قاسىم-جومارت توقايەۆ: بيۋروكراتياعا، قاعازباستىلىققا توسقاۋىل قوياتىن ۋاقىت جەتتى

جيىن الدىندا مەملەكەت باسشىسىنا پرەزيدەنتتىك جاستار كادر رەزەرۆىنىڭ قاتارىنا ءار جىلدارى وتكەن مامانداردىڭ جەتەكشىلىگىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان جوبالار تانىستىرىلدى. اتاپ ايتقاندا، پرەزيدەنتكە «ە-قىزمەت» اقپاراتتىق جۇيەسىنىڭ ارتىقشىلىقتارى، Citix كومپانياسى ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتى، «Kazakh Invest» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ وڭدەۋشى ونەركاسىپ پەن ەنەرگەتيكا سەكتورىنا ينۆەستور تارتۋ تاجىريبەسى، سونداي-اق بيۋدجەتتىك پروسەستەردى وڭتايلاندىرۋعا ارنالعان «eAkimat365» اقپاراتتىق جۇيەسى تۋرالى مالىمەت بەرىلدى، دەپ حابارلايدى almaty-akshamy.kz

قاسىم-جومارت توقايەۆ فورۋم قاتىسۋشىلارىنىڭ الدىندا سويلەگەن سوزىندە جاستاردىڭ وسىناۋ يننوۆاسيالىق ىزدەنىستەرىن وڭ باعالاپ، ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان مۇنداي باستامالارعا قولداۋ كورسەتىلەتىنىن جەتكىزدى.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەت باسقارۋ ىسىنە ويى ۇشقىر، ءبىلىمى وزىق، سانا-سەزىمى تەرەڭ، ناعىز وتانشىل ازاماتتار كوپتەپ كەلۋى كەرەك.

– پرەزيدەنتتىك جاستار كادر رەزەرۆى ءدال وسىنداي تالاپتى جاستارعا بىرەگەي مۇمكىندىك بەرەدى. بۇگىندە رەزەرۆتە 400 مامان بار. سونىڭ 280ء-ى، ياعني 70 پايىزى ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردا جاۋاپتى لاۋازىمدارعا تاعايىندالدى. ءبىرقاتارى كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا جانە بيزنەس سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. وسى ورايدا مەن مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ بۇرىنعى ءتورايىمى انار جايىلعانوۆا كەزىندە وسى باستامانى جۇزەگە اسىرۋعا مول ۇلەس قوسقانىن اتاپ وتكىم كەلەدى. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە اۋقىمدى رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. مەملەكەتىمىزدى وركەندەتۋ ءۇشىن جاڭا، باتىل قادامدار جاسالۋدا. سوندىقتان وزدەرىڭىز سياقتى ەلىمىزدىڭ جالىندى جاستارى وسى وزگەرىستەردىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە، مىقتى تىرەگىنە اينالۋى كەرەك دەپ سانايمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى جۋىردا ايماقتىق جاستار كادر رەزەرۆىنە ىرىكتەۋ باستالاتىنىن مالىمدەدى. اكىمدەر ونىڭ اشىق ءارى ءادىل ءوتۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس. سونىمەن قاتار كادرلىق رەزەرۆتى جاساقتاۋ بارىسىندا ءار وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ەرەكشەلىگىن ەسكەرۋ ماڭىزدى.

پرەزيدەنت مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە ءتان جاڭا مادەنيەت قالىپتاستىرۋ، قۇندىلىقتاردى وزگەرتۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، بارلىق سالادا، اسىرەسە مەملەكەتتىك ورگانداردا زاڭ مەن ءتارتىپ ۇستەمدىگى بولۋعا ءتيىس.

– زاڭ مەن ءتارتىپ ورناماسا، قازىرگىدەي كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا ەلىمىزدى ساقتاپ قالۋ قيىن بولادى. مۇنى ءبارى تۇسىنگەنى ءجون. تەك مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر عانا ەمەس، جالپى قوعام زاڭعا باعىنۋعا ءتيىس. بۇل دەموكراتيا شەكتەلەدى دەگەن ءسوز ەمەس، كەرىسىنشە، ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىن نىعايتىپ، دەموكراتيانى دامىتا تۇسەدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، بيلىك وكىلدەرى ءاردايىم حالىقپەن بىرگە، ياعني ازاماتتارمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەۋى قاجەت. كەز كەلگەن ماسەلەنى ۋاقىتىلى شەشىپ وتىرۋ – نەگىزگى مىندەت. «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەتتە» ءدال وسىنداي قۇندىلىقتار ورنىعۋى كەرەك.

سونىمەن قاتار پرەزيدەنت مەملەكەتتىك قىزمەتتە بىلىكتى سالالىق مامانداردىڭ تاپشىلىعى سەزىلەتىنىن ايتتى.

– بۇل رەتتە ەلىمىزدەگى بيزنەس، اۋىل شارۋاشىلىعى، قارجى، مەديسينا، ءبىلىم جانە باسقا دا سەكتورلاردا تابىستى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ادامدار جەتكىلىكتى. ناقتى ناتيجەگە ۇمتىلىپ، تۇتىنۋشىنىڭ قاجەتتىلىگىن وتەۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن وسىنداي مامانداردىڭ الەۋەتىن جۇمىلدىرۋ كەرەك. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ گيبريدتى مودەلىن ەنگىزۋدى جالعاستىرعان ءجون. ول ءۇشىن جەكە سەكتوردان بىلىكتى مامانداردى مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋ ەرەجەسىن اناعۇرلىم ەركىن، جەڭىل ەتىپ جاساۋ ماسەلەسىن مۇقيات پىسىقتاۋ قاجەت، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن جەكە سەكتورمەن باسەكەلەس ەڭبەكاقى بەلگىلەۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– ارينە جالاقى مەن سىياقىنى شەكتەن تىس كوپ بەرۋگە بولمايدى. ءبىراق تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن، ۋاقىتپەن ساناسپاي جۇمىس ىستەيتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ماتەريالدىق وتەماقى تولەنۋى كەرەك دەپ سانايمىن. ماسەلە – وتە وزەكتى. ءبىز مۇنى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ پايداسىنا شەشەمىز. ولاردىڭ باسپانا ماسەلەسىن دە ءتيىستى دەڭگەيدە شەشۋ كەرەك. بۇل بويىنشا سينگاپۋر جانە باسقا دا ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە نازار اۋدارعان ءجون. ولاردىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندەگى ءتيىمدى ادىس-تاسىلدەردى قاراستىرۋ قاجەت، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى عالىمداردى، ساراپشىلار مەن بەلسەندى ازاماتتاردى، اسىرەسە، ەرىكتىلەردى قىزمەتكە تارتۋدىڭ ءمانى زور دەپ سانايدى. بۇل رەتتە پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ ادىلەتتى مەملەكەت ءارى ينكليۋزيۆتى قوعام قۇرىپ جاتقانىنا، گەندەرلىك تەڭدىكتى ساقتاۋ ماسەلەسىنە نازار اۋداردى.

– مەملەكەتتىك اپپاراتتاعى ايەلدەردىڭ ۇلەسى 55 پايىزعا جۋىقتاعانىنا قاراماستان، باسشىلىق قۇرامدا بۇل كورسەتكىش 39 پايىزدان اسپايدى. ءوز تاجىريبەمنەن بىلەتىنىم، ايەلدەردى قىزمەتكە تارتۋ كەرەك. بىرىنشىدەن، ەر ادامدار رەنجىمەسىن، ايەلدەر جۇمىسقا وتە مۇقيات، تياناقتى قارايدى. ەر ادامدارمەن سالىستىرعاندا، جەمقورلىق ارەكەتتەرگە بەيىم ەمەس. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ ستاتيستيكاسى سوعان مەڭزەيدى. ساياسي قىزمەتكەرلەر اراسىندا دا ەلەۋلى تەڭسىزدىك بايقالادى. ولاردىڭ قاتارىنداعى ايەلدەردىڭ سانى 10 پايىزعا جەتپەيدى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى جاستاردىڭ ۇلەسىنە قاتىستى دا ديسپروپورسيا بار. مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ايەلدەردىڭ، جاستاردىڭ جانە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتاردىڭ سانىن كوبەيتۋ كەرەك. ولاردىڭ، اسىرەسە، باسشىلىق قۇرامدا قىزمەت ەتۋىنە بارىنشا مۇمكىندىك بەرگەن ءجون، – دەدى پرەزيدەنت. 

قاسىم-جومارت توقايەۆ جاس مامانداردى مەملەكەتتىك قىزمەتكە بەيىمدەۋ ءۇشىن تالىمگەرلىك ينستيتۋتىن جانداندىرۋ ماسەلەسىنە باسا نازار اۋداردى. سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك قىزمەتتە «كوماندامەن كوشۋ» ءۇردىسى ءالى تىيىلماي وتىرعانىن سىنعا الدى. وسىعان وراي پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىككە بۇل ماسەلەنى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋدى، مۇنداي ارەكەتتەرگە باتىل توسقاۋىل قويۋدى تاپسىردى.

– جالپى، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جونىندەگى اگەنتتىككە زاڭ جۇزىندە قوسىمشا قۇزىرەت  بەرۋ قاجەت دەپ سانايمىن. ولار ەلىمىزدەگى كادر ساياساتىنا كونسترۋكتيۆتى تۇرعىدان ىقپال ەتە الۋعا ءتيىس. ارينە، بۇل اگەنتتىك باسشىلىعىنا ايرىقشا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت مەملەكەتتىك قىزمەتتى نەعۇرلىم وزىق سالاعا اينالدىرۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.

– جىلدار بويى جاۋىر بولعان بيۋروكراتياعا، قاعازباستىلىققا ۇزىلدى-كەسىلدى توسقاۋىل قوياتىن ۋاقىت جەتتى. مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىندە بارلىق ۇدەرىس اشىق بولۋعا ءتيىس. «مەملەكەت ادام ءۇشىن» قىزمەت ەتۋى كەرەك. ەلىمىزدە ازاماتتاردىڭ مۇددەسىن تولىق قورعايتىن مەملەكەتتىك قىزمەت مودەلىن، ۇلگىسىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. سوندىقتان ۋاقىت تالابىنا ساي كەلەتىن جانە قوعام سۇرانىسىنا جاۋاپ بەرەتىن جاڭا جۇمىس تاسىلدەرىن ەنگىزگەن ءجون. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جۇمىسىن شىنايى باعالايتىن ناقتى ولشەمدەر بولۋعا ءتيىس. بۇل – باعالاۋ جۇيەسىن ۇدايى جاڭارتىپ وتىرۋ قاجەت دەگەن ءسوز. مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ءىس جۇزىندە اتقارعان جۇمىسى مىندەتتى تۇردە ەسكەرىلۋى كەرەك. ەڭ باستىسى، ءاربىر قىزمەتشى ەلىمىزدىڭ الدىندا تۇرعان ستراتەگيالىق مىندەتتەرگە سايكەس بارىنشا ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋگە دايىن بولۋى قاجەت، – دەدى پرەزيدەنت.

بۇل رەتتە IT-شەشىمدەر ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋ ماڭىزدى.

– جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن جانە اۋقىمدى مالىمەتتەر قورىن، ياعني Big Data-نى ءتيىمدى قولدانۋ كەرەك. زاماناۋي تەحنولوگيالار ارقىلى حالىقپەن ەتەنە بايلانىس ورناتۋدىڭ جولدارىن جاقسارتقان ءجون. سەبەبى بارلىق ماڭىزدى شەشىمدەر ازاماتتاردىڭ پىكىرى نەگىزىندە قابىلدانۋعا ءتيىس، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت قايدا جۇرسە دە، ۇنەمى ەلىمىزدىڭ جاس ۇرپاعى جونىندە ايتاتىنىن ەسكە سالدى.

– مەن سىزدەرگە زور سەنىم ارتامىن. ەكونوميكادا، مەملەكەتتىك قىزمەتتە نەمەسە باسقا سەكتوردا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جاستارىمىزعا قولداۋ ءبىلدىرۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسايمىن. سىزدەر ءومىردىڭ بازارىنا ەندى كەلگەن، ال ءبىز قايتىپ بارا جاتقان ادامدارمىز. بۇل – قالىپتى دۇنيە. ۋاقىتى كەلگەندە، سىزدەرگە جول بەرەمىز. ءبىز زەينەتكە شىعامىز، ورنىمىزعا سىزدەردەي جالىندى جاستار كەلەدى. ءبىراق سىزدەر تۋعان ەلگە، وتانعا قىزمەت ەتۋگە دايىن بولۋلارىڭىز قاجەت. ويتكەنى كۇردەلى زامانعا تاپ كەلىپ تۇرمىز. كوپتەگەن قيىندىقتاردى باستان وتكەرىپ جاتىرمىز، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنتتىك جاستار كادر رەزەرۆىنە وتكەن ماماندارعا زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەتىنىن اتاپ ءوتىپ، ولاردىڭ نەگىزگى ماقساتى مەملەكەت مۇددەسى بولۋعا ءتيىس ەكەنىن جەتكىزدى.

– كوپ ۇزاماي مەملەكەتتىڭ يگىلىگى ءۇشىن ەڭ جاۋاپتى شەشىم قابىلدايتىن كەزەڭگە تاپ كەلەسىزدەر. ۇكىمەتتە بولسىن نەمەسە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا بولسىن، ەل باسقارۋ ىسىنە ارالاساسىزدار. البەتتە، جەكە سەكتوردا دا ەڭبەك ەتەسىزدەر. سوندىقتان مەن سىزدەرگە زور ۇمىتپەن قارايمىن. ەڭ الدىمەن، وسى زور جاۋاپكەرشىلىكتى دۇرىس تۇسىنگەن ابزال. قاي سالادا بولماسىن، نەگىزگى ماقسات مەملەكەت مۇددەسى بولۋعا ءتيىس. بارشاڭىزعا ءمالىم، مەن جاقىندا ۇكىمەتتە كەڭەيتىلگەن جيىن وتكىزدىم. قازاقستاننىڭ جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋعا ارنالعان ناقتى شارالارعا توقتالدىم. ءقازىر ءبىزدىڭ الدىمىزدا وتە اۋقىمدى مىندەتتەر تۇر، – دەدى پرەزيدەنت.

سونىمەن قاتار فورۋمدا «Kazakhstan Investment Development Fund (KIDF) Management Company» ينستيتۋسيونالدىق سەرىكتەستەر دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى جانار نۇرجانوۆا، «Wand synthesis Al» ماشينالىق وقىتۋ جۇيەسىن ازىرلەۋشى الىبەك سايلانبايەۆ، اقتوبە وبلىسى حرومتاۋ اۋدانىنىڭ اكىمى نۇرحان تىلەۋمۇراتوۆ، سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى يننوۆاسيالاردى دامىتۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى دارحان مىرزابايەۆ ءسوز سويلەدى.