«اlatay اqparat» ج ش س ۇجىمى داڭقتى اقىن نۇرلان ءورازاليندى مەرەيتويىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، 75 جاستىڭ بيىگىنە شىققان قازاق ولەڭىنىڭ اقيىعى تۋرالى ءار كەزەڭدە جازىلعان بەلگىلى ادامداردىڭ ماقالالارى مەن ورامدى ويلارىنان ۇزىندىلەردى وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.
«...ورازالين اقىندىقتىڭ، پوەزيانىڭ نەبىر تەرەڭ سىرلارىن، نازىكتىگى مەن وت-جالىنى، شۋاعى مەن نوسەرى بارىن سىنشىلارىمىزدىڭ بىردە-بىرى ايتا الماعان ماعىنالى، ءماندى تۇردە ايتقان...» - عابيت مۇسىرەپوۆ، 1984 جىل.
***
«يا، كاك ستارەيشينا سوۆەتسكوي ي پوستسوۆەتسكوي ليتەراتۋرى، ۆيداۆشيي نا ءسۆووم ۆەكۋ دوستاتوچنو رازنىح ليۋدەي، ءۆوسحيششون پوريادوچنوستيۋ، چەلوۆەچنوستيۋ، دەلوۆيتوستيۋ ي سكرومنوستيۋ موەگو مولودوگو درۋگا، كوللەگي نۋرلانا مىركاسىموۆيچا ورازالينا ي ۋۆەرەن، چتو ون ي سۆويم ليتەراتۋرنىم تالانتوم، ي نەسپوكوينىم دوبرىم سەردسەم، ي ورگانيزاتورسكوي سپوسوبنوستيۋ پرينەسوت منوگو-منوگو پولزى دليا دۋحوۆنوگو ەدينستۆا نارودوۆ ناشيح ستران...»، - سەرگەي ميحالكوۆ، 2004 گ.
***
«نۇرلان نە جازسا دا ابدەن بوياۋىن قاندىرىپ، كوڭىلىندە كوپ تەربەپ، كوپ تولعاتىپ بارىپ قاعازعا تۇسىرەدى. ونىڭ ۇستىنە ول پوەزيانىڭ ارعى-بەرگىسىن ءتىپتى كوپ بىلەدى. سول بىلگەننەن قاشادى. قاشادى دا وزىنشە ءبىر جىر جەلىسىن اشادى...
ءىنىمنىڭ وي-تولعاۋلارى، قالام سىلتەستەرى ءوز قاتارلاستارى ەمەس، الداعى اعانى دا ءبىر سىلكيتىن، وياتاتىن ايقاي دەپ باعالايمىن. مەن نۇرلانىڭ ولەڭدەرىن وقىپ وتىرىپ، كوبىنە ويعا باتامىن، الدەبىر اسەم ءاننىڭ اۋەزىن ەستىگەندەي كۇي كەشەمىن. نۇرلاننىڭ جىرلارى وقىرمانىن بەيجاي قالدىرمايدى. جىلاتادى. مۇڭايتادى. كۇرسىنتەدى. قۋانتادى. شيرىقتىرادى. ارىڭدى ايالاپ، نامىسىڭا قامشى سالادى. وسىنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە، ناعىز جىردىڭ، ناعىز ولەڭ تامىرىنىڭ سوعىسىن انىقتار كريتەريي-ولشەمدەر. جىردىڭ كوركەمدىك قۋاتى مەن اقىندىق مىنەزدىڭ سىر-سيپاتتارىن انىقتار باستى بەلگىلەر»، - تۇمانباي مولداعالييەۆ، 1997 جىل.
«...مەن نۇرلاندى تولىسقان، شىعارماشىلىق جاعىنان دا، ازاماتتىق جاعىنان دا بىردەي ءوسىپ، كەمەلدەنىپ كەلە جاتقان تۇلعا رەتىندە قاتتى سىيلايمىن، قادىرلەيمىن. نۇرلاننىڭ، اسىرەسە، ماعان ازاماتتىق كوزقاراستارى مەن قايراتكەرلىگى ەرەكشە ۇنايدى... قازىرگى تاڭدا ادەبيەتكە، ۇيىمدى باسقارۋعا، ادەبي پروسەستى ۇيلەستىرۋگە مەتر كەرەك پە، مەنەدجەر كەرەك پە دەگەن ماسەلە – شەشىمى قيىن داۋلى ماسەلە! ازىرگە مەترگە دە، مەنەدجەرگە دە بىردەي يكەمى بار، وعان جەتكىلىكتى مولشەردە ومىرلىك تاجىريبە جيناقتاعان بىردەن-بىر ادامىمىز دا وسى – نۇرلان ورازالين. ادەبيەتتىڭ ۇلكەن اقيقاتتارىن تۇسىنەتىن جانە تۇسىندىرەتىن تۇلعا تاعى دا وسى نۇرلان!
...ادەبيەت – ۇلت ابىرويى. ۇلت ابىرويىنان بيىك نارسە جوق. ۇلت ابىرويىنا قىزمەت ەتۋ – قاي-قايسىمىزدىڭ دا پارىزىمىز. قىسقاسى، قازىرگى جانە بولاشاق ادەبيەتىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ءبارىمىز بىرگە اتسالىسۋىمىز كەرەك. سونىڭ ىشىندە سەناتور، قالامگەر نۇرلان ورازالين وسىناۋ ەردىڭ ەرى عانا شىدايتىن، ۇلتتىڭ ۇلىلىعىن پاش ەتەر ابىرويلى ءىستىڭ باسى-قاسىندا بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن!»، - ءابىش كەكىلبايەۆ، 2014 جىل***
«مەن نۇرلاندى قازاق پوەزياسىندا ساناۋلى اقىنداردىڭ ءبىرى دەپ قابىلدايمىن... ول ومىردەگى بارلىق بولمىسقا، قۇبىلىسقا ىزاسى بەتىنە تەۋىپ، تەپسىنە قارامايدى. ىزا – اقىلدىڭ جاۋى... ول تىرشىلىك بولمىسىنا بيىكتەن، پاراسات بيىگىنەن بايىپپەن قارايدى...»، - فاريزا وڭعارسىنوۆا، 1988 جىل.
***
«نۇرلان ەڭ الدىمەن اقىن. اقىن بولعاندا، قازاق ولەڭىنە قوماقتى ولجا سالىپ، ءوز بيىگىن ءوزى انىقتاپ كەلە جاتقان مىقتى اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى، بىرەگەيى. ءوز ءۇنى، ءوز قولتاڭباسى ايقىن، ۇلت بيىگىنە كوتەرىلگەن اقىن.
نۇرلان – دراماتۋرگ. مادەنيەت مينيسترلىگىندە جۇرگەن كەزەڭدە ءبىراز پەسالار جازدى. ول دۇنيەلەرى ساحنا بەتىن كوردى، كۇنى بۇگىنگە دەيىن تەاترلاردا ءجۇرىپ تە كەلەدى. نۇرلاننىڭ پەسالارى – قازاق مادەنيەتىنە قوسىلعان ۇلەس. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، نۇرلان تەك قانا اكىمشىلىك جولمەن، ياعني جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىسى بولۋمەن عانا اتى شىعىپ كەلە جاتقان جوق. ول – ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق تابىستارىمەن دە جارقىراپ كورىنىپ جۇرگەن قازاق ادەبيەتىندەگى كورنەكتى تۇلعا.
نۇرلان – ءبىزدىڭ ءداۋىرىمىزدىڭ ۇلكەن اقىندارىنىڭ قاتارىن ساپالى تۇرعىدان مولايتقان اقىن»، - تۇرسىنبەك كاكىشيەۆ، 2014 جىل***
«پوەزيا الەمىنىڭ قات-قابات جۇمباق سىرى، نازىك ءيىرىمى، ەرىكسىز وزىنە تابىندىرار تىلسىم كۇشى نۇرلان اقىننىڭ ولەڭدەرىن وقىعان سايىن سەزىلىپ، اقىننىڭ بۇكىل ىشكى الەمىن الدىمىزعا جايىپ سالادى... كوز الدىمىزعا جانى مازاسىز، سەزىمى الاڭ تۇلعا كەلەدى...»، - رىمعالي نۇرعالي، 2002 جىل.
***
«ەۋرازيانىڭ كىندىگىندە، شىعىس پەن باتىستىڭ تەرەڭ مادەنيەتى توعىسقان جەردە ورنالاسقان ەگەمەن قازاقستان ازاماتتىق بىرلىك پەن جالپى ۇلتتىق تاتۋلىقتى ساقتاي وتىرىپ تەگەۋرىنى مىقتى دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرىپ جاتىر. قازاقستان جازۋشىلار وداعى تەك قازاق قالامگەرلەرىنىڭ عانا ەمەس، ۇلتتار ادەبيەتى وكىلدەرىنىڭ تۋعان ۇيىنە اينالدى. كەڭەستىك داۋىردەن كەيىنگى قيىن كەزەڭدەردە ول حالىقارالىق جازۋشىلار وداعىنىڭ قاۋىمداستىعى مەن حالىقارالىق ادەبي قور قۇرىلتايشىلارىنىڭ ءبىرى بولدى. كوپ جىلدار بويى ادەبيەتتىڭ دانا پاتريارحى سەرگەي ميحالكوۆ باسقارعان حالىقارالىق جازۋشىلار وداعى قاۋىمداستىعى ۇلتتىق مادەنيەت پەن ادەبيەتتىڭ ءوزارا ءتيىمدى شىعارماشىلىق بايلانىسىنىڭ نىعايۋىنا كوپ ىقپال ەتتى، ونىڭ ىقپالى ءالى دە وتە زور. وسى ءبىر قيىن دا كۇردەلى ءىستىڭ باستاۋىندا راسۋل عامزاتوۆ، مۇستاي كارىم، شىڭعىس ايتماتوۆ، ولجاس سۇلەيمەنوۆ، ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ، داۆيد كۋگۋلتدينوۆ سىندى ازاماتتار ءجۇرىپ قاۋىمداستىقتىڭ دامۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوستى.
دوستاستىق مەملەكەتتەرىنىڭ مادەني بىرلىگى مەن وسى ادەبيەتشىلەرىنىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسىنىڭ نىعايۋىنا قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسى مەن ونىڭ باسقارما ءتوراعاسى، اقىن، دراماتۋرگ نۇرلان ءورازاليننىڭ قوسقان ۇلەسى وتە زور. حالىقارالىق جازۋشىلار وداعى قاۋىمداستىعىنىڭ ءبىرىنشى حاتشى-كوورديناتورى تيمۋر پولاتوۆ قىزمەتىنەن كەتكەن سوڭ بۇل جاۋاپتى مىندەتتى اقارۋعا سەرگەي ميحالكوۆ ارنايى نۇرلان ءورازاليندى شاقىرعان ەدى. الايدا، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىسى ءوز قاجىر-قايراتىن تۋعان ەلىندەگى جازۋشىلار وداعىنىڭ دامۋى مەن كوركەيۋىنە جۇمساعاندى ءجون سانايدى. نۇرلان مىرقاسىم ۇلىنىڭ بۇل ورىنداعى قىزمەتى ماڭىزدى ءارى سىنداردى بولعانىن ۋاقىت دالەلدەدى. قازاقستان جازۋشىلار وداعى رەفورمالار كەزەڭىندە ءوزىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاپ، عيماراتىن وزگەلەردىڭ قولىنا وتۋدەن امان الىپ قالدى»، - فەليكس كۋزنەسوۆ، اكادەميك، رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، 2005 جىل.
***
«نۇرلاننىڭ ولەڭدەرىن وقي وتىرىپ، مەن ءوزىم ءۇشىن جاڭا ءبىر الەم اشقاندايمىن. اقىن الەمى. قازاق الەمى. ازات قازاقستان. ەۆرازيا كەڭىستىگى... ول الەم قات-قابات قاتتاۋلى، استارلى، ەرەكشە. سوندىقتان دا قىزىقتى، ەلىكتىرگىش. ونىڭ ولەڭدەرىندە قازاقشىلىق تا، تۇركىلىك تە، مۇسىلماندىق تا ايقىن كورىنىس تاپقان. ميستيكا مەن سۋفيزم، حالىقتىق ءھام ۇلتتىق ميراس، وتكەن زاماندار مەن بۇگىنگى ۋاقىت بىرگە ورىلەدى. ونىڭ ولەڭ جولدارىنان كونەدەن كەلە جاتقان ورتاق تاريحىمىزدىڭ، بۇرىنعى بابالارىمىزدىڭ جىراقتا قالعان جان داۋىستارى ەستىلىپ تۇرعانداي. اقىن كوڭىلى ءبىر ءسات جاستىق شاعىن دا ساعىناتىنداي، بۇگىنگى زاماننىڭ كەلبەتىنە مازاسىزدانادى، ءوز حالقىنىڭ بۇگىنى مەن كەلەشەگىن باقىتتى ەتىپ كورگىسى كەلەدى. اقىننىڭ ولەڭدەرىن وقىعاننان سوڭ: «قازاقتىڭ شەتسىز دە شەكسىز دالاسى – جارقىن بولاشاققا، ءور رۋحتى قازاقتىڭ كوڭىلى عالامعا جانە قۇدايعا جاقىنىراق پا ەكەن؟» – دەپ تە ويلاپ قوياسىڭ. ويتكەنى، وتكەن شاقتاردى ەسكە تۇسىرگەندە دە، تۋعان حالقىنىڭ تاعدىرى جايلى تولعانعاندا دا، عالاممەن تىلدەسىپ، قۇدايعا ءمىناجات ەتكەندە دە اقىن ءوزىن وتە ەركىن سەزىنەدى، ءار سوزىنە سەندىرە بىلەدى...»، - روبەرت مينۋللين،تاتارستاننىڭ حالىق اقىنى، 2015 جىل.
***
اللانىڭ عانا ەركىندە...
داۋىم جوق، دەمە!
ءسوز جالعان.
جاۋىم جوق، دەمە!
كوز جالعان.
كورىپ تۇر ءبارىن جاراتقان،
كورىپ تۇر مىنا بوز جالعان.
قاسىم جوق، دەمە!
ىرگەڭدە.
دوسىم كوپ، دەمە!
ءبىر دەمدە...
قاس پەنەن دوستى تانىرسىڭ،
تاعدىر شەڭگەلى بۇرگەندە...
جاناتىن تۇستا جانىپ قال،
باراتىن تۇستا بارىپ قال،
باستاعى باقتىڭ عۇمىرىن
ۋاقىت شىركىن انىقتار.
عالامدى كورسەڭ...
كور تۇندە!
ساعىنىش – جۇرەك ورتىندە.
ءومىردىڭ قىزىق، قايعىسى –
اللانىڭ عانا ەركىندە!