مەملەكەت باسشىسى جيىن قاتىسۋشىلارىنا ءىلتيپات بىلدىرە وتىرىپ، ديپلوماتيالىق كورپۋسپەن كەزدەسۋ ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا باعىتتالعان يگى ءداستۇر ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
پرەزيدەنت قازاقستاندا تىركەلگەن ديپلوماتيالىق ميسسيالار جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارىنا ەلىمىزدە ءتۇرلى سالادا اۋقىمدى رەفورمالار جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتتى. سونداي-اق ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ماسەلەلەرىنە، سونىڭ ىشىندە ءولىم جازاسىن جويۋعا، كونستيتۋسيالىق تۇزەتۋلەردى قابىلداۋعا، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ ءرولى مەن مارتەبەسىن ارتتىرۋعا ەرەكشە نازار اۋداردى.
– ءوز ساياساتىمىزدا «ءبىز ءارتۇرلىمىز، ءبىراق تەڭبىز» دەگەن پوستۋلاتتى بەرىك ۇستانامىز. سوندىقتان ازاماتتىق قوعامنىڭ ءرولىن ارتتىرۋعا، ءتۇرلى قوعامدىق كۇشتەردى بىرىكتىرۋگە، «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قاعيداتىن ىسكە اسىرۋعا ماڭىزدى ءىس-شارالار قابىلدانىپ جاتىر، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستاننىڭ دەموكراتيالاندىرۋ جانە كەشەندى قوعامدىق-ساياسي وزگەرىستەر باعىتى وزگەرمەيتىنىن اتاپ ءوتتى.
– جاڭا مودەل بيلىكتىڭ تۇراقتى روتاسياسىن جانە قازاقستاننىڭ قازىرگى مەملەكەتتىلىگىن ودان ءارى دەموكراتيالىق تۇرعىدا دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بىرنەشە اپتادان كەيىن وتەتىن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىندا وسى وزگەرىستەر ەسكەرىلەدى. بۇل سايلاۋ قازاقستاندا جاڭا ساياسي ءداستۇردى قالىپتاستىرادى، جاڭا ساياسي داۋىرگە جول اشادى. ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – ءاربىر ازامات ءوز الەۋەتىن ىسكە اسىرۋى ءۇشىن تەڭ جاعداي مەن مۇمكىندىك جاسالاتىن ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ. ادىلەتتىلىك يدەياسى بۇدان بىلاي حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا، ازاماتتاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى مەن سۇرانىستارىنا جەدەل نازار اۋدارۋعا باعىتتالعان قازاقستاننىڭ بارلىق مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ وزەگى بولادى. مەن جانە مەنىڭ اكىمشىلىگىم پرەزيدەنت سايلاۋىن اشىق جانە ءادىل وتكىزۋ ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاسايمىز.
مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ قابىلداعان جاڭا ەكونوميكالىق باعىتى شىنايى ەركىن نارىقتىق ەكونوميكا قۇرۋعا باعىتتالعانىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
– ەكونوميكانى مونوپوليادان ارىلتۋ – ءبىزدىڭ ۇلتتىق باسىمدىعىمىز. ءبىز دۇرىس جولدامىز. جەتەكشى حالىقارالىق قارجى اگەنتتىكتەرى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمدى ىنتالاندىرۋ جونىندەگى كۇش-جىگەرىن وڭ باعالادى جانە قازاقستاننىڭ ەگەمەن رەيتينگىن «تۇراقتى» بولجاممەن راستادى. ءبىز اشىق ەكونوميكا قاعيداتىنا بەرىك بولىپ قالا بەرەمىز. الەمنىڭ 180 ەلىمەن ساۋدا جاسايمىز. بۇكىل الەمدەگى ەكونوميكالىق قيىندىقتارعا قاراماستان، ءبىزدىڭ شيكىزاتتىق ەمەس ءونىم ەكسپورتى شامامەن 40 پايىزعا ءوستى. ءبىز الداعى ۋاقىتتا دا ينۆەستيسيا تارتۋ بويىنشا ورتالىق ازياداعى كوشباسشىلىق پوزيسيامىزدى نىعايتا بەرەمىز، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستاننىڭ وڭىرلىك جانە جاھاندىق ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە قوسقان ۇلەسىنە ارنايى توقتالدى. سونىمەن قاتار ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق پەرسپەكتيۆالارىنا نازار اۋدارىپ، ەلىمىزدىڭ اگرارلىق، وندىرىستىك سەكتور، ەنەرگەتيكا ، «جاسىل» قارجى سالالارىنداعى الەۋەتى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىز جىل سايىن 5 ميلليون توننادان استام بيداي مەن 1،5 ميلليون توننا ۇن ەكسپورتتايمىز. الەمنىڭ ەڭ ءىرى ون استىق ەكسپورتتاۋشى ەلدەر قاتارىنا كىرەمىز. قازاقستان – زىعىر تۇقىمىن ءىرى وندىرۋشىلەردىڭ جانە مايلى داقىل ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ ءبىرى. سونىمەن قاتار ءبىزدى شەتەلدىك ازىق-تۇلىك يمپورتىنىڭ جوعارى دەڭگەيى الاڭداتادى. بۇل ينفلياسيانىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى. ساراپشىلار قازاقستانداعى ينفلياسياعا سىرتقى فاكتورلار ىقپال ەتەتىنىن ايتىپ وتىر، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كولىك-لوگيستيكا سالاسىنىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى ەرەكشە ءرولىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل سالا وڭىرلەردىڭ ءوزارا ىس-ارەكەتىن جانداندىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
– قازىرگى ۋاقىتتا جۇڭگو – ەۋروپا ءدالىزى بويىنشا قۇرلىقتاعى ترانزيتتىك تاسىمالدىڭ 80 پايىزدان استامى ءبىزدىڭ ەلىمىز ارقىلى كەدەرگىسىز وتەدى. دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ مالىمەتى بويىنشا، كولىك-ترانزيت الەۋەتىنىڭ دامۋى ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ تۇتاس ءجىو-ن 15 پايىزعا وسۋىنە ىقپال ەتۋى مۇمكىن. قازاقستان ءقازىردىڭ وزىندە «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. بۇدان بولەك، «ورتا ءدالىز» دەپ اتالاتىن ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىنىڭ ماڭىزى ارتىپ كەلەدى. ءبىز ەنەرگەتيكا مەن ازىق-تۇلىك جەتكىزۋ ءىسىن ءارتاراپتاندىرۋدا جانە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى سانالاتىن وسى باعىتتى دامىتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك.، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت شەتەلدىك ميسسيا باسشىلارىن 70 ميلليارد دوللار كولەمىندە اكتيۆى بار الەمنىڭ وتىز ءىرى تاۋەلسىز قورىنىڭ قاتارىنا كىرەتىن «سامۇرىق-قازىنا» قورىمەن ءوزارا بەلسەندى ىس-ارەكەت جاساۋعا شاقىردى.
– قازىرگى ۋاقىتتا قور اشىقتىق پەن تيىمدىلىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن كەشەندى تۇردە ترانسفورماسيالانىپ جاتىر. وسى رەتتە قوردىڭ پورتفەلدىك كومپانيالارىن جەكەشەلەندىرۋ – نەگىزگى باستامالاردىڭ ءبىرى. ۇلتتىق مۇناي كومپانياسى، اۋەكومپانياسى جانە تەمىرجول كومپانياسى سياقتى قوردىڭ ءىرى اكتيۆتەرى جاقىن ۋاقىتتا اشىق كومپانيالارعا اينالادى. مۇناي سالاسىنداعى جەتەكشى «قازمۇنايگاز» كومپانياسى بيىل كۇزدە قازاقستاندا IPO وتكىزەدى، – دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى ايماقتىق كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەرگە دە توقتالدى. سونداي-اق الەمدەگى بۇرىن-سوڭدى بولماعان تۇراقسىزدىق جاعدايىندا قازاقستان تەڭگەرىمدى، كوپجاقتى جانە كونسترۋكتيۆتى سىرتقى ساياسات ۇستاناتىنىن ايتتى.
– قازاقستان بەيبىتشىلىك، ىنتىماقتاستىق جانە سەنىم قۇندىلىقتارىن بەرىك ۇستانادى. ءبىز بۇۇ-نىڭ جارعىسى مەن حالىقارالىق قۇقىققا نەگىزدەلگەن مەملەكەتتەردىڭ تەڭدىگى، ەگەمەندىگى جانە تەرريتوريالىق تۇتاستىعى قاعيداتتارىن قولدايمىز، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇگىندە قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ايماعى بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتەرمەن جانە ۇيىمدارمەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا اشىق ءارى دايىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– ورتالىق ازيانىڭ ايماقتىق جانە جاھاندىق دەڭگەيدەگى ماڭىزىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى C5+ فورماتى سەرىكتەستەرىمىزبەن اراداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. ءقازىر C5+ فورماتى كوپتەگەن ەلدەرمەن جانە وڭىرلىك وداقتارمەن، سونىڭ ىشىندە اقش، جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا جانە كەيىنگى ۋاقىتتا جۇڭگو، ءۇندىستان، رەسەي، ەۋروپالىق وداقپەن بەلسەندى ىنتىماقتاستىق ورناتتى. ورتالىق ازيا ەكونوميكاسىنداعى جەتەكشى ەل رەتىندە قازاقستان وڭىرلىك جانە جاھاندىق دامۋعا، سونداي-اق قۇرلىقتار، مادەنيەتتەر مەن ۇلتتار اراسىن جاقىنداتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسا بەرەدى. وسىعان وراي ءبىز الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بارلىق مۇشەسىمەن، سونىڭ ىشىندە اسەان، تاياۋ شىعىس، افريكا جانە امەريكامەن بەلسەندى سەرىكتەستىگىمىزدى جالعاستىرامىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان بولەك، پرەزيدەنت بۇۇ، اوسشك، تمد، شىۇ، تمۇ جانە باسقا دا حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىمدارمەن ىنتىماقتاستىققا مۇددەلى ەكەنىن راستادى.
سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇۇ-مەن تىعىز ىنتىماقتاستىقتا قازاقستان يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى شارتتىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىن ساقتاۋدى قولدايتىنىن اتاپ ءوتتى.
– يادرولىق قارۋدى قولدانۋ تۋرالى ءقاۋىپتى مالىمدەمەلەردىڭ ارتقانى بايقالادى. اتوم ەنەرگياسى ادامزاتتىڭ وراسان زور جەتىستىگى ەكەنىن ەستە ۇستاعان ءجون. ونى جويقىن قارۋ رەتىندە ەمەس، حالىقتارىمىزدىڭ تەك بەيبىت ءومىرى ءۇشىن پايدالانۋ كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت.
سونداي-اق ديپلوماتيا حالىقارالىق قاتىناستاردى باسقارۋدىڭ، قاۋىپ-قاتەرلەردى ازايتۋدىڭ جانە قاۋىپسىزدىك پەن ءال-اۋقاتتى نىعايتۋدىڭ بىردەن-بىر قۇرالى بولىپ قالا بەرەتىنىن ايتتى.
– ءبىز سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزبەن جانە ۇيىمدارىڭىزبەن قازاقستان اراسىنداعى دوستىق جانە ءوزارا ءتيىمدى بايلانىستارىن تۇراقتى نىعايتۋعا ۇمتىلۋىمىز كەرەك. وسى رەتتە كاسىبي كومەكتەرىڭىز بەن بىرلەسكەن كۇش-جىگەرىمىز ماڭىزدى. سىزدەردىڭ بارلىق كونسترۋكتيۆتى باستامالارىڭىزعا مەنىڭ اكىمشىلىگىم مەن قازاقستان ۇكىمەتى تاراپىنان لايىقتى جاۋاپ بەرىلىپ، قولداۋ كورسەتىلەتىنىنە سەنىمدى بولىڭىزدار. سىزدەر وكىلدىك ەتەتىن مەملەكەتتەر مەن ۇكىمەتتەردىڭ باسشىلارىمەن اراداعى كونسترۋكتيۆتى ديالوگ پەن سەرىكتەستىكتى جالعاستىرۋعا نيەتتىمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
كەزدەسۋ سوڭىندا ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ دۋايەنى – پالەستينا مەملەكەتىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى مۋنتاسەر ءابۋ زەيد ءسوز سويلەدى.