جاڭا بيۋدجەت كودەكسى قوعام مەن مەملەكەتتىڭ بارلىق سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرەدى، پرەزيدەنت ايقىنداعان ۇنەمدى جانە جاۋاپتى بيۋدجەت ساياساتىنىڭ باعىتىن ىسكە اسىرۋعا ىقپال ەتەدى جانە ۋاقىتتىڭ سىن-تەگەۋرىندەرىنە جەدەل جاۋاپ بەرىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇل – بيۋدجەت جۇيەسى جۇمىسىنىڭ، قاراجاتتى قالىپتاستىرۋ مەن پايدالانۋدىڭ جانە مەملەكەت مىندەتتەرىن قارجىلىق جاعىنان قامتاماسىز ەتۋدىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرىن، قاعيداتتارى مەن تەتىكتەرىن بەلگىلەيتىن ماڭىزدى قارجىلىق قۇجات.

قۇجاتتىڭ ءوزىنىڭ دامۋ جانە جەتىلۋ تاريحى بار. ماسەلەن، قازاقستانداعى العاشقى بيۋدجەت كودەكسى 2004 جىلى شاشىراڭقى زاڭنامانى كوديفيكاسيالاۋ ءۇشىن قابىلداندى. العاش رەت بيۋدجەتارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرى جۇيەلەندى، بۇل بۇكىل جۇيەنىڭ قالىپتاسۋى ءۇشىن ماڭىزدى تىرەك بولدى.

2008 جىلى ەكىنشى كودەكس قابىلداندى. ءۇش جىلدىق بيۋدجەتكە كوشۋدى جانە مەملەكەتتىك جوسپارلاۋدى ەسكەرە وتىرىپ، ول ناتيجەگە كوبىرەك باعىتتالعان ەدى. قۇجات جۇيەنى رەفورمالاۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە اينالدى.

2023 جىلى قولدانىستاعى جۇيەنى ۋاقىت سىندارىن (الەمدىك ساياساتتىڭ سىن-قاتەرلەرى، جاڭا ەكونوميكالىق باعىت، رەفورمالار) ەسكەرە وتىرىپ، قايتا قاراۋ قاجەتتىگىنەن جاڭا بيۋدجەت كودەكسىنىنىڭ ازىرلەنۋىن قازاقستان ءۇشىن تاريحي ماڭىزدى وقيعا دەپ اتاۋعا بولادى.

جاڭا بيۋدجەت كودەكسىنىڭ جوباسىمەن جۇمىس ىستەۋ ۇدەرىسى كۇردەلى بولدى، ءارى كوپ ۋاقىتتى قاجەت ەتتى، ويتكەنى ول ءۇشىن جان-جاقتى تالداۋ، وزىق الەمدىك تاجىريبەلەردى زەرتتەۋ كەرەك بولدى. حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەستىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە بيۋدجەتتىك پروسەستەردى مودەلدەۋ ماقساتىندا حۆق ساراپشىلارى شاقىرىلدى. نوۆەللالار جۇرتشىلىقپەن جانە بيۋدجەتتىك پروسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ وزدەرىمەن بىرنەشە رەت تالقىلاندى.

ءبىرقاتار قۇجاتتار تالداندى، اتاپ ايتقاندا: قولدانىستاعى كودەكسگە نەگىز بولعان تۇجىرىمدامالار (2007 جانە 2013 جج.)، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ (ەىدۇ، دۇنيەجۇزىلىك بانك، حۆق) ۇسىنىستارى، سالىق-بيۋدجەت ساياساتىنىڭ ەلدەر بويىنشا شولۋلارىنىڭ ناتيجەلەرى، سونداي-اق جوعارى اۋديتورلىق پالاتا قۇجاتتارى قارالدى.

جاڭا بيۋدجەت كودەكسىنىڭ جوباسى بۇرىن قابىلدانعان 2030 جىلعا دەيىنگى مەملەكەتتىك قارجىنى باسقارۋ تۇجىرىمداماسىنا نەگىزدەلدى. ول رەتتەۋ ءورىسىن كەڭەيتۋ جانە بيۋدجەتتىك ساياساتتىڭ فوكۋسىن بەكىتىلگەن جانە ناقتىلانعان پارامەترلەردەن بارلىق مەملەكەتتىك قارجىنى شوعىرلاندىرۋ نەگىزدەرىن كەڭەيتۋگە دەيىن اۋىستىرۋ قاجەتتىگىن الدىن الا انىقتادى.

ۇكىمەت بەس نەگىزگى مىندەتتى شەشۋى كەرەك ەدى:

• سالىق-بيۋدجەت ساياساتىنىڭ بەرىك نەگىزىن قۇرۋ؛


• سالىق بازاسىنىڭ ەسەپتىلىگىن جانە جاڭا سالىق كودەكسىمەن سايكەستىگىن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى مۇناي ەمەس كىرىستەردى جۇمىلدىرۋ؛


• ناتيجەگە باعدارلانعان بيۋدجەتتى جانە باسقارۋدىڭ جاڭا قۇرالدارىن كۇشەيتۋ ەسەبىنەن بيۋدجەت قاراجاتىن جوسپارلاۋ مەن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ؛


• باسقارۋشىلىق شەشىمدەر قابىلداۋ كەزىندە بيۋدجەتتىك پروسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ جانە جالپى ۇكىمەتتىڭ ەسەپتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ؛


• جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ ەرەجەلەرىمەن كەلىسۋدى قامتاماسىز ەتۋ (مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ؛ مەملەكەتتىك باسقارۋدى ورتالىقسىزداندىرۋ جونىندەگى اكىمشىلىك رەفورما).

بارلىق مىندەتتەر قۇجاتتا ىسكە اسىرىلدى، قولدانىستاعى جۇيەمەن ساباقتاستىق ءپرينسيپى ساقتالدى. قازاقستاننىڭ بيۋدجەتتىك جۇيەسى جۇمىس ىستەگەن جىلدارى ۇزدىك تاجىريبە بولعان راسىمدەر مەن تەتىكتەر ساقتالدى. بيۋدجەت كودەكسىن رەتتەۋ ءورىسى كەڭەيتىلدى، مەملەكەتتىك قارجىنى باسقارۋ جونىندەگى ەرەجەلەر ەنگىزىلدى. ولار مەملەكەتتىك سەكتوردىڭ بارلىق قارجى اعىنىن تالداۋ جانە سالىق-بيۋدجەت ساياساتىنىڭ ءتيىمدى شەشىمدەرىن ازىرلەۋ ءۇشىن نەگىز بولادى.

ۇلتتىق مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىرقاتار ءراسىمدى جەڭىلدەتۋگە جانە وڭتايلاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بلوك بيۋدجەتى ەنگىزىلدى. ينديكاتيۆتىدەن بيۋدجەتتى تولىق ءۇش جىلدىق جوسپارلاۋعا كوشۋ قامتاماسىز ەتىلدى، مۇندا شىعىستاردىڭ نەگىزگى بازالىق بولىگى (جالپى كولەمنىڭ شامامەن 60%-ى) 3 جىلعا بەلگىلەنەدى جانە جىل سايىن قايتا قارالمايدى.

بۇل بۇرىن قابىلدانعان مىندەتتەمەلەردىڭ ساباقتاستىعى مەن ورىندالۋى ماسەلەلەرىن شەشەدى، سونداي-اق بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ كەزىندە تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەدى. بۇل پروسەستى وڭتايلاندىرۋ ءۇشىن وتىنىمدەر مەن باعدارلامالاردى بىرىكتىرەتىن سۇراۋ تۇرىندە جاڭا قۇجات ەنگىزىلدى.

قازاقستاننىڭ جاڭا بيۋدجەتتىك ساياساتىنا مەملەكەتتىڭ، ونىڭ ىشىندە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ اشىقتىعى مەن ەسەپتىلىگى نەگىز بولدى. 

باق-تا جاريالاۋعا بولاتىن قۇجاتتامانىڭ تىزبەسى دە كەڭەيتىلدى، بيۋدجەت جوباسىن، ونىڭ ىشىندە حالىقپەن تالقىلاۋ راسىمدەرى جەتىلدىرىلۋدە.