مۇراگەرلىك – قايتىس بولعان ادامنىڭ مۇلكى مەن مۇلىكتىك قۇقىقتارىنىڭ مۇراگەرگە اۋىسۋى. مۇراگەرلiك وسيەت جانە زاڭ بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. وسيەت جازعاندا مۇرا قالدىرۋشى مۇلكىن ءبىر نەمەسە بىرنەشە ادامعا، تۇتاستاي نە ءبىر بولىگىن عانا قالدىرا الادى. مۇراگەرلىك قۇقىق قاتىناستارىنىڭ پايدا بولۋىنىڭ نەگىزى مۇرا جانە مۇرانىڭ بىردەن-ءبىر كريتەرييى مەنشىك. الماتى مەن ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىنىڭ تۇرعىندارىنا وسى مۇراگەرلىك ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تولىعىراق باياندايمىز. تىرىسىندە بارلىق مۇراسىن ۇلەستىرۋ – قايتقاننان كەيىن تۋىستار اراسىندا كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ تۋىنداۋدىڭ الدىن الادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنىڭ 26-بابىنا سايكەس، ق ر ازاماتتارى زاڭدى تۇردە العان قانداي دا بولسىن مۇلكىن جەكە مەنشىگىندە ۇستاي الادى. مەنشىك، ونىڭ ىشىندە مۇراگەرلىك قۇقىعىنا زاڭمەن كەپىلدىك بەرىلەدى.وسيەت قالدىرىلماعان نە بۇكiل مۇرانىڭ تاعدىرى ايقىندالماعان كەزدە، سونداي-اق ق ر ازاماتتىق كودەكستە بەلگiلەنگەن وزگە دە جاعدايلاردا مۇراگەرلiك زاڭ بويىنشا ورىن الادى. مۇرا ازاماتتىڭ قايتىس بولۋى نەمەسە ونى قايتىس بولدى دەپ جاريالاۋ سالدارىنان اشىلادى. مۇرا قالدىرۋشىنىڭ قايتىس بولعان كۇنi، ال ونى قايتىس بولعان دەپ جاريالاعان كەزدە، ەگەر سوت شەشىمىندە باسقا كۇن كورسەتiلمەسە، ازاماتتى قايتىس بولدى دەپ جاريالاۋ تۋرالى سوت شەشiمi كۇشiنە ەنگەن كۇن مۇرانىڭ اشىلۋ ۋاقىتى بولىپ تابىلادى.
ەگەر بiرiنەن كەيiن بiرi مۇراگەر بولۋعا قۇقىلى ادامدار بiر كۇندە قايتىس بولسا، ولار بiر مەزگiلدە قايتىس بولعان دەپ تانىلادى جانە ولاردىڭ ءارقايسىسىنان كەيىن مۇراگەرلىك اشىلادى دا ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ مۇراگەرلەرى مۇراگەرلiككە شاقىرىلادى. مۇرا قالدىرۋشىنىڭ سوڭعى تۇرعان جەرi، ال ەگەر ول بەلگiسiز بولسا – ءمۇلiكتiڭ نەمەسە ونىڭ نەگiزگi ءبولiگiنiڭ ورنالاسقان جەرi مۇرانىڭ اشىلۋ ورنى بولىپ تابىلادى. مۇرا اشىلعان كەزدە تiرi جۇرگەن، سونداي-اق مۇرا قالدىرۋشىنىڭ تiرi كەزiندە iشتە قالعان جانە مۇرا اشىلعاننان كەيiن تiرi تۋعان ازاماتتار وسيەت جانە زاڭ بويىنشا مۇراگەر بولا الادى.
مۇرا اشىلعانعا دەيiن قۇرىلعان جانە مۇرانىڭ اشىلۋ ۋاقىتىندا بولعان زاڭدى تۇلعالار، سونداي-اق مەملەكەت وسيەت بويىنشا مۇراگەرلەر بولۋى مۇمكiن.
زاڭ بويىنشا مۇراگەرلەر ق ر ازاماتتىق كودەكسىندە كوزدەلگەن كەزەك ءتارتiبiمەن مۇراگەرلiككە شاقىرىلادى. زاڭ بويىنشا مۇراگەرلiك كەزiندە، بiر جاعىنان، اسىراپ الىنعان جانە ونىڭ ۇرپاقتارى جانە ەكiنشi جاعىنان، اسىراپ الۋشى مەن ونىڭ تۋىستارى قانداس تۋىستارعا تەڭەستiرiلەدi. اسىراپ الىنعاندار مەن ولاردىڭ ۇرپاقتارى اسىراپ الىنۋشىنىڭ تۋعان اتا-اناسى، ونىڭ باسقا دا قانداس تۋىستارى قايتىس بولعاننان كەيiن زاڭ بويىنشا مۇراگەر بولمايدى. اسىراپ الىنۋشىلاردىڭ اتا-اناسى مەن ونىڭ باسقا دا قانداس تۋىستارى اسىراپ الىنۋشى جانە ونىڭ ۇرپاقتارى قايتىس بولعاننان كەيiن زاڭ بويىنشا مۇراگەر بولمايدى. زاڭ بويىنشا مۇراگەر بولۋ قۇقىعىن بiرiنشi كەزەكتە مۇرا قالدىرۋشىنىڭ بالالارى، ونىڭ iشiندە ول قايتىس بولعاننان كەيiن تiرi تۋعان بالالارى، سونداي-اق مۇرا قالدىرۋشىنىڭ جۇبايى (زايىبى) مەن اتا-اناسى تەڭ ۇلەسپەن الادى.
ەگەر بiرiنشi كەزەكتەگi مۇراگەرلەر بولماسا، زاڭ بويىنشا مۇراگەر بولۋ قۇقىعىن ەكiنشi كەزەكتە مۇرا قالدىرۋشىنىڭ بiر اكە، بiر شەشەدەن تۋعان جانە اكەسi نەمەسە شەشەسi بولەك اعا-iنiلەرi مەن اپا-قارىنداستارى (سiڭلiلەرi)، سونداي-اق ونىڭ اكەسi جاعىنان دا، اناسى جاعىنان دا اتاسى مەن اجەسi – تەڭ ۇلەسپەن الادى.
ەگەر بiرiنشi جانە ەكiنشi كەزەكتەگi مۇراگەرلەر بولماسا، زاڭ بويىنشا مۇراگەر بولۋ قۇقىعىن ءۇشiنشi كەزەكتە مۇرا قالدىرۋشىنىڭ اكەسiمەن بiرگە تۋعان اعالارى مەن اپالارى، ناعاشى اعالارى مەن ناعاشى اپالارى تەڭ ۇلەسپەن الادى. ەگەر بiرiنشi، ەكiنشi جانە ءۇشiنشi كەزەكتەگi مۇراگەرلەر بولماسا، زاڭ بويىنشا مۇراگەرلiك قۇقىعىن مۇرا قالدىرۋشىنىڭ الدىڭعى كەزەكتەردەگi مۇراگەرلەرiنە جاتپايتىن، ءۇشiنشi، ءتورتiنشi جانە بە سiنشi تۋىستىق دارەجە سiندەگi تۋىستارى الادى. تۋىستىق دارەجەسi تۋىستاردى بiر-بiرiنەن ساتىلاپ الشاقتاتاتىن تۋۋ سانىمەن ايقىندالادى. مۇرا قالدىرۋشىنىڭ ءوزiنiڭ دۇنيەگە كەلۋi بۇل قاتارعا جاتپايدى.
ءتورتiنشi كەزەكتەگi مۇراگەرلەر رەتiندە ءۇشiنشi تۋىستىق دارەجەسiندەگi تۋىستار – مۇرا قالدىرۋشىنىڭ ارعى اتالارى مەن اجەلەرi؛
بەسiنشi كەزەكتەگi مۇراگەرلەر رەتiندە ءتورتiنشi تۋىستىق دارەجەسiندەگi تۋىستار – مۇرا قالدىرۋشىنىڭ تۋعان نەمەرە iنi-قارىنداستارىنىڭ، جيەندەرiنiڭ بالالارى (شوبەرە iنi-قارىنداستارى، جيەنشارلارى) جانە ونىڭ اتالارى مەن اجەلەرiنiڭ تۋعان اعا-iنiلەرi مەن اپا-قارىنداستارى (سiڭلiلەرi)؛
التىنشى كەزەكتەگi مۇراگەرلەر رەتiندە بەسiنشi تۋىستىق دارەجەسiندەگi تۋىستار – مۇرا قالدىرۋشىنىڭ شوبەرە iنi-قارىنداستارىنىڭ، جيەنشارلارىنىڭ بالالارى، ونىڭ نەمەرە اعا-iنiلەرi مەن اپا-قارىنداستارىنىڭ (سiڭلiلەرiنiڭ) بالالارى جانە ونىڭ ەكi اتادان قوسىلاتىن اتالارى مەن اجەلەرiنiڭ بالالارى شاقىرىلادى.
ەگەر الدىڭعى كەزەكتەردەگi مۇراگەرلەر بولماسا، زاڭ بويىنشا جەتiنشi كەزەكتەگi مۇراگەرلەر رەتiندە مۇرا قالدىرۋشىمەن كەمiندە ون جىل بiر وتباسىندا تۇرعان مۇرا قالدىرۋشىنىڭ وگەي اكەسiنە نە وگەي شەشەسiنە ەرiپ كەلگەن اعا-iنiلەرi مەن اپا-قارىنداستارى (سiڭلiلەرi)، وگەي ۇلدارى، وگەي قىزدارى، وگەي اكەسi جانە وگەي شەشەسi شاقىرىلادى. مۇرانى قابىلداۋ مۇرا اشىلعان جەردەگi نوتاريۋسقا نەمەسە زاڭعا سايكەس مۇرا الۋ قۇقىعى تۋرالى كۋالiكتi بەرۋگە ۋاكiلەتتi لاۋازىمدى ادامعا مۇراگەردiڭ مۇرانى قابىلداۋ تۋرالى ءوتiنiشiن نە مۇراگەردiڭ مۇراعا قۇقىق تۋرالى كۋالiك بەرۋ تۋرالى ءوتiنiشiن بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
مۇرا اشىلعان جەر بويىنشا نوتاريۋس مۇراگەردiڭ ءوتiنiشiمەن وعان مۇراگەرلiككە قۇقىق تۋرالى كۋالiك بەرۋگە مiندەتتi. مۇراگەرلiككە قۇقىق تۋرالى كۋالiك مۇرا اشىلعان كۇننەن باستاپ التى اي وتكەننەن كەيiن بەرiلەدi. وسيەت بويىنشا دا، زاڭ بويىنشا دا مۇراگەرلiك كەزiندە، ەگەر نوت اريۋست ا كۋالiك بەرiلۋiن سۇراعان ادامداردان باسقا تيiستi ءمۇلiككە نە بۇكiل مۇراعا قاتىستى باسقا مۇراگەرلەر تۋرالى انىق دەرەكتەر بولماسا، كۋالiك اتالعان مەرزiم وتكەنگە دەيiن دە بەرiلۋi مۇمكiن. مۇراعا قۇقىق تۋرالى كۋالiكتى بەرۋ بويعا بىتكەن، بiراق ءالi تۋىلماعان مۇراگەر بولعان كەزدە ول تۋىلعانعا دەيىن توقتاتىلا تۇرادى.
ازىرلەگەن - مانشۇك بەكبوسىن.