قازاقستان – امەريكا: ماقساتتار مەن مۇددەلەر

اقش-قا قازاقستاننان نە كەرەك؟

امەريكاعا قازاقستاننىڭ باتىس يدەولوگياسى اياسىندا ەركىندىك پەن دەموكراتيا فور­ۆاتەرىندە ءجۇرىپ، ەكىنشى جاعى­نان كاسپييدە مۇناي ءوندىرىپ جاتقان شيەۆرونمەن دوس بولىپ قالا بەرگەنى كەرەك. ورتالىق ازياداعى ايماقتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىندە اقش وزبەكستانعا كوبىرەك سەنىم ار­تادى. سەبەبى، پەنتاگون قا­زاقستاندا رەسەيدىڭ اسكەري پوزيسياسى ءالى ساقتالىپ وتىر دەپ ەسەپتەيدى. ودكب، بايقو­ڭىر كەشەنى مەن سارى-شاعان پوليگونى وعان ارينە دالەل.

قازاقستان ۆاشينگتونعا ەكونوميكالىق جاعىنان قارا­عاندا، ساياسي تۇرعىدان كوبىرەك كەرەك. ەگەر اقش ورتالىق ازيانى رەسەي مەن قىتايعا قارسى ماياتنيك رەتىندە قول­دانعىسى كەلسە، وندا بۇل رولگە ەكى الپاۋىتپەن دە شەكتەسەتىن قازاقستان عانا تۋرا كەلەدى. ازىرگە اقش قازاقستاننىڭ رەسەيدىڭ پاراللەلدى يمپور­تىنا كومەكتەسۋىن مۇمكىندىگىن­شە توقتاتقىسى كەلىپ وتىر.

قازاقستانعا  اقش-تان نە كەرەك؟

بىزگە ينۆەستيسيا كەرەك. ودان دا دالىرەك ايتساق، ەندى شيكىزاتقا ەمەس، دايىن ءونىم وڭدەۋگە دەگەن ينۆەستيسيا قاجەت بولىپ تۇر. دوللارمەن قوسا، تەحنولوگيالار كەلىپ جاتسا ءتىپتى جاق­سى. قاراپايىم تىلمەن تۇسىندىرسەك، قازاقستان اقش بىزگە كەلىپ، Apple، Tesla، IBM سياقتى كوپ كۇشتى زاۋىتتار سالىپ، وندا كوپتەگەن وتانداستارى­مىز جاقسى جالاقىعا جۇمىس ىستەسە ەكەن دەپ ارماندايدى. سوندا بىزدەگى كەدەيلىك پەن بيۋدجەت پروبلەماسى شەشىلەر ەدى. سوندىقتان وسى كەزدەسۋ­دەن كەيىن سيمۆوليكالىق، پسيحولوگيا­لىق كەدەرگى بولىپ تۇرعان «دجەكسون- ۆەنيك تۇزەتۋى» الىنىپ تاستالادى دەگەن وي بار.

قازاقستان ءۇشىن اقش ءنومىرى ءبىرىنشى ساۋدا سەرىكتەسى ەمەس. اقش ءۇشىن قازاقستان ءتىپتى 60-شى ورىنداردا دەۋگە كەلەدى. ولار بىزگە تاۋارىمىزدى الاتىن ەلدەن گورى، ينۆەستيسيا قۇياتىن ەل رەتىندە باعالى. 1993 جىلدان بەرى اقش-تان بىزگە كەلگەن ينۆەستيسيا كو­لەمى 62 ميلليارد دوللاردان اسقان. سوندا دا ءبىر قىزىعى، ينۆەستيسيا بو­يىنشا اقش ءبىرىنشى ورىندا دەي ال­مايمىز. كوپ شۋلامايتىن نيدەرلان­دى مەملەكەتى 30 جىلدىڭ ىشىندە بىزگە 110 ميلليارد دوللار قۇيىپ تاستاعان.

كەرەك دەرەك

اقش پەن قازاقستان اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 2022 جىلى رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتىپ، 3،1 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. اقش- تىڭ بىزدەن الارىنان بەرگەنى كوپ بولدى. ءبىز ولارعا 1،2 ميلليارد دول­لاردىڭ تاۋارىن ەكسپورتتاساق، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنان كەلگەن يمپورت 1،9 ميلليارد دوللارعا شىقتى. ياعني ساۋدا بالانسىندا جا­عىمدى سالدو اقش جاعىندا. امەريكاعا ءبىز مۇناي مەن فەرروقورىت­پالار جىبەرەمىز. ال ول جاقتان ۇشاق، كولىكتەر، ايفون مەن ماكبۋك­تار الدىرامىز.

ال بيىلعى قاڭتار–شىلدە ايلارىندا اقش-قا بىزدەن باراتىن ەكسپورت 737،8 ميلليون دوللاردان استى. LSM مالىمەتىنشە، ساتۋ كولەمىنىڭ نەگىزگى بولىگىن مۇناي – 509،6 مىڭ توننا (-25،8%)، ۇشاقتار مەن تىكۇشاقتار – 92،3 توننا جانە فەرروقورىتپالار – 61،6 مىڭ توننا (+0،5%) قۇراعان. ءوز كەزەگىندە امەريكا قۇراما شتاتتارىنان كەلەتىن يمپورت 1،6 ەسەدەن استام وسكەن. ءقازىر ونىڭ كولەمى 1،6 ميل­ليارد دوللار بولدى.