قاسيەتتى رامازان ايىندا ورازاعا قاتىستى ءجيى قويىلاتىن ءبىرقاتار ساۋالدى جاۋاپتارىمەن ۇسىنامىز. بۇل جاڭادان اۋىز بەكىتكەن جاماعات ءۇشىن قاجەت بولار.
- ناماز وقىمايتىن ادامنىڭ ورازا ۇستاۋىنا بولا ما؟
– ورازا – جەكە-دارا قۇلشىلىق. ناماز وقىماعان ادام دا ورازا ۇستاي الادى. ناماز وقىمايتىن كىسى ورازا ارقىلى دىنگە ءبىرتابان جاقىنداپ، كەلەر جىلدارى نامازعا جىعىلۋى ابدەن مۇمكىن. ورازا ۇستاعان كىسىگە «ورازاڭ قابىل بولسىن!» دەپ دەمەۋ بەرىپ، مۇسىلمانشىلىققا دانالىقپەن شاقىرۋ – ءاربىر سانالى مۇسىلماننىڭ مىندەتى.
- ۇيىقتاپ قالىپ، سارەسىنى وتكىزىپ العان كىسىلەر نە ىستەيدى؟
– سارەسى ءىشۋ – پارىز ەمەس. ۇيىقتاپ، ياكي باسقا سەبەپتەرمەن سارەسىنى وتكىزىپ العاندار ەشتەڭە ىشىپ-جەمەستەن ورازا ۇستاۋىن ارى قاراي جالعاستىرا بەرەدى. ءبىراق سارەسىنى جىبەرىپ الماۋعا تىرىسقان ءجون. حاديستە: «سارەسى ىشىڭىزدەر، سەبەبى، سارەسىدە بەرەكەت بار. ءبىر جۇتىم سۋ ىشسەڭدەر دە، سارەسىنى تاستاماڭدار. سەبەبى، سارەسىگە تۇرعاندارعا اللا تاعالا راقىم ەتىپ، پەرىشتەلەر كەشىرىم تىلەيدى»، – دەلىنگەن. سارەسى ءىشۋ ادامعا كۇش بەرەدى، كۇندىزگى جۇمىستارىن تىڭعىلىقتى اتقارۋعا، عيباداتتارىن كەمشىلىكسىز ورىنداۋعا كومەكتەسەدى. بۇعان قوسا، سارەسىگە تۇرعان كىسى سۇننەت ساۋابىن الادى.
- اۋىز بەكىتكەندە ءتىس پاستاسىن قولدانۋعا بولا ما؟
– ءتىستى مۇمكىندىگىنشە سارەسى ۋاقىتى شىقپاي تۇرىپ جۋىپ العان ابزال. ال ول مۇمكىن بولماعان جاعدايدا تاماققا كەتپەيتىندەي ەتىپ اسا ساقتىقپەن جۋۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
- اۋزى بەرىك ادامعا وزەن-كولگە تۇسۋگە بولا ما؟
– ورازا كەزىندە سالقىنداۋ، جەڭىلدەۋ ماقساتىندا وزەن-كولگە، ت.ب. جەرلەرگە شومىلۋعا نەمەسە عۇسىلدانۋعا بولادى. بۇل ورازانى بۇزبايدى. تەك اۋىزدان نە مۇرىننان ىشكە سۋ كەتىپ قالماۋىن بايقاۋ كەرەك.
- كرەم جاعۋ ورازانى بۇزا ما؟
– تەرىدەگى ۇساق تەسىكتەر ارقىلى ەت پەن تەرىنىڭ اراسىنا سىڭەتىن زاتتار ورازانى بۇزبايدى. مىسالى، كرەم جاعۋ، ماي جاعۋ، سۋدىڭ ىشىندە ۇزاق تۇرۋ، جارانىڭ بەتىنە ءدارى تاڭۋ، ت.ب. تەك كرەم نە مايدى جاققان كەزدە تىم قالىڭداتپاعان ءجون. سەبەبى، قالىڭ جاعىلعان كرەم نە ماي دارەت العاندا سۋدى تەرىگە جەتكىزبەۋى مۇمكىن. ال تەرىگە سۋ تيمەگەن سوڭ دارەت دۇرىس بولمايدى.
- ءتىس جۇلدىرسا نە بولادى؟
– ەگەر ادام ورازا كەزىندە ءتىس جۇلدىرتاتىن بولسا، وندا ونىڭ ورازاسى بۇزىلمايدى. ءتىس جۇلعاننان كەيىنگى اققان قاننىڭ ىشكە كەتىپ قالماۋىن بايقاۋ كەرەك. ەگەر تىسىنەن اققان قاندى جۇتىپ قويعان جاعدايدا، تەك سول كۇنگى ورازانىڭ قازاسىن وتەيدى.
- كوزگە ءدارى تامىزۋ ورازانى بۇزا ما؟
– بۇزبايدى. سەبەبى، كوز بەن ىشكى قۋىستىڭ (تاماق) اراسىندا بايلانىس جوق.
- قۇلاق پەن مۇرىنعا ءدارى تامىزۋ شە؟
– قۇلاق پەن مۇرىنعا ءدارى تامىزۋ ورازانى بۇزادى. ويتكەنى، ەكەۋىنىڭ ىشكى قۋىسپەن (تاماقپەن) بايلانىسى بار. ياعني ءدارىنىڭ تاماققا ءوتىپ كەتۋ ءقاۋپى بار.
- ورازا كەزىندە اسقازاندى مەديسينالىق قۇرالدىڭ كومەگىمەن تەكسەرتۋگە (زوند جۇتۋعا) بولا ما؟
– ەگەر ىشكە كىرەتىن تاراپى قۇرعاق بولسا ورازا بۇزىلمايدى، ال ەگەر ىشكە كىرەتىن جاعىنا ماز نە بولماسا سول سەكىلدى زاتتار جاعىلسا، ورازا بۇزىلادى.
–استىڭ ءدامىن كورۋ ورازانى بۇزا ما؟
– ەگەر تاماققا اس كەتىپ جۇتىنباسا، بۇزبايدى.
تاقىرىپقا وراي
كۇندەلىكتى ادەتتەرىڭىزدە وزگەرىس بار ما؟
جۇماحمەت جايلاۋباي، ءدىنتانۋشى:
ورازانىڭ سان قىرى بار. سولاردىڭ ءبىرى – ءوزىڭدى-وزىڭ تاربيەلەۋ. مەن 5 جىل نەمەسە 10 جىل بويىنا ورازا ۇستاپ كەلەمىن دەپ ماقتانىشپەن ايتىپ وتىراتىنداردى كورىپ ءجۇرمىز. بىرىنشىدەن، ورازا – اللا مەن پەندەنىڭ اراسىنداعى سىر. ونى جاريالاپ، ماقتانىشپەن ايتۋ – ورازانىڭ بارلىق ساۋابىنان ايىرىلۋ دەگەن ءسوز. ەكىنشىدەن، 10 جىل ورازا ۇستادىڭىز دەيىك. قابىل بولسىن! ءبىراق وسى جىلداردا مىنەز-قۇلقىڭىزدا، كۇندەلىكتى ادەتتەرىڭىزدە وزگەرىس بار ما؟ الدە اۋزىڭىزدى اشا سالىپ، تەمەكىنىڭ تۇتىنىمەن «جىلاپ» كورىسىپ، رامازان ايى بىتىسىمەن اراقپەن ءشولىڭىزدى باسىپ ءجۇرسىز بە؟ 10 جىلدا ەڭ بولماسا 5 جامان ادەتىڭىزدەن اجىراي الدىڭىز با؟
جۇرەگىڭىزگە جىلۋلىق ورناپ، اعايىن-تۋىسىڭىزبەن ارا قاتىناسىڭىز جاقساردى ما، بىرەۋگە دەگەن ىشكى قىجىلىڭىز تارقادى ما؟ ەگەر وسى ايتقانداردىڭ ءبارى بۇرىنعىداي بولسا، ءسىزدىڭ 10 جىل ورازا ۇستاعانىڭىز، باسقانى ايتپاعاندا، ەڭ الدىمەن، وزىڭىزگە كەرەك پە؟ سوندىقتان ورازانى كوپتەن قالمايىن دەگەن ويمەن ەمەس، اللانىڭ پەندەسىنە بۇيىرتقان قاسيەتتى ايىندا جامان مىنەز بەن جاعىمسىز ادەتتەرىمنەن ارىلىپ، اينالاما جاقسىلىقتان جىلۋ سىيلاپ، ءوزىمدى تاربيەلەيىن دەگەن نيەتپەن ۇستاعان الدەقايدا قايىرلى. ورازا ۇستاعاندا ويىڭىزدا وسىنداي نيەت تۇراتىن بولسا، بويىڭىز دا سوعان ۇيرەنەرى ءسوزسىز.
ازىرلەگەن نۇرجامال الىشيەۆا.