ەۋروپانىڭ جۇرەگىندە، پولشا جەرىندە قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ جاتقان جاستار بار. ال سول جاستارعا باعىت بەرىپ، انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىرىن ءتۇسىندىرىپ جۇرگەن — قازاق ۇستازى ءۇمىت تۇرسىنباي قىزى. ول بۇگىندە ادام ميسكيەۆيچ ۋنيۆەرسيتەتىندە ەڭبەك ەتىپ، شەتەلدىك اۋديتورياعا قازاق جانە تۇرىك ءتىلىن ۇيرەتىپ كەلەدى.
پوزنان - تاريحى تەرەڭ، دامىعان شاھار
ءۇمىت تۇرسىنباي قىزى قازىرگى تاڭدا پولشانىڭ باتىسىندا ورنالاسقان پوزنان قالاسىندا تۇرادى جانە جۇمىس ىستەيدى. بۇل قالا — تەك اكىمشىلىك ورتالىق قانا ەمەس، پولياك ۇلتىنىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز بولعان تاريحي مەكەن. پوزنان — ۆارتا وزەنىنىڭ بويىندا ورنالاسقان. ول پولشا مەملەكەتتىلىگىنىڭ العاشقى استاناسى ءارى قازىرگى پولياك ۇلتىنىڭ رۋحاني بەسىگى رەتىندە كەڭىنەن تانىلعان.
بۇگىندە پوزنان — پولشاداعى ەڭ كورىكتى ءارى وزىندىك ەرەكشەلىگى بار تاريحي قالالاردىڭ ءبىرى. قالانىڭ ورتالىعى كوپتەگەن مۋزەيلەر مەن تاريحي-مادەني ورىندارعا تولى. سونىمەن قاتار، بۇل قالا ەلدەگى ەڭ دامىعان، ەڭ باي شاھارلاردىڭ قاتارىندا.
وقىتۋشى قاعازباستىلىقتان بوس، ستۋدەنت ءوز قۇقىعىن بىلەدى
ءۇمىت تۇرسىنباي قىزى قازىرگى جۇمىس ىستەپ جاتقان ەلدەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ايتىپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، پولشادا وقىتۋشى ءوزىنىڭ جۇمىسىنان تىس نارسەگە ەش الاڭدامايدى. باستى نازار - تەك وقۋ پروسەسىندە.
"ءار وقىتۋشى ءوز كەستەسىن ىڭعايىنا قاراي رەتتەي الادى. ستۋدەنتتەر دە ءوز قۇقىقتارىن جاقسى بىلەدى، ءبىلىمدى تالاپ ەتە الادى. ءار سەمەستر سوڭىندا وقىتۋشىنىڭ جۇمىسىنا باعا بەرەدى. بۇل — ساپانى ارتتىرۋعا ۇلكەن ىقپال ەتەدى"، – دەيدى مامان.
ا.ميسكيەۆيچ ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاق ءتىلى قاشاننان بەرى وقىتىلادى؟
ءۇمىت تۇرسىنباي قىزىنىڭ ايتۋىنشا ا.ميسكيەۆيچ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىستانۋ ينستيتۋتىندا قازاق ءتىلى العاش رەت پروفەسسور ح. يانكوۆسكيدىڭ باستاماسىمەن وقىتىلا باستاعان. 2009 جىلى دوكتور گ. اقتايدىڭ ۇسىنىسىمەن قازاقتانۋ بولىمشەسى قۇرىلىپ، بۇگىنگە دەيىن جۇمىسىن جالعاستىرىپ كەلەدى.
ءبىر قۋانتاتىنى، قازاق ءتىلى باكالاۆردا بارلىق كۋرستا وقىتىلادى. ال ستۋدەنت سانى شامامەن 20–25. ولار قازاق جانە تۇرىك ءتىلىن ۇيرەنۋمەن قاتار، ورتا ازياداعى تۇركى حالىقتارىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىمەن دە تانىسادى. جىل سايىن ناۋرىز مەرەكەسىن وتكىزۋ داستۇرگە اينالعان. سونداي-اق قازاق ءتىلى بويىنشا عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە ىنتالى ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتار بار.
ۋنيۆەرسيتەت ىشىندە كەز كەلگەن شارا — مەيلى ول عىلىمي جوبا بولسىن، مەرەكەلىك كەش بولسىن — اشىق تالقىلانادى، ۇسىنىستار ەسكەرىلەدى. باسىنداعى كەلىسىمنەن ارتىق جۇمىس جاسالسا، ەڭبەك قارجىلاي باعالانادى، ونىسى ناقتى ءارى ادىلەتتى جۇزەگە اسادى.
پولشا مەن قازاقستان: ۇقساستىق پەن ايىرماشىلىق
پولشادا تۇرىپ جاتقانىنا ءتورت جىل بولعان ءۇمىت حانىم ەكى ەلدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن سالىستىرىپ، ارتىقشىلىقتارى مەن ۇيرەنەر تۇستارىن اشىق اتاپ ءوتتى.
"پولياكتار ۋاقىتتىڭ ءقادىرىن جاقسى بىلەدى. بىزدە دە بۇل تۇسىنىك بار، ءبىراق كەيدە ءتيىمدى پايدالانا الماي جاتامىز. ال بىزدەگى ادامداردىڭ اشىقتىعى مەن باۋىرمالدىعى — ولاردا سيرەك كەزدەسەتىن قاسيەت. بۇل جاعىنان بىزدەن ۇيرەنەرلەرى كوپ"، — دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، پولشادا ءار اتقارىلعان جۇمىس ءۇشىن مىندەتتى تۇردە اقى تولەنەدى، ءتىپتى ول مەملەكەتتىك مەكەمە بولسا دا. ال بىزدە كەيبىر مەملەكەتتىك ۇيىمداردا ارتىق جۇمىسقا اقى قاراستىرىلماعان جاعدايلار ءالى دە بار ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى.
سونىمەن قاتار، پولشادا ۆەلومادەنيەت دامىعان، كيىم ۇلگىسى وتە قاراپايىم، ال قوعامدىق ورىنداردا سىپايىلىق پەن تارتىپكە ەرەكشە ءمان بەرىلەدى. قوقىستى سۇرىپتاۋ مادەنيەتى دە ادەتتەگى كورىنىسكە اينالعان.
الايدا ءۇمىت حانىم قازاقستانداعى ونلاين قىزمەتتەر مەن مەديسينالىق قولجەتىمدىلىك بويىنشا الدا ەكەنىن اڭعارتتى.
"بىزدە دارىگەرگە قارالۋ وڭاي ءارى قولجەتىمدى. مۇندا ەمدەلۋ — قىمبات ءارى ۇزاققا سوزىلادى. سونداي-اق، قازاقستانداعى سيفرلىق قىزمەتتەر كوپ جاعدايدا جىلدام ءارى ءتيىمدى"، – دەيدى ول.
ۇلتتىق قۇندىلىق — ۇلكەن ارتىقشىلىق
ەۋروپا جاستارى زاماناۋي ءومىر سالتىنا جاقىن بولعانىمەن، وزدەرىنىڭ ۇلتتىق بولمىسىنا كەلگەندە داستۇردەن الشاقتاپ بارادى. ءۇمىت حانىمنىڭ ايتۋىنشا، قازاق جاستارى اراسىندا ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن داستۇرگە دەگەن قۇرمەت الدەقايدا جوعارى.
"ءبىزدىڭ قازاق جاستارى ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىزدى ۇمىتپايدى، كيەلى داستۇرلەرىمىزدى ماقتانىش كورەدى. بۇل — ۇلكەن رۋحاني بايلىق"، — دەيدى ول.
شەتەلگە قالاي جول ءتۇستى؟
ءۇمىت تۇرسىنباي قىزى شەتەلگە كوشۋىنىڭ باستى سەبەبى — جۇمىس جاعدايىنىڭ جاقسى بولۋى جانە حالىقارالىق تاجىريبە جيناقتاۋعا دەگەن ىنتا.
"جۇمىس شارتى مەن ەڭبەكاقى كوڭىلىمنەن شىقتى. سونىمەن قاتار، كاسىبي دامۋ ءۇشىن شەتەلدىك تاجىريبەنى كورگىم كەلدى. بۇل — ءوزىمدى سىناپ كورۋدىڭ، ۇيرەنۋدىڭ، ءارى ەلىممەن ءبولىسۋدىڭ تاماشا مۇمكىندىگى"، — دەپ ءبولىستى كەيىپكەرىمىز.
ءۇمىت تۇرسىنباي قىزى — قازاقستان مەن ەۋروپا اراسىنداعى مادەني، كاسىبي جانە ادامي كوپىر ىسپەتتى. ول شەتەلدە ءجۇرىپ تەك ءوز كاسىبىنىڭ مايتالمانى عانا ەمەس، قازاقتىڭ وكىلىندەي، ۇلتىنىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ جۇرگەن جان.
ونىڭ ەڭبەك جولى — جاڭاعا ۇمتىلعان، ءبىراق تامىرىن ۇمىتپاعان قازاق ايەلىنىڭ جارقىن ۇلگىسى. ال ءبىز ءۇشىن مۇنداي ازاماتتاردىڭ بار ەكەنىن ءبىلۋ — ۇلكەن ءۇمىت پەن ماقتانىش.