15 قازاندا پولشادا پارلامەنت سايلاۋى ءوتتى. سايلاۋدا بيلەۋشى پارتيا جەڭىسكە جەتتى. الايدا، «زاڭ جانە ادىلدىك» پارتياسى بۇل جەڭىسكە قۋانا المايدى. سەبەبى، ەكس-پرەمەر دونالد تۋسك باستاعان وپپوزيسيالىق كواليسيا پارلامەنتتە باسىم كۇشكە يە بولدى. گازەتىمىزدىڭ №117 سانىندا بيلەۋشى پارتيانىڭ جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىندىگىن ساراپتاپ ەدىك. ولار پارلامەنتتە كوپشىلىك ورىندى يەلەنۋگە بار كۇشىن سالدى. دەسە دە، حالىق الدىندا بەدەلى تۇسكەن سىڭايلى.
كواليسيا بەدەلدى ساياسي كۇشكە اينالدى
8 جىل بيلەۋشى بولعان «زاڭ جانە ادىلدىك» (PiS) جەڭىسكە جەتكەنى راس. ءبىراق جەڭىس پارتيانىڭ حالىق الدىنداعى بەدەلىنىڭ تۇسكەنىن كورسەتتى. بيىل سايلاۋدا 35،4% داۋىس جينادى. 2019 جىلى وتكەن سايلاۋمەن سالىستىرعاندا وتە از. ول كەزدە 44%-عا جۋىق داۋىس الىپ ەدى. بۇل پارلامەنتتەگى دەپۋتاتتىق ورىننىڭ جارتىسىنا جۋىعى. 2015 جىلعى سايلاۋدا 37،6%-عا جۋىق داۋىس العان. سول دەڭگەيگە دە جەتە المادى. پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى سەيمدە 2015 جىلى 240 دەپۋتاتتىق ورىن السا، بيىل 196 مانداتتى جەڭىپ الدى.
«ازاماتتىق كواليسيا» (KO)، «ءۇشىنشى جول» (TD)، «ليەۆيسا» (Lewica) پارتيالارى وپپوزيسيالىق كواليسيانى قۇردى. ۇشەۋى بىرلەسە 249 مانداتتى جەڭىپ الدى. الدىڭعى سايلاۋلاردا «ازاماتتىق كواليسيا» بەدەلدى ساياسي كۇش ەدى. الايدا، ول كەزدە دونالد تۋسك باسشى بولماعان. ول تەك ەل ىشىندە عانا ەمەس، ەو-تا بەدەلدى ساياسي تۇلعا. 2014–2019 جىلدارى ەۋروپالىق كەڭەستىڭ ءتوراعاسى لاۋازىمىن اتقاردى.
ەلەكتوراتقا جالىعۋ ءتان
قازاقتىڭ ۇلى ويشىلى اباي قۇنانباي ۇلى جيىرماسىنشى قارا سوزىندە: «تاعدىردىڭ جارلىعىن بىلەسىزدەر – وزگەرىلمەيدى پەندەدە ءبىر ءىس بار جالىعۋ دەگەن. ول – تاعدىردا اداممەن بىرگە جاراتىلعان نارسە، ونى ادام ءوزى تاپقان ەمەس. وعان ەگەر ءبىر ەلىكسە، ادام بالاسى قۇتىلماعى قيىن. قايراتتانىپ، سىلكىپ تاستاپ كەتسەڭ دە، اقىرىندا تاعى كەلىپ جەڭەدى. اقىلى تۇگەل، ويلى ادامنىڭ بالاسى بايقاسا، وسى ادام بالاسىنىڭ جالىقپايتۇعىن نارسەسى بار ما ەكەن؟ تاماقتان دا، ويىننان دا، كۇلكىدەن دە، ماقتاننان دا، كەربەزدىكتەن دە، تويدان دا، توپتان دا، قاتىننان دا كوڭىل، از با، كوپ پە، جالىعادى. ونىڭ ءۇشىن ءبارىنىڭ عايىبىن كورەدى، بايانسىزىن بىلەدى، كوڭىلى بۇرىنعىدان دا سۋي باستايدى. دۇنيە ءبىرقالىپتى تۇرمايدى، ادامنىڭ قۋاتى، عۇمىرى ءبىرقالىپتى تۇرمايدى. ءاربىر ماقۇلىققا قۇداي تاعالا ءبىرقالىپتى تۇرماقتى بەرگەن جوق. ەندى كوڭىل قايدان ءبىرقالىپتى تۇرا الادى؟»، – دەپ جازىپ ەدى.
دەموكراتيانىڭ دا ەڭ ءالسىز تۇسى وسى جالىعۋدا. جالىعۋ حالىققا، ياعني ەلەكتوراتقا ءتان. ساياسي ءارالۋاندىلىق بار جەردە جالىعۋدىڭ بولۋى زاڭدى. سول ءۇشىن دە ەجەلگى گرەك فيلوسوفتارى دەموكراتيانى قولداي قويماعان. الايدا، مۇندا ەجەلگى گرەك ەلىندەگى قوعامنىڭ دامۋ دەڭگەيىن دە ەسكەرگەن ءجون. وسى ورايدا ايگىلى اعىلشىن پرەمەر-مينيسترى ۋ.چەرچيللدىڭ «دەموكراتيا ەڭ جامان باسقارۋ فورماسى، ءبىراق ادامزات ودان جاقسىسىن ويلاپ تاپقان جوق» دەگەن ءسوزى ەسىمىزگە تۇسەدى.
ساياسي ءارالۋاندىلىق بار جەردە حالىقتىڭ ساياسي تالعامى وسەدى. ساياسي تالعامى بار ەلەكتوراتتىڭ بيلىككە سۇرانىسى مەن قويار تالابى دا ارتادى. ال بيلىكتەگى پارتيا الدە ساياساتكەر بولسىن ەلەكتوراتتى جالىقتىرىپ الماۋى ءتيىس. سەبەبى، دەموكراتيالىق ساياسي جۇيەدە بيلىك حالىقتى ۇنەمى الداي المايدى. «كەيبىرەۋلەردى ۇنەمى الداۋعا بولادى. ۋاقىتشا ءبارىن الداۋعا دا بولادى، الايدا ءبارىن ۇنەمى الداي المايمىز»، – دەگەن ەكەن اقش-تىڭ ەكس- پرەزيدەنتى اۆراام لينكولن. بۇل تۇجىرىممەن كەلىسۋگە بولار.
اقپاراتتىق تەحنولوگيالار دامىعان زاماندا دەموكراتيالى ەلدەردە ساياساتكەرلەرگە دەگەن تالاپ كۇشتى. ۇزاق ۋاقىت بيلىكتە وتىرۋ مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە الەم، قوعام جىلدام وزگەرۋدە. بۇگىن قابىلدانعان ساياسي شەشىم ەرتەڭ كەرەكسىز بولىپ قالۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا ساياساتكەرلەردىڭ بيلىكتەگى ءومىرى قىسقارادى. وسىدان بولۋ كەرەك، اقش-دا ءبىر ادام قاتارىنان 2 رەتتەن ارتىق پرەزيدەنت بولا المايدى. كەزىندە بۇل نورما ف.رۋزۆەلتتەن كەيىن قابىلدانعان بولاتىن. 1951 جىلى كونستيتۋسياعا 22-وزگەرىس اياسىندا ەنگىزىلگەن ەدى.
ساياسي باعداردى وزگەرتپەك
«زاڭ جانە ادىلدىك» 8 جىل بويى قاتارىنان ەكى رەت بيلەۋشى پارتيا اتاندى. بيىل سايلاۋدا جەڭىسكە جەتسە دە، بيلىكتەگى پارتياعا ءتۇسىپ قالدى. وسى كەزەڭدە سىرتقى ساياساتتا ەۋروپالىق وداقتان الشاقتادى. بريۋسسەل ۆارشاۆانى قۇقىقتىق مەملەكەت قاعيدالارىن بۇزىپ وتىر دەپ ايىپتاعان. ەگەر دونالد تۋسك قايتادان پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىن يەلەنسە بريۋسسەلمەن قارىم-قاتىناستى تۇزەمەك.
ەۋرووداقپەن داۋ تۋدىرعان ماسەلە – ميگراسيا. بۇل ماسەلەدە «زاڭ جانە ادىلدىك» پارتياسى ۇلتتىق مۇددەنى قولدايتىن پوزيسيا ۇستانعان. سىرتتان كەلەتىن ميگراسيانى بارىنشا شەكتەۋگە تىرىستى. دەسە دە، پرەزيدەنت انجەي دۋدا «زاڭ جانە ادىلدىك» پارتياسىنىڭ مۇشەسى بولعان. بۇرىنعى پارتياسىنا بۇيرەگى بۇرىپ تۇراتىنى تۇسىنىكتى. بۇل دونالد تۋسك باستاعان وپپوزيسيالىق كۇشتەرگە كەدەرگى بولۋى مۇمكىن.