وقۋ جىلىنىڭ اياقتالۋىنا ساناۋلى كۇندەر قالدى. مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەر ءۇشىن ۇلكەن ومىرگە — ياعني ماماندىق تاڭداپ، جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسەتىن كەزەڭگە قادام باسار ءسات تە تاياپ كەلەدى. الا جازداي مەملەكەتتىك گرانتتىڭ ناتيجەسىن تاعاتسىزدانا كۇتىپ، ستۋدەنت اتانۋعا ءۇمىت ارتاتىن شاق بۇل. دەگەنمەن ەلىمىزدە ماماندىق تاڭداۋدا جۇرەك قالاۋىنا ەمەس، تەك ۇبت ۇپايىنا نەمەسە اتا-انانىڭ شەشىمىنە سۇيەنەتىندەر ءالى دە كوپ.
جۋىردا الماتىدا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن پەداگوگتار، كاسىبي باعدار بەرۋشىلەر، پسيحولوگتار مەن ءبىلىم سالاسىنىڭ ماماندارى ءىى رەسپۋبليكالىق كاسىبي باعدار فورۋمى اياسىندا باس قوستى.
فورۋم اياسىندا قازاقستان بويىنشا كەلگەن جىلدىڭ ۇزدىك پروفوريەنتولوگتارى ماراپاتتالىپ، وسى سالا بويىنشا بىلىكتىلىگىن ارتتىرعان ماماندارعا ارنايى سەرتيفيكاتتار تابىستالدى.
ەندى اڭگىمەمىزدىڭ اۋانىن پروفوريەنتولوگتارعا، ياعني كاسىبي باعدار بەرۋشى ماماندار جايىندا كەڭىرەك ايتۋعا قاراي بۇرساق.
مەملەكەت جىل سايىن مىڭداعان ءبىلىم گرانتىن بولەدى. بۇل — قوماقتى قارجى. ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، سول گرانت يەگەرلەرىنىڭ ءبىرقاتارى تاڭداعان ماماندىعىنا قىزىعۋشىلىق تانىتپاي، ەكىنشى كۋرستان كەيىن وقۋدان شىعىپ كەتەدى نەمەسە ديپلوم العانىمەن، سول سالادا جۇمىس ىستەمەيدى. ناتيجەسىندە، مامان تاپشىلىعى ارتىپ، مەملەكەت بولگەن قاراجات ءتيىمسىز جۇمسالادى.
وسى ولقىلىقتى بولدىرماۋ ءۇشىن كاسىبي باعدار بەرۋ سالاسىنىڭ ماڭىزىن ارتتىرۋ قاجەت. جوعارى وقۋ ورنىنا دەيىن وقۋشىلاردى دۇرىس باعىتتاۋ – ەلىمىزدىڭ دە، ءار ازاماتتىڭ دا بولاشاعى ءۇشىن اسا ماڭىزدى قادام.
جاقسى جاڭالىق – بيىلدان باستاپ ەلىمىزدىڭ ءار مەكتەبىندە رەسمي تۇردە پەداگوگ-پروفوريەنتولوگتار جۇمىس ىستەي باستايدى.
بۇل تۋرالى «پروفوريەنتولوگتار اسسوسياسياسىنىڭ» باسقارما ءتورايىمى، PhD جادىرا تويباي بىلاي دەيدى:
«بيىلدان باستاپ ەلىمىزدىڭ ءار مەكتەبىندە پەداگوگ-پروفوريەنتولوگ دەگەن قىزمەت ءتۇرى اشىلىپ، وسى ماماندار رەسمي تۇردە جۇمىس ىستەي باستايدى. قازىرگى كەزدە وسى سالانىڭ مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولداۋ تاۋىپ جاتقانى ءبىزدى قاتتى قۋانتادى. رەسپۋبليكالىق فورۋم دا وسى ماقساتتا ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. دەمەك، ماقساتىمىز — قازاقستاندا جۇمىس ىستەپ جاتقان بارلىق كاسىبي باعدار بەرۋشىلەردىڭ باسىن قوسىپ، بايلانىس ورناتۋ، ورتاق ماسەلەلەردى تالقىلاۋ جانە ناقتى شەشىمدەر ۇسىنۋ».
جادىرا تويباي بۇل سالامەن ون جىلدان بەرى اينالىسىپ كەلەدى. ول ەلىمىزدەگى كاسىبي باعدار بەرۋ سالاسىنىڭ قازىرگى جاعدايى مەن بولاشاعى تۋرالى بىزگە كەڭىنەن اڭگىمەلەپ بەردى.
– ءبىزدىڭ قوعامدا پروفوريەنتولوگ كەڭەسىنە جۇگىنىپ، ماماندىق تاڭداۋ قانشالىقتى كەڭ تارالعان؟
– قازىرگى تاڭدا ماماندىعىن دۇرىس تاڭداۋعا نيەتتى وقۋشىلار كوپ. ءبىراق سول تاڭداۋعا كومەكتەسەتىن مامانعا باراتىن اتا-انالار از. كوپشىلىگى پروفوريەنتولوگ كەڭەسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءالى دە جەتە تۇسىنە بەرمەيدى. سوندىقتان بۇل مادەنيەت ەلىمىزدە ءالى تومەن دەڭگەيدە. بولاشاقتا اتا-انالار بالاسىن مامانعا اپارىپ، باعىت-باعدار الۋعا كوبىرەك كوڭىل بولەدى دەپ سەنەمىن.
– سىزگە جىل سايىن قانشا ادام كەڭەس الۋعا جۇگىنەدى؟
– كوبىنە قالالىق مەكتەپتەردەن اتا-انالار مەن وقۋشىلار كەلەدى. اۋىلدىق جەرلەردە بۇل باعىت ءالى دە ەلەۋسىز قالىپ وتىر. كۇنىنە 3-4 ادام حابارلاسادى، ءبىراق سونىڭ ىشىندە 1-2ء-سى عانا ناقتى جەكە كەڭەسكە جازىلادى. جىل ىشىندە بار بولعانى 300-دەي ادام عانا كاسىبي باعدار الۋ ءۇشىن كەڭەسكە تىركەلەدى. بۇل – ەلىمىزدە جىل سايىن 150-170 مىڭ وقۋشى مەكتەپ بىتىرەدى دەگەندى ەسكەرسەك، وتە تومەن كورسەتكىش.
– بالاعا ماماندىقتى قانداي جاستان باستاپ تاڭداتقان دۇرىس؟
– 7-سىنىپتان باستاپ بالانى ماماندىققا باعىتتاۋ ماڭىزدى. بىزدە، وكىنىشكە قاراي، كوبىسى ۇبت تاپسىرىپ بولعان سوڭ عانا قاي وقۋ ورنىنا تۇسە الاتىنىن زەرتتەي باستايدى. ال 8-9-سىنىپتاردا-اق بالانىڭ قابىلەتى، قىزىعۋشىلىعى، قانداي سالاعا بەيىم ەكەنى انىقتالۋى ءتيىس. سوندا عانا ول بولاشاعىن دۇرىس جوسپارلاي الادى.
– ءبىر بالانى باعىتتاۋ ءۇشىن قانشا ۋاقىت قاجەت؟
– كەمى ءۇش كونسۋلتاسيا قاجەت. العاشقى كەزدەسۋدە تانىسىپ، ءتۇرلى تەستتەر وتكىزەمىز. بۇل تەستتەرگە 3-5 ساعات ۋاقىت كەتەدى. ەكىنشى كەزدەسۋدە ناتيجەلەردى سارالاپ، بالانىڭ بەيىمى مەن بولاشاق ماماندىعىنا بايلانىستى باعىت ۇسىنامىز. ءۇشىنشى كەزدەسۋ كەزىندە سول ماماندىققا قاي جوو-عا تۇسۋگە بولاتىنى، قانشا ۇپاي قاجەت ەكەنى، بولاشاقتا قاي سالادا جۇمىس ىستەيتىنىنە دەيىن تولىق اقپارات بەرەمىز.
– پروفوريەنتولوگتاردى جوو-دا وقىتۋ كەرەك پە، الدە كۋرستار جەتكىلىكتى مە؟
– مىندەتتى تۇردە جوو-دا ارنايى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى بولۋى كەرەك. سەبەبى بۇل — بالانىڭ تاعدىرىنا اسەر ەتەتىن سالا. سول سەبەپتى كاسىبي باعدار بەرۋشى تولىققاندى ءبىلىم الۋى ءتيىس. ءقازىر كۋرستار ارقىلى وقىتىلىپ جاتقاندار بار، ءبىراق بولاشاقتا 4 جىلدىق ارنايى باعدارلاما ەنگىزىلەدى دەگەن ۇمىتتەمىز.
ايتا كەتەيىك، بيىلعى ناۋرىز ايىندا ءار مەكتەپكە كاسىبي باعدار بەرۋشى ءۇشىن جەكە شتات ءبولۋ تۋرالى بۇيرىق قابىلداندى. بۇل — مەملەكەتتىڭ وسى سالاعا بەت بۇرىپ، ماماندار جۇمىسىنا ءمان بەرە باستاعانىنىڭ ناقتى بەلگىسى.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىز مەكتەپتەرىندە 1 159 پەداگوگ-پروفوريەنتولوگ قىزمەت ەتۋدە.