الماتىلىقتارعا ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تاريحى مەن داستۇرلەرى جايلى ايتىلدى
ەجەلگى زاماننان ناۋرىز - وركەندەۋ مەن جاڭارۋ سياقتى قۇندىلىقتار كورىنىسى. بۇل تۋرالى الماتىنىڭ وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا ەتنوگراف، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى تاتتىگۇل قارتايەۆا ايتىپ بەردى.، دەپ حابارلايدى almaty-akshamy.kz
ناۋرىز - الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلەر شاعىندا كەڭىنەن اتاپ وتىلەتىن كوكتەم مەن تابيعاتتىڭ جاڭارۋ مەرەكەسى.
وكق سپيكەرى مەرەكەنىڭ شىعۋ تاريحى ەجەلگى داۋىردەن باستاۋ العانىن اتاپ ءوتتى. ءبىزدىڭ ءداۋىرىمىزدىڭ العاشقى عاسىرلارىندا ونى تۇركى حالىقتارى قابىلداپ العان. ناۋرىز مەرەكەسىمەن بايلانىستى كوپتەگەن داستۇرلەر مەن راسىمدەر بار، ەگەر ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى ۋاقىت وتە كەلە جوعالسا، كەيبىرەۋلەرى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ساقتالدى. ماسەلەن، بۇگىنگى تاڭدا ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرلەرىندە ساقتالعان «كورىسۋ» راسىمىنەن باستالادى.
«مەرەكەنى 14 ناۋرىز كۇنى تويلاۋ ءداستۇرى گريگوريان كۇنتىزبەسىنە كوشۋمەن بايلانىستى. بۇرىنىراقتا ءبىزدىڭ حالقىمىز جاڭا جىلدى كوكتەمنىڭ ءبىرىنشى كۇنىندە، ياعني 1 ناۋرىزدا مەرەكەلەيتىن. ءبىراق بۇل كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋى ەمەس. وندا نەلىكتەن كوكتەمنىڭ ءبىرىنشى كۇنى تويلاندى؟ ناۋرىزدى تويلايتىن حالىقتاردىڭ دۇنيەتانىمى مەن فيلوسوفياسىندا جىل باسى بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋىن بەينەلەگەن. سونىمەن، ءۇش ايدا بالا جىگىت بولادى، كەلەسى ءۇشىنشى ماۋسىمدا بۇل ورتا جاستاعى ەر ادام، ال كۇزدە كەمەلدەنگەن اقساقال بولادى. قىستا ول ابدەن قارتايىپ، ومىردەن ءوتىپ، كوكتەمنىڭ ءبىرىنشى كۇنىندە بالا بولىپ قايتا دۇنيەگە كەلەدى. وسىلايشا، ەجەلگى قازاقتار كوكتەمنىڭ العاشقى كۇنىندە ءبىر - ءبىرىن جاڭا جىلدىڭ كەلۋىمەن قۇتتىقتاعان»، - دەدى ت.قارتايەۆا.
ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە ناۋرىز مەرەكەسىنە بايلانىستى ءوز داستۇرلەرى بار. مىسالى، ەلىمىزدىڭ شىعىسىندا مەرەكەگە وراي قىسقا دايىنداعان سوعىمنان باس ساقتايدى. وسىلايشا شىعىس قازاقتارى مەرەكەدە شەكەگە دەپ ءبىر-بىرىن قوناققا شاقىرادى.
مەرەكە كۇنى مول داستارحان جايىلادى. ناۋرىزدى بارىنشا كەڭ جايىلعان داستارحاندا قارسى الۋ ۇيگە مولشىلىق پەن تابىس اكەلەدى دەپ سانالادى.
ەجەلگى داستۇرگە سايكەس، ناۋرىز مەيرامىنىڭ باستى تاعامى – ناۋرىز كوجە. ول - ءومىردىڭ 7 ەلەمەنتىن بەينەلەيتىندىكتەن، تاعامنىڭ قۇرامىندا 7 ءتۇرلى ءدام بولادى. بۇل سۋ، ەت، تۇز، ماي، ۇن، جارما (كۇرىش، جۇگەرى نەمەسە بيداي) جانە ءسۇت. حالىق نانىمىندا ولار قۋانىشتى، ساتتىلىكتى، دانالىقتى، دەنساۋلىقتى، ءال-اۋقاتتى، جىلدامدىقتى، ءوسۋدى جانە قۇدايدىڭ قورعانىسىن بەينەلەيدى.
«مەرەكەلىك داستارحانعا مايعا قۋارىلعان شەلپەك تە قويىلادى. بۇل تاعام ءدىني راسىمدەرگە بايلانىستى ۇسىنىلاتىن تاعامدارعا كوبىرەك قاتىستى. ال كوكتەمگى مەرەكەنىڭ باستى تاعامى - ناۋرىز كوجە. ەجەلگى قازاقتار بۇل تاعامدى ءداستۇرلى، كوشپەلى ءومىر سالتىنا بەيىمدەدى، وسىعان بايلانىستى وعان ىستالعان ەت پەن اشىتىلعان ءسۇت ونىمدەرى قوسىلادى»، - دەدى ول.
سونداي-اق، ەتنوگراف ناۋرىز كوجەنىڭ ايماقتىق ەرەكشەلىكتەرى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ماسەلەن، وڭتۇستىك-شىعىس جانە شىعىس قازاقتارى ءداستۇرلى تاعامدى «كوپ كوجە» دەپ اتايدى، بۇل اتاۋدىڭ سەبەبى ونىڭ قۇرامىندا كوپتەگەن ونىمدەردىڭ بولۋىندا.
ناۋرىز مەيرامىندا ادامدار تۋىستارىنا، دوستارىنا بارۋعا تىرىسادى، ولاردى قوناققا شاقىرادى.
الماتىدا ۇلتتىق سالت-داستۇرلەردى ناسيحاتتاۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالار وتەدى.
قالا تۇرعىندارى مەن مەگاپوليس قوناقتارى قولونەرشىلەر مەن قولدانبالى ونەردىڭ تاقىرىپتىق كورمەلەرىنە، ۇلتتىق تاعامدار فەستيۆالدەرىنە، سپەكتاكلدەر مەن كونسەرتتەرگە، شىعارماشىلىق شەبەرلىك ساعاتتارى مەن پوەتيكالىق كەشتەرگە، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى بويىنشا سپورتتىق جارىستارعا قاتىسا الادى.