قارىزدى كەشىرۋدەن "الاياقتار" دا ۇمىتتەنىپ وتىر

ءبىراق مۇنىڭ دۋمانقۇمارلىققا ەش قاتىسى جوق. 1 قاڭتاردا بورىش باتپاعىنا باتقان ادامدارعا قۇردىمنان شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تەتىك ىسكە قوسىلۋى ءتيىس.

قارىزى كوتەرە الماس اۋىرتپالىققا اينالعان ازاماتتاردىڭ سانى قارقىندى ءوسىپ بارا جاتقانىن تاياۋدا ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى ماسەلە ەتىپ كوتەرگەن بولاتىن. 

بۇگىندە ميلليونداعان قازاقستاندىقتار جاڭا جىلدى زارىعا كۇتۋدە.

بۇل تەتىككە ءومىردىڭ قيىن جاعدايىنا تاپ بولعان ادامدار بىرنەشە جىلدان بەرى قول جەتكىزە الماي كەلەدى: "جەكە ادامداردىڭ بانكروتتىعى" زاڭىن قابىلداۋ باستاماسى بۇرىنعى پرەزيدەنت تۇسىندا جاريالانعان ەدى. ءبىراق بانكيرلەردىڭ قارسىلىعى سالدارىنان ومىرگە جولداما الا المادى. سالدارىنان تالاي قازاقستاندىق تاعدىر تالكەگىنە ءتۇستى. 

الاياقتاردىڭ ۇگىتتەۋىنە ەرىپ، جازا باسقان يگور كليموۆ ۇزاق جىلداردان بەرى "جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى" زاڭىنىڭ قابىلدانۋىنان ۇمىتتەنىپ، ءومىر سۇرگەنىن اڭگىمەلەدى.

"2012 جىلى مەن "الاياقتىق" بابى بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدىم. الدىمەن كۋاگەر مارتەبەسىندە بولدىم، سوڭىنان ايىپتىعا اينالىپ شىعا كەلدىم. مەن بانك قىزمەتكەرى ەمەسپىن. بار ايىبىم – بانك قىزمەتكەرىنىڭ سۇراۋىمەن كرەديت الۋشىنىڭ ءوتىنىشىن تولتىرعانىم. قۇجاتتا ءوتىنىش يەسىنىڭ قولى كۇنى بۇرىن قويىلىپ قويىلعان ەدى. مۇنى قولجازۋ ساراپتاماسى دا راستادى. ءبىراق بەينەجازبادا ونى تولتىرىپ وتىرعانىم بەينەلەنگەن. سول جالعان قۇجات نەگىزىندە بانك ومىردە جوق كەپىلزاتتى قابىلداپ، قوماقتى جالعان نەسيە بەرگەن. بانكتە قاۋىپسىزدىك قىزمەتى، زاڭ ءبولىمى، كرەديت كوميتەتى بار، سولاردىڭ ءبارى وسى جالعان قۇجات پەن كەپىلزاتتى نەگە تەكسەرمەگەن، قالاي قابىلداعان؟ نەگە كرەديتتى ماقۇلداعان؟ بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ءالى كۇنگە تابا المادىم"، – دەيدى يگور.

ول ءوزى سياقتى 4 ادامنىڭ ۇقساس تۇزاققا ءتۇسىپ قالعانىن ايتادى.

"تەرگەۋ وبەكتيۆتى جۇرگىزىلمەدى. مۇنداي 4 ەپيزود تىركەلىپتى. ولاردىڭ بارىندە بانك قىزمەتكەرلەرى نەسيەنىڭ 50%-دان استامىن وزدەرى تولەگەن. ال مەنى 3 جىلعا سوتتادى. "سەنركرەديت" بانكىنىڭ تالاپ-ارىزى بويىنشا شىعارىلعان ۇكىمگە سايكەس، 21 ميلليون تەڭگە موينىما جابىلدى. سودان بەرى وسى قارىزدى شاماما قاراي تولەپ كەلەمىن. 2015 جىلى تۇرمەدەن بوساپ شىققاننان كەيىن جۇمىسقا تۇرا الماي ءجۇردىم. جۇمىس بەرۋشىلەر سوتتالماعانى جونىندە انىقتاما سۇراتادى. سودان تاكسيلەتىپ تابىس تابۋعا تىرىستىم، تاپقانىم وتباسىن اسىراۋعا ازەر جەتەدى. 2020 جىلى ايەلىم اجىراسىپ كەتتى، ول پسيحولوگيالىق قىسىمعا، جان كۇيزەلىسىنە توزە المادى، ويتكەنى جەكە سوت ورىنداۋشىلارى جان-جاقتان جابىلىپ، ونى دا ۇنەمى مازالايتىن"، – دەدى يگور.

ول بەرەشەگىن وتەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن جۇمىستى تابا الماعانىن، ونىڭ ورنىنا شەتەلدە ەڭبەكاقىسى جاقسى جۇمىس ۇسىنىلعانىن جەتكىزدى. ونىڭ نە جۇمىس ەكەنىن ناقتىلامادى. ونىڭ شەتەلگە شىعۋىنا توسقاۋىل قويىلعان.

جالپى، جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعىن پايدالانىپ، ءوزىن بانكروت جاريالاعاندارعا ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ شەتەلگە شىعۋىنا مۇمكىندىك ۇسىنىلادى.

"بانكپەن كەلىسۋگە تىرىسىپ جاتىرمىن، بانككە مەدياسيا ارقىلى بىتىمگە كەلىپ، شەتەلگە تابىس تابۋعا شىعۋىما رۇقسات ەتۋىن سۇراپ، ءوتىنىش جازدىم. ونسىز تىيىم سالىنعان. 8 جەلتوقساندا جەكە سوت ورىنداۋشىسى حابارلاسىپ، بانك ودان سوت ۇكىمىن ورىنداۋعا شارا قابىلداۋدى تالاپ ەتكەنىن مالىمدەدى. سوندىقتان جسو مەنىڭ جۇرگىزۋشى كۋالىگىمنىڭ كۇشىن توقتاتۋعا نيەتتى. ودان ولاي جاساماۋدى وتىنسەم، بۇل جايىندا بانكپەن كەلىس دەدى. ەگەر كولىك جۇرگىزە الماي قالسام، قايدا ىستەيتىنىمدى دە بىلمەيمىن. بارلىق مۇلكىمدى جسو-لار تارتىپ الىپ، ساتىپ جىبەردى. بۇگىندە مەنشىگىمدە ەشقانداي مۇلىك قالمادى. زەينەتكەر اتا-انام بار، كومەكتەسۋ ءۇشىن ولار دا دۇنيە-مۇلكىن ساتىپ ءبىتتى. ءبارىمىز ساياجاي جالداپ تۇرامىز"، – دەپ قاپالانادى شاعىمدانۋشى.

ونىڭ كامەلەتكە تولماعان ۇلىن دۇرىس اسىراي الماعاندىقتان، اناسى الىپ كەتىپتى. تەلەديداردان "جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى" زاڭنىڭ كۇشىنە ەنەتىنى تۋرالى مالىمدەمەلەردى ۇمىتپەن تىڭدايدى ەكەن.

ءبىراق ول تەتىكتەن يگور سياقتى الاياقتىعى ءۇشىن سوتتالعاندار قاعىلۋى مۇمكىن. ويتكەنى اتالعان زاڭ قىلمىستىق ىستەر بويىنشا كەلتىرىلگەن شىعىندارعا تارالمايدى.

"مۇنى ادىلەتسىزدىك دەپ سانايمىن. جاساعان-جاساماعان قىلمىسى ءۇشىن ايىپتالىپ، سوتتالعاندار جازاسىن وتەپ شىقتى. ءبىر قىلمىس ءۇشىن ەكى رەت جازالاۋعا تىيىم سالىنعان. نەگە وندا ولار ءوزىن بانكروت دەپ جاريالاي المايدى؟ قانشاما الاياق جازادان قۇتىلىپ كەتىپ، بوستاندىقتا تايراڭداپ ءجۇر، جۇرتتى ارى قاراي الداپ، كىرىسكە كەنەلۋدە. ولار بانكروت بولماسى انىق. ال وتىرىپ شىققانداردى جۇمىس بەرۋشىلەر جۇمىسقا الا بەرمەيدى، تاۋقىمەت تارتادى. ولارعا ءومىردى جاڭا پاراقتان باستاۋعا ەڭ قۇرىسا ءبىر رەت مۇمكىندىك بەرگەن ابزال. مەن مىنا جاعدايدا نە ىستەۋىم كەرەك؟ جەكە سوت ورىنداۋشىسى جۇرگىزۋ قۇقىعىمنان ايىرسا، قايدا بارامىن، وسى ارقىلى نەگە يتەرمەلەۋدە؟ ەگەر بورىشىمدى تولەمەگەن كۇيى ءولىپ قالسام، ودان كىم ۇتادى؟ مەملەكەت ءومىردىڭ قيىن جاعدايىنا تاپ بولعانداردى بولە-جارماي، كومەك قولىن سوزسا دەيمىن"، – دەدى يگور.

جالپى، دامىعان ەلدەرمەن سالىستىرعاندا، قازاقستاندىق جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى ينستيتۋتى تىم قاتاڭ ەكەنىنە ساراپشىلار نازار اۋدارتادى. مىسالى، اقش-تا ەكس-پرەزيدەنت دونالد ترامپتىڭ ءوزى بانكروتتىق تەتىگىن بىرنەشە رەت قولدانعان. ال قازاقستاندا ۇقساس تەتىكتىڭ يگىلىگىن كورە الاتىندار قاتارى كۇرت شەكتەلدى.

قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قايرات مياتوۆتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تەتىگىن قارىزىن 12 اي بويى تولەمەگەندەر پايدالانا الادى. نەگىزگى باستاپقى كريتەرييى – وسى. بۇعان قوسا، قارىزدىڭ مولشەرى 1،6 مىڭ اەك-تەن (2023 جىلى 5 520 000 تەڭگەدەن) اسپاۋعا ءتيىس.

سونىمەن قاتار وتباسى مۇشەلەرىنە شاققاندا تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس شەگىنەن (2023 جىلى 40 567 تەڭگەدەن) اسپايتىن بورىشكەرلەر دە بانكروتتىقتىڭ سوتتان تىس پروسەدۋراسىنا جۇگىنە الادى.

"وسى پروسەدۋرالاردىڭ بارىندە، ءوزىن بانكروت جاريالاعان تۇلعاعا 5 جىل بويى كرەديت الۋىنا تىيىم سالىنادى. ول ادام تەك جەتى جىل وتكەننەن كەيىن قايتادان ءوزىن بانكروت دەپ جاريالاي الادى. بۇدان باسقا دا سالدارلارى بولادى"، – دەدى قايرات مياتوۆ.

بانكروت اتانىپ، بورىشىنان ارىلعان، امنيستيالانعان ازامات بولاشاقتا وسىنداي جاعدايعا قايتا تۇسپەۋى ءۇشىن قارجىلىق ساۋاتتىلىق كۋرسىنان وتۋگە مىندەتتى.

سونىمەن قاتار ۇكىمەت كەپىلسىز ونلاين-ميكروكرەديت تاراتۋ نارىعىن قاتاڭ رەتتەۋگە كىرىسەدى. سونىڭ اياسىندا ءوزىن بانكروت جاريالاعان ادامدارعا ميكروقارجى، ونلاين نەسيە الۋىنا تولىقتاي تىيىم سالىنۋى مۇمكىن. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن ءتيىستى تاجىريبە زەردەلەنەدى.