بۇگىن مەترلىك كونۆەنسياعا قول قويىلعانىنا 150 جىل تولدى. مەترلىك كونۆەنسيا – جاھاندىق ولشەم بىرلىگىنىڭ باستاۋ نۇكتەسى بولدى. ونىڭ ارقاسىندا 100-دەن استام مەملەكەت – اقش-تان باستاپ جاپونياعا دەيىن – بىردەي ەتالوندار مەن قاعيداتتاردى قولدانا وتىرىپ، ءبىر-بىرىن ءتۇسىنىپ، ءادىل ساۋدا جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك الدى.
قازاقستان اۋماعىنداعى العاشقى ولشەۋ قۇرالدارىنىڭ جارامدىلىعىن انىقتايتىن مەكەمە 1923 جىلى سەمەي قالاسىندا ومبى تەكسەرۋ پالاتاسىنىڭ بولىمشەسى رەتىندە قۇرىلعان.
بۇگىندە قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەتالوندىق بازاسى ەلىمىزدەگى ولشەمدەردىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى جانە 104 مەملەكەتتىك ەتالوننان تۇرادى. ونىڭ 50ء-ى – مەملەكەتتىك ەتالون، ال 54ء-ى – مەملەكەتتىك جۇمىس ەتالونى. بۇل ەتالوندار ۇزىندىق، ماسسا، تەمپەراتۋرا، قىسىم، ەلەكترلىك جانە ماگنيتتىك شامالار، سونداي-اق فيزيكا-حيميالىق پارامەترلەر سياقتى كەڭ ولشەم اۋقىمىن قامتيدى.
مەترولوگيا – بۇل ابستراكتىلى عىلىم ەمەس، كۇندەلىكتى ومىردە ءار ادام كەزدەسەتىن پراكتيكالىق قۇرال. ءدال ولشەمدەرسىز تاۋارلاردىڭ ساپاسىن وبەكتيۆتى باعالاۋ، رەسۋرستاردى دۇرىس ەسەپتەۋ، مەديسينالىق دياگنوز قويۋ نەمەسە عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەس.
ولشەۋ جابدىقتارىنىڭ ءتىپتى بولماشى اۋىتقۋلارىنىڭ ءوزى اۋىر سالدارعا اكەلۋى مۇمكىن. مىسالى، مەديسينالىق تاجىريبەدە جابدىقتاردى ۋاقتىلى تەكسەرمەۋ تەكسەرۋ ناتيجەلەرىنىڭ بۇرمالانۋىنا اكەلىپ سوعادى، بۇل دياگنوز قويۋ مەن ەمدەۋ ءادىسىن تاڭداۋعا اسەر ەتەدى. سول سياقتى، سۋ، گاز نەمەسە ەلەكتر ەنەرگياسى ەسەپتەگىشتەرىنىڭ قاتە كورسەتكىشتەرى تۇتىنۋشىلاردىڭ قارجىلىق شىعىندارىنا اكەلەدى.
قۇرىلىس جانە باسقا دا سالالاردا ولشەمدەردىڭ دالدىگى نىساندار مەن تەحنولوگيالىق پروسەستەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
ق ر ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگى تەحنيكالىق رەتتەۋ جانە مەترولوگيا كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى جاننا ەسەنبەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى زامانعى جانە تەحنولوگيالىق جاعىنان جەتىلدىرىلگەن ەتالوندىق بازا قازاقستاندا ولشەۋ، سىناق جانە ءونىم سايكەستىگىن راستاۋ قىزمەتىنە حالىقارالىق سەنىمنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاسايدى. بۇل ءوز كەزەگىندە ساۋداداعى تەحنيكالىق كەدەرگىلەردى جويۋعا جانە ينتەگراسيا جاعدايىندا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ ەركىن اينالىمىنا ىقپال ەتەدى.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا 340-تان استام ولشەۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ زەرتحانالارى جۇمىس ىستەيدى، ولار ولشەۋ قۇرالدارىنىڭ بەلگىلەنگەن تالاپتارعا سايكەستىگىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇعان قوسىمشا، كاليبرلەۋ باعىتى دا بەلسەندى دامىپ كەلەدى. ەكونوميكا سالاسىنىڭ ءارتۇرلى سالالارىنا قىزمەت كورسەتەتىن 70-تەن استام كاليبرلەۋ زەرتحاناسى بار، بۇل تەحنولوگيالىق پروسەستەردىڭ دالدىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
ونىمدەردىڭ، قىزمەتتەردىڭ جانە تەحنولوگيالىق پروسەستەردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قويىلاتىن تالاپتار قولدانىستاعى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازا ارقىلى بەكىتىلگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەترولوگيا سالاسىنداعى قىزمەتتى رەتتەيتىن 13 نەگىزگى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكت ازىرلەنىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلدى. ولاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ولشەمدەردىڭ كەڭ سپەكترىن قامتيتىن 700-دەن استام ۇلتتىق ستاندارت قابىلدانعان. سونىمەن قاتار، دەنساۋلىق ساقتاۋ، مۇناي-گاز سالاسى، ونەركاسىپ، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جانە الەۋمەتتىك باعىتتاردى قوسا العاندا، ەكونوميكانىڭ ءتۇرلى سالالارىندا قولدانىلاتىن ولشەۋلەردىڭ 14 تىزبەسى بەكىتىلدى.
«ولشەۋ ناتيجەلەرىنىڭ سەنىمدىلىگى نارىقتىق قاتىناستارعا قاتىسۋشىلاردىڭ ياعني مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، وندىرۋشىلەردىڭ، جەتكىزۋشىلەردىڭ جانە تۇتىنۋشىلاردىڭ اراسىنداعى سەنىمنىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرادى. مەملەكەتتىك عىلىمي مەترولوگيالىق جۇيە ولشەۋلەردىڭ باستاپقى ەتالونداردان جۇمىس قۇرالدارىنا دەيىنگى ىزگىلىگىن (تراسسابەلدىگىن) قامتاماسىز ەتەدى. بۇل — ءادىل باعا بەلگىلەۋ، ادال باسەكەلەستىك پەن نارىقتىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن اجىراماس شارت»، — دەدى جاننا ەسەنبەكوۆا.
سونداي-اق قازاقستان مەترولوگيا سالاسىنداعى حالىقارالىق بايلانىستاردى بەلسەندى دامىتۋدا. ASTM، API، DIN، AFNOR جانە باسقا ەلدەردىڭ ۇلتتىق مەترولوگيا ينستيتۋتتارىن قوسا العاندا، جەتەكشى شەتەلدىك ستاندارتتاۋ جانە مەترولوگيا ۇيىمدارىمەن 70-تەن استام كەلىسىم مەن مەموراندۋمعا قول قويىلعان.
بۇگىن ءبىز ءوزىمىزدىڭ كاليبرلەۋ جانە ولشەۋ مۇمكىندىكتەرىمىزدى (CMCs — Calibration and Measurement Capabilities) حالىقارالىق دەڭگەيدە راستاۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ كەلەمىز. بۇل مۇمكىندىكتەر حالىقارالىق ولشەمدەر جانە سالماقتار بيۋروسى (BIPM) شەڭبەرىندە جاريالانادى. قازاقستان CMC جولدارى بويىنشا ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا ءبىرىنشى ورىندى يەلەنىپ وتىر.
ءبىزدىڭ 119 CMC جازبامىز ەلەكتر، گەومەتريالىق شامالار، ماسسا، ۋاقىت پەن جيىلىك، قاتتىلىق جانە باسقا دا ولشەۋ سالالارىندا حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەستىكتى كورسەتەدى.
ءبىر قاراعاندا، CMC دەگەنىمىز – جاي عانا حالىقارالىق دەرەكقورداعى جازبالار سەكىلدى. الايدا ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ ارتىندا ناقتى ولشەۋلەردى بەلگىلەنگەن دالسىزدىكپەن جۇرگىزە الاتىن دالەلدەنگەن جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالعان قابىلەت جاتىر.
وسىلايشا، مەترولوگيا ادامنىڭ بۇكىل ءومىر سالاسىنا – مەكتەپتەن باستاپ جوعارى تەحنولوگيالىق ءوندىرىس پەن مەديسيناعا دەيىن – اسەر ەتەدى. ول قاۋىپسىزدىكتى، ەكونوميكالىق تيىمدىلىكتى جانە قوعامداعى سەنىمدى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋىنىڭ نەگىزىن قالايدى.