ايەلدەردىڭ جاھاندىق قاۋىپسىزدىك يندەكسى بويىنشا ەڭ ناشار ناتيجەنى تاياۋ شىعىس پەن افريكا ەلدەرى كورسەتتى.
ەسەپتى دجوردجتاۋن ايەلدەر، بەيبىتشىلىك جانە قاۋىپسىزدىك ينستيتۋتى ەكى جىل سايىن شىعارادى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz
يندەكس 0-دەن 1-گە دەيىنگى ارالىقتا، 1 – ەڭ جوعارى بالل. كورسەتكىش ينكليۋزيۆتى (ءبىلىم بەرۋ، جۇمىسپەن قامتۋ، قارجىلاي قامتۋ، ءموبيلدى قۇرىلعىنى پايدالانۋ، پارلامەنتتىك وكىلدىك)، ادىلدىك (قۇقىقتىق كەمسىتۋشىلىكتىڭ بولماۋى، سوت تورەلىگىنە قولجەتىمدىلىك، انا ءولىمىنىڭ كوەففيسيەنتى، بالاعا قاتىستى كوزقاراس) جانە قاۋىپسىزدىكتى (زورلىق-زومبىلىق) قامتيدى.
اۋعانستان (0،286 ۇپاي) مەن يەمەن (0،287 ۇپاي) ايەلدەر ءۇشىن ەڭ ناشار ەل دەپ تانىلدى. سونداي-اق ايەلدەر ءۇشىن ناشار ەلدەر تىزىمىنە ورتالىق افريكا رەسپۋبليكاسى (0،378 ۇپاي)، كونگو (0،384 ۇپاي)، وڭتۇستىك سۋدان (0،388 ۇپاي)، بۋرۋندي (0،394 ۇپاي)، سيريا (0،407 ۇپاي)، ەسۆاتيني (0،415 ۇپاي)، سومالي (0،417 ۇپاي) جانە يراك (0،424 ۇپاي) كىردى. ولاردىڭ يندەكسىنىڭ تومەن بولۋى زورلىق-زومبىلىق پەن انا ءولىمىنىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى ەكەن.
ال ايەلدەر ءۇشىن جاقسى ون ەل 0،9 باللدان جوعارى يندەكسكە يە بولدى، بۇل ورتاشا الەمدىك دەڭگەيدەن ايتارلىقتاي جوعارى. جاڭا زەلانديانى قوسپاعاندا، ايەلدەر ءۇشىن ەڭ جاقسى 10 ەلدىڭ 9-ى ەۋروپا ەلى ەكەن.
ەڭ جوعارى رەيتينگتەگى ەل دانيا بولدى (0،932 ۇپاي)، ول ينكليۋزيۆ، اسىرەسە قارجىلىق جاعىنان، سونداي-اق پارلامەنتتىك وكىلدىكتە جانە قۇقىقتىق كەمسىتۋشىلىكتىڭ بولماۋىندا ەرەكشەلەندى. ودان كەيىنگى ورىندا شۆەيساريا (0،928 ۇپاي) جانە شۆەسيا (0،926 ۇپاي). فينليانديا، شۆەسيا جانە ليۋكسەمبۋرگ، ولاردا 0،924 ۇپايدا.
ۇزدىك ەلدەر توبى انا ءولىمىنىڭ تومەندىگىمەن، ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىمەن جانە ايەلدەرگە قاتىستى ساياسي زورلىق-زومبىلىقتىڭ بولماۋىمەن سيپاتتالادى.
قازاقستان رەيتينگتە 59-ورىننان 70-ورىنعا تومەندەدى، ال يندەكسى 0،761-دەن 0،729-كە تومەندەدى. ورتالىق ازيا مەن ەاەو مەملەكەتتەرى اراسىندا ارمەنيا (0،772 بالل)، رەسەي (0،752 بالل)، بەلارۋس (0،733 بالل)، ءتىپتى تۇرىكمەنستان (0،75 بالل) قازاقستاننان جوعارى بولدى.
تاجىكستان (0،69 ۇپاي)، وزبەكستان (0،674 ۇپاي) جانە قىرعىزستان (0،673 ۇپاي) قازاقستاننان تومەن.
2024 جىلدىڭ ءساۋىر-مامىردا جۇرگىزىلگەن "حالىقتىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن سوت جۇيەسىنە دەگەن سەنىمىنىڭ دەڭگەيى" ساۋالناماسىنا سايكەس ايەلدەردىڭ 58،5%-ى كوشەدە جالعىز جۇرگەندە ءوزىن تولىق ءقاۋىپسىز سەزىنەدى. ال ەرلەر اراسىنداعى كورسەتكىش – 70%. ال ءوزىن ءقاۋىپسىز سەزىنبەيتىن ايەلدەردىڭ ۇلەسى – 7،3%، ەرلەردىكى – 3،4%.
جوو ستۋدەنتتەرى اراسىندا ايەلدەر سانى كوبىرەك. قازاقستاندا 2023-2024 وقۋ جىلىنىڭ باسىندا قىزدار سانى 314،1 مىڭ بولسا، ۇلدار سانى 278،6 مىڭ بولدى.
جەكە كاسىپكەرلەر اراسىندا دا ايەلدەر باسىم. 2024 جىلعى تامىزدىڭ سوڭىندا قازاقستاندا 958،7 مىڭ جەكە كاسىپكەر ايەلدەر جانە 817،6 مىڭ ەرلەر تىركەلگەن. بەلسەندى جەكە كاسىپكەرلەردىڭ ىشىندە 914،3 مىڭ ايەل، 768،4 مىڭ ەرلەر بولدى.
سونداي-اق ەڭبەككە قابىلەتتى ايەلدەر سانى ەرلەردەن باسىم. 2024 جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن ايەلدەردىڭ سانى 2،06 ميلليون ادام، ال جۇمىس ىستەيتىن ەرلەر سانى 1،91 ميلليون ادام بولعان. ءبىراق ايەلدەر جالاقىسى ەرلەرگە قاراعاندا 25،7% تومەن. ەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسى 418،8 مىڭ تەڭگە، ال ايەلدەردىكى – 311،2 مىڭ تەڭگە.
ستاتيستيكا بويىنشا قازاقستان ايەلدەرى بىلىمدىرەك جانە ەڭبەك نارىعىن كوبىرەك قۇراسا دا، وزدەرىن ءقاۋىپسىز سەزىنە المايدى جانە ەكونوميكاعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن لايىقتى قارجىلىق سىياقى المايدى.