قاۋىپسىزدىكتىڭ قۇقىقتىق نەگىزىن قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى الاڭى
28-29 ناۋرىزدا الماتىدا تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ قاتىسۋىمەن پارلامەنتارالىق اسسامبلەياسى كەڭەسىنىڭ وتىرىسى بولىپ ءوتتى. اتالمىش حالىقارالىق ۇيىمنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان القالى جيىندا وسى قۇرىلىمعا كىرەتىن ەلدەردىڭ پارلامەنت جەتەكشىلەرى باس قوستى.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ تمد پارلامەنتارالىق اسسامبلەياسى كەڭەسىنىڭ مەرەيتويلىق وتىرىسىنا قاتىسۋشىلارعا ۇندەۋ جولدادى. مەملەكەت باسشىسى ءوز ۇندەۋىندە قازاقستاننىڭ تمد پارلامەنتارالىق اسسامبلەياسىنىڭ كوپجاقتى قىزمەتىن تولىق قولدايتىنىن مالىمدەدى.
ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا مۇددەلىمىز
قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى ۇزاق جىلدار بويى تمد پارلامەنتارالىق اسسامبلەياسى كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە ونىڭ جۇمىسى مەن شارالارىنا بەلسەندى قاتىسىپ، پارلامەنتارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا زور ۇلەس قوسقان بولاتىن.
پرەزيدەنت پارلامەنتارالىق ديالوگ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە گۋمانيتارلىق سالالارداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى ودان ءارى كەڭەيتۋگە ىقپال ەتەتىنىنە، سونداي-اق قازىرگى زامانعى سىن-قاتەرلەرمەن كۇرەسۋ جانە قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ ءۇشىن قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن ۇلەس قوساتىنىنا ماڭىز بەردى
«بىرلەسكەن زاڭ شىعارۋ جۇمىسى جاھاندىق كۇن ءتارتىبى شەڭبەرىندە ورنىقتى دامۋدىڭ، دەكاربونيزاسيانىڭ جانە سيفرلاندىرۋدىڭ ماڭىزدى جاڭا مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋدىڭ تەڭگەرىمدى تاسىلدەرىن ازىرلەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. قازاقستان اسسامبلەيانىڭ كوپجاقتى قىزمەتىن تولىق قولدايدى. سونداي-اق، تمد ءتوراعاسى جانە پارلامەنتارالىق اسسامبلەيانىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى رەتىندە وسى بىرەگەي ءارى پايدالى ينستيتۋتتى جان-جاقتى نىعايتۋعا قولداۋ كورسەتۋگە نيەتتى»، – دەلىنگەن قازاقستان پرەزيدەنتى ۇندەۋىندە.
سالتاناتتى وتىرىسقا تمد پاا كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، رف فەدەرالدىق جينالىسى فەدەراسيا كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ۆالەنتينا ماتۆيەنكو باستاعان تمد پاا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ پارلامەنتتىك دەلەگاسيالارىنىڭ باسشىلارى قاتىستى. اسسامبلەيانىڭ وتىز جىل بويى بىرگە ءجۇرىپ وتكەن جولى وڭاي بولعان جوق، ءبىراق ناتيجەلى بولعانى ءسوزسىز. كوپ نارسەگە قول جەتكىزىلدى، بۇل تۋرالى كوپ ايتىلدى جانە ايتىلا جاتار. بۇعان دەيىن وسى قۇرىلىمعا مۇشە ەلدەردىڭ كوشباسشىلارىندا، دوستاستىق مەملەكەتتەردىڭ بارىندە پوستكەڭەستىك كەزەڭدەگى دوستىق پەن ىنتىماقتاستىق بايلانىستارىن ساقتاۋعا جانە ارامىزداعى كەز كەلگەن سىنالاردى الىپ تاستاۋعا جانە جويۋعا ءارقاشان دانالىق پەن ساياسي ەرىكجىگەر بولدى.
باستى باعدار – بارلىق ەلدەردىڭ بەيبىت دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ
ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ باسىنداعى قاڭتار وقيعاسى كوپتەگەن سالالاردا بەلسەندىرەك رەفورمالار جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى. وسىعان بايلانىستى ەلىمىز جاڭا قازاقستاندى الەۋمەتتىك، ءادىل جانە دەموكراتيالىق مەملەكەت رەتىندە قۇرۋدىڭ باعىتىن بەلگىلەدى. الداعى كونستيتۋسيالىق رەفورمانىڭ نەگىزگى ناتيجەلەرىنىڭ ءبىرى، ارينە، قازاقستاندا پارلامەنتاريزمنىڭ ودان ءارى دامۋى جانە ەلىمىزدىڭ ساياسي جۇيەسىندەگى پارلامەنتتىڭ ءرولىنىڭ ارتۋى بولماق.
وكىنىشكە قاراي، تمد پاا-نىڭ مەرەيتويلىق وتىرىسى الەمدە بۇرىن-سوڭدى بولماعان گەوساياسي شيەلەنىس جاعدايىندا وتۋدە. قازىرگى كۇردەلى كەزەڭدە بارلىق قيىندىقتاردى اسسامبلەياعا مۇشە ەلدەر بىرگە ەڭسەرۋگە ۇمتىلۋى كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا ءبىزدىڭ ۇستانىمدارىمىزدى ۇيلەستىرۋ بۇرىنعىدان دا ماڭىزدى، بۇل بىزگە ءبىرقاتار ماڭىزدى ماسەلەلەر بويىنشا پىكىرلەستەر رەتىندە ارەكەت ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. جاڭا ءوزارا ءتيىمدى مۇمكىندىكتەر اشىلىپ جاتقان ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ الەۋەتىن جان-جاقتى پايدالانۋعا بولادى. الداعى جىلدارى دا قاتارلاس ءومىر سۇرەتىن ازاماتتارىمىزدىڭ جاڭا ۇرپاقتارى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس پەن دوس تىقتى ساقتاپ، نىعايتۋعا جاعداي جاساۋ وتە ماڭىزدى. ءبىزدىڭ كەز كەلگەن قيىندىقتارعا توتەپ بەرۋىمىز وسى باعىتتاعى ىس-ارەكەتىمىزدەگى تابىستارعا، ەڭ باستىسى، حالىقتارىمىزدىڭ مۇددەسىنە ساي دامۋىمىزعا بايلانىستى.
ءبىزدىڭ ەلىمىز قاۋىپسىزدىكتىڭ بولىنبەيتىندىگى جانە حالىقارالىق ماسەلەلەردى حالىقارالىق قۇقىق پەن بۇۇ جارعىسىنىڭ قاعيداتتارى نەگىزىندە بەيبىت جولمەن شەشۋدىڭ بالامالارىنىڭ جوقتىعى ۇستانىمىن ۇستانادى. وسىعان بايلانىستى ءبىز كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىن ىلگەرىلەتۋگە باعىتتالعان كەز كەلگەن كۇش-جىگەردى قولدايمىز. قازاقستان 2010 جىلى ەقىۇ-عا ءتوراعالىق ەتىپ، ءسامميتىن وتكىزگەن مەملەكەت رەتىندە بارلىق ەلدەر ءۇشىن ەۋرازيالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ قاعيداتىن بەرىك ۇستانادى.
پارلامەنتارييلەر ءوز تاراپىنان ورتاق مەكەنىمىز – ەۋرازياداعى بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا بار كۇش-جىگەرلەرىن سالۋى كەرەك. قازىرگى كەزدەگى ەڭ باستى ماسەلە – ەلدىڭ اماندىعى مەن جۇرتتىڭ تىنىشتىعى، بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ، ساياسي تۇراقتىلىقتى، بارلىق ەلدەردىڭ بەيبىت دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
سابىرحان سماعۇلوۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى