قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى وتىرىسىندا سويلەگەن ءسوزىنىڭ تولىق ءماتىنىن جاريالاندى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اقورداعا سىلتەمە جاساپ.
قۇرمەتتى شاۆكات ميرومونوۆيچ!
قۇرمەتتى ارىپتەستەر!
حانىمدار مەن مىرزالار!
ەڭ الدىمەن، ۇلى جىبەك جولىنىڭ ءىنجۋ-مارجانى - ەجەلگى سامارقاند قالاسىندا شىۇ ءسامميتىن جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعانى جانە جىلى شىرايمەن قارسى العانى ءۇشىن وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرومونوۆيچ ميرزيويەۆكە العىس ايتقىم كەلەدى.
شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ قۇرامى تۇراقتى تۇردە كەڭەيىپ كەلەدى. بۇل - ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ حالىقارالىق بەدەلى مەن ىقپالىنىڭ ءوسىپ كەلە جاتقانىنىڭ ايقىن دالەلى.
بۇگىندە الەم سانكسيالىق قىسىم ادىستەرى، نەگىزگى جاھاندىق ماسەلەلەردى شەشۋدە كەرەعار تاسىلدەر الدىڭعى قاتارعا شىققان حالىقارالىق جاعدايدىڭ كۇردەلى شيەلەنىسكەن ءقاۋىپتى كەزەڭىنە قادام باستى.
ءوزارا سەنىمنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى قازىرگى زاماننىڭ باستى ەرەكشەلىگىنە اينالدى.
وسىنداي جاعدايلاردا ءوزارا سەنىمگە، تەڭ جانە اشىق ديالوگقا نەگىزدەلگەن بىرەگەي «شانحاي رۋحىن» نىعايتۋ اسا ماڭىزدى.
ءبىزدىڭ الدىمىزدا شىۇ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ مىندەتى تۇر. ۇيىم قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە ءارتۇرلى سالاداعى كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ بارلىق قاتىسۋشى مەملەكەتتىڭ مۇددەسىنە ساي كەلەدى.
ۇيىم قىزمەتىن ودان ءارى جەتىلدىرىپ، شىۇ كەڭىستىگىندە جانە ودان تىس جەرلەردە نەگىزگى ۇردىستەردى بولجاۋ ءىسىن كۇشەيتۋ ماڭىزدى.
شىۇ قىزمەتى ونىڭ جارعىلىق قۇجاتتارىندا كورسەتىلگەن نەگىزگى قاعيداتتاردىڭ وزەكتىلىگىن ايقىندادى. ولار: ەكسترەميزم، تەرروريزم، سەپاراتيزم سەكىلدى «ءۇش زۇلىمدىققا» قارسى كۇرەس، مەملەكەتتەردىڭ ەگەمەندىگى مەن تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن قورعاۋ، ىشكى ىستەرگە ارالاسپاۋ.
ۇيىمنىڭ نەگىزگى مىندەتى ايماقتىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ بولىپ قالا بەرەدى.
اتالعان وزەكتى سالادا بىرلەسە قىزمەت ەتۋدى كوزدەيتىن بۇرىن قابىلدانعان قۇجاتتاردى ىسكە اسىرۋدى جالعاستىرۋ قاجەت. سوندىقتان قورعانىس ۆەدومستۆولارى مەن ارنايى قىزمەتتەر اراسىندا اسكەري-ساياسي ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋدى ۇسىنامىن.
وسى رەتتە شىۇ-نىڭ ورتالىق ازيا وڭىرلىك اقپاراتتىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعىمەن اراداعى قاتىناستاردى نىعايتۋ ماڭىزدى ءرول اتقارا الادى.
ۇيىمنىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىن قورعاۋ ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ ءۇشىن كيبەرقىلمىسپەن كۇرەس ماسەلەلەرىنىڭ وزەكتىلىگى ارتا تۇسەدى.
ءبىز شىۇ-نى جاھاندىق ەكونوميكالىق پلاتفورماعا اينالدىرۋىمىز كەرەك.
ءبىزدىڭ ۇيىم ادامي، رەسۋرستىق جانە تەحنولوگيالىق الەۋەتى بار الەمنىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان ەكونوميكاسىن بىرىكتىرەدى.
شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ۇلەسى الەمدىك جالپى ىشكى ءونىمنىڭ شامامەن تورتتەن ءبىرىن قۇرايدى، ياعني 23 تريلليون دوللاردان اسادى.
بىزدە ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستاردىڭ، كومىردىڭ، سيرەك مەتالداردىڭ جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ەڭ باي قورى بار.
مەن جوعارىدا ايتقانداي، ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ يدەيالىق جانە ينستيتۋسيونالدىق نەگىزدەرىندە كەرەعارلىق پەن بلوكتارعا بولىنۋشىلىك جوق. بۇل شىۇ-نىڭ حالىقارالىق بەدەلى مەن تانىمالدىعىنىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتتى. سونىڭ ارقاسىندا ۇيىم ەڭ تابىستى بىرلەستىككە اينالدى.
سوندىقتان شىۇ ۇدەرىسىنە قاتىساتىن ەلدەردىڭ گەوگرافياسى جىلدان جىلعا كەڭەيىپ كەلەدى.
بۇل – ۇيىمنىڭ جوعارى سۇرانىسقا يە ەكەنىنىڭ ايقىن دالەلى. مەنىڭ پىكىرىمشە، شىۇ ءقازىر الەمدەگى ەڭ تابىستى حالىقارالىق ۇيىم.
ءبىز تاۋارلاردىڭ، كاپيتالدىڭ، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر مەن تەحنولوگيالاردىڭ ەركىن اينالىمىنا كەزەڭ-كەزەڭمەن كوشۋ ءۇشىن شىۇ-داعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى ءتۇرلى فورمادا دامىتۋدى قولدايمىز.
ۇيىم كەڭىستىگىندەگى ءوسىمنىڭ قوزعاۋشى كۇشى - شىۇ اياسىندا اۋقىمدى ەكونوميكالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ.
ءبىزدىڭ الدىمىزدا ۇيىمنىڭ جوبالىق قىزمەتىن ءتيىستى قارجىلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى تۇر.
ول ءۇشىن بىزدە بارلىق قاجەتتى ەكونوميكالىق تەتىكتەر، ازىرلەنگەن ستراتەگيالار، ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ەگجەي-تەگجەيلى باعدارلامالارى مەن جوسپارلارى بار.
ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتتارى سانالاتىن ترانزيتتىك-كولىك سەكتورى، ازىق-تۇلىك جانە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنە ارنايى توقتالعىم كەلەدى.
شىۇ ەلدەرىنىڭ ءتيىمدى ەكونوميكالىق جانە كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ جونىندەگى ىنتىماقتاستىق تۇجىرىمداماسىنىڭ قابىلدانۋى ءوزارا لوگيستيكالىق بايلانىستى جاقسارتۋداعى ماڭىزدى جەتىستىك بولدى.
اڭگىمە «جۇڭگو – ەۋروپا» باعىتى جانە ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتى بويىنشا تەمىرجول تاسىمالى، سونداي-اق قازاقستان مەن جۇڭگو شەكاراسىندا ءۇشىنشى تەمىرجول وتكەلىنىڭ قۇرىلىسىن سالۋ جوسپارى تۋرالى بولىپ وتىر.
وسىعان وراي، مەن شىۇ-داعى سەرىكتەستەردى جاڭا مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋعا شاقىرامىن.
شىعىس ازيادان پارسى شىعاناعى ەلدەرىنە ەڭ قىسقا جول سانالاتىن «قازاقستان-تۇرىكمەنستان-يران» تەمىر جولىنىڭ الەۋەتى زور.
قازاقستان مەن ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى اراسىنداعى ترانزيتتىك-كولىك ىنتىماقتاستىعى قارقىندى دامىپ كەلەدى.
وڭىرىمىزدەگى ەلدەردىڭ ءوزارا بايلانىسىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان پەرسپەكتيۆتى جوبالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن قۇپتايمىز.
ءبىز ورتالىق جانە وڭتۇستىك ازيا اراسىنداعى كولىك باعىتتارىن كەڭەيتۋ، «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» جانە «شىعىس-باتىس» ترانسەۋرازيالىق دالىزدەرىن دامىتۋ جونىندەگى ىس-ارەكەتتەردى قولدايمىز.
جالپى، ءبىز جاڭا مۋلتيمودالدى كولىك دالىزدەرى مەن لوگيستيكالىق ورتالىقتار اشۋدى جانە قولدانىستاعىلارىن جاڭعىرتۋدى قۇپتايمىز.
ازىق-تۇلىك جانە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنە ارنايى توقتالعىم كەلەدى.
شىۇ مەملەكەتتەرى – الەمدەگى ەڭ ءىرى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋشى ءارى ەكسپورتتاۋشى ەلدەر.
ءبىز شىۇ ايماعىندا دا، ودان تىس جەرلەردە دە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ساۋداسىن كەڭەيتۋدى ىنتالاندىرۋىمىز كەرەك.
مەملەكەتتەرىمىزدىڭ حالىقارالىق ازىق-تۇلىك ءوندىرىسى مەن جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىسۋى الەمدىك ازىق-تۇلىك نارىعىنداعى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا كومەكتەسەدى.
سونداي-اق سۋ رەسۋرستارىن يگەرۋ مەن ۇتىمدى پايدالانۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ قاجەت.
شىۇ-نىڭ ەنەرگەتيكالىق ستراتەگياسىن بىرلەسىپ ازىرلەۋ جاھاندىق جانە وڭىرلىك ەنەرگەتيكالىق تەپە-تەڭدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە ىقپال ەتەدى.
ءبىز سونداي-اق جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق باعدارلاماسىن قابىلداۋدى وزەكتى دەپ سانايمىز.
قۇرمەتتى ارىپتەستەر!
ءبارىمىز شىۇ-عا زور ءۇمىت ارتامىز.
ۇيىم اياسىنداعى كوپقىرلى جانە تابىستى ىنتىماقتاستىعىمىز مەملەكەتتەرىمىزدىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىنىنە سەنەمىن.
نازارلارىڭىزعا راقمەت!