارى تەپە-تەڭدىك جۇيەسىن كۇشەيتە وتىرىپ، مەملەكەتتىك بيلىكتى تەڭدەسسىز ورتالىقسىزداندىرۋعا كىرىسىپ جاتقانىن» ايتتى. سونىمەن بىرگە، سىبايلاس جەمقورلىق پەن نەپوتيزم شىنىمەن ءتوزىمسىز قۇبىلىستارعا اينالادى، بۇل «ساياسي بيلىكتىڭ شوعىرلانۋىنا جانە بايلىقتىڭ از ادامداردىڭ قولىندا جينالۋىنا» جول بەرمەيدى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ نەگىزگى ورگاندارى - پرەزيدەنت اكىمشىلىگىن، پارلامەنتتى، جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەردى، سوت جانە قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋعا بەل بۋعان شەشىمىمەن ءبولىستى. بۇل رەتتە، «ازاپتاۋلارعا نولدىك توزىمدىلىك قامتاماسىز ەتىلەدى».
پرەزيدەنتتىڭ جاڭا قازاقستاندا ءتۇرلى بيلىك تارماقتارى مەن مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىندا وكىلەتتىكتەردىڭ وزگەشە تەڭگەرىمىن قالىپتاستىرۋ كوزدەلەتىنى تۋرالى مالىمدەمەسى دە نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق. شىن مانىندە، ەل «سۋپەر-پرەزيدەنتتىك» نىسانان «نورماتيۆتىك-پرەزيدەنتتىك» باسقارۋ نىسانىنا اۋىسادى.
ارالاس پروپورسيونالدى-ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋى ەلدەگى ساياسي ارتۇرلىلىكتى نىعايتۋعا ارنالعان. سونىمەن قاتار، توقايەۆ بۇگىندە پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىكتەردىڭ ءبىر بولىگىنەن ءوز ەركىمەن باس تارتاتىنىن ەسكە سالدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ تاعايىندايتىن سەناتورلار سانى 15-تەن 10-عا دەيىن قىسقارادى، ولاردىڭ جارتىسىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنادى.
كونستيتۋسيالىق وزگەرىستەر اۋدان، قالا جانە اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنە كوبىرەك وكىلەتتىك بەرەدى. بۇدان بىلاي ولار، ءبىرىنشى كەزەكتە، حالىق الدىندا جاۋاپ بەرەدى جانە وعان تولىق ەسەپ بەرەدى.
اۆتور بارلىق رەفورمالاردى ازىرلەۋ ازاماتتىق قوعامنىڭ بەدەلدى وكىلدەرىمەن تىعىز ديالوگتا جۇرگىزىلگەنىن اتاپ ءوتتى.
پرەزيدەنت بۇرىن بۇل جۇيە ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن ەمەس، «سايلانعان ادامدار ءۇشىن» ءجيى قولدانىلعانىن وكىنىشپەن اتاپ ءوتتى. «وليگارحتار مەن ولاردىڭ مونوپوليالارى جيناقتاعان وراسان زور بايلىق ەلىمىزدىڭ جۇمىسشى جانە ورتا تاپتارىنىڭ پايداسىنا باعىتتالادى»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
"الايدا، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق تەڭسىزدىك ماسەلەسىن شەشۋ ەلدىڭ ودان ءارى دامۋى ءۇشىن وتە ماڭىزدى"، - دەيدى اۆتور.
ەكونوميكا وسكەن سايىن ازاماتتاردىڭ مۇمكىندىكتەرى دە ارتۋى ءتيىس. سوندىقتان ۇكىمەتكە جالاقىنى كوبەيتۋ جانە كەدەيلىكتى ازايتۋ جونىندە باعدارلاما ازىرلەۋ تاپسىرىلدى.
پرەزيدەنت بۇل جاعدايدا حالىق ءۇشىن ەلەۋلى العاشقى قادامدار ەڭ تومەنگى جالاقىنى 40% عا ۇلعايتۋ جانە مەملەكەتتىك سەكتور قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن ارتتىرۋ بولاتىنىنا سەنىمدى.
شاعىن بيزنەس سالىق اۋىرتپالىعىنىڭ قىسقارعانىن سەزەدى، ال كەرىسىنشە، قازاقستاننىڭ ءوندىرۋشى كومپانيالارى ەكونوميكالىق اۋىرتپالىقتىڭ ۇلكەن جانە نەعۇرلىم ءادىل ۇلەسىن كوتەرەتىن بولادى.
«بۇل رەفورمالار ءبىزدىڭ حالقىمىز ءۇشىن بەتبۇرىس بولىپ تابىلادى»، - دەدى توقايەۆ. ءبىزدىڭ ەلىمىز بۇگىندە توقىراۋ ەمەس، جەدەل دامۋ باعىتىن تاڭدايدى.