بريفينگ ءوتتى
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام الييەۆ كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا ب ا ق وكىلدەرى ءۇشىن بريفينگ وتكىزدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اقورداعا سىلتەمە جاساپ.
«ەڭ الدىمەن، كەرەمەت قالا باكۋعا رەسمي ساپارمەن كەلۋگە شاقىرعانى ءۇشىن شىن جۇرەكتەن ريزاشىلىعىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. ءبىز بۇگىن كەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەر جونىندە جەمىستى كەلىسسوز جۇرگىزدىك. ازەربايجان پرەزيدەنتى دۇرىس اتاپ وتكەندەي، ەشقانداي پروبلەما، كەدەرگىلەر بولعان جوق. كەرىسىنشە، ەكونوميكالىق سالادا بولسىن، گۋمانيتارلىق باعىتتا بولسىن ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن كۇش-جىگەردى ارتتىرۋعا ءوزارا نيەت تانىتتىق.
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ جارعىسى مەن قارارلارىنا سايكەس تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن جەڭىسپەن قالپىنا كەلتىرە وتىرىپ، ازەربايجان ءوز دامۋىنىڭ جاڭا داۋىرىنە قادام باسقاندىعىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ارينە، باۋىرلاس ەل ازەربايجاننىڭ ۇلتتىق كوشباسشىسى، پرەزيدەنتى يلحام گەيدار ۇلى الييەۆتىڭ جەكە ەڭبەگى زور. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، ءسىزدىڭ قۋاتتى باسشىلىعىڭىزبەن بۇگىندە ازەربايجان ءوزىنىڭ دامۋىندا ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىپ جاتقانىن تاعى دا ايتقىم كەلەدى. ءبىز ءسىزدىڭ ەلىڭىزدەگى وسى ۇردىستەردى باقىلاپ وتىرمىز ءارى شىن جۇرەكتەن قۋانامىز. قاراباق پەن شىعىس زانگيزۋردىڭ قالپىنا كەلىپ، دامىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ءسىزدىڭ جەكە ەڭبەگىڭىزدىڭ ارقاسىندا بۇل ءوڭىر تاياۋ بولاشاقتا گۇلدەنگەن ايماققا اينالادى، وعان ەش كۇمان جوق.
قازاقستان ءوز تاراپىنان بۇل يگى ىسكە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ۇلەس قوسۋعا دايىن. بۇگىن قازاق حالقىنىڭ اتىنان بەرىلەتىن سىيىمىزدىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى. كەلەسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن فيزۋلي قالاسىندا قۇرمانعازى اتىنداعى شىعارماشىلىق ورتالىعى بوي كوتەرەدى.
مەنىڭ بۇل ساپارىم مەرەيتويلىق داتا – ەلدەرىمىز اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستاردىڭ ورناتىلعانىنا 30 جىل تولۋى قارساڭىندا ءھتۋىنىڭ دا سيمۆولدىق ءمانى بار. ناقتىراق ايتساق، ءۇش كۇننەن كەيىن ءبىز بۇل داتانى اتاپ وتەمىز. جالپى، مەن ءوزىمنىڭ قىزمەتتىك مىندەتىمە بايلانىستى ەلدەرىمىزدىڭ اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ پروسەسىنە العاشقى كۇندەردەن-اق ارالاسقانىمدى ايتا كەتۋ كەرەك. ءبىز ۇزاق جولدى ءجۇرىپ وتتىك.
ءبىز ىقپالداستىقتى باسىنان باستادىق جانە بۇگىندە ءبىز ەلدەرىمىز اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن وداقتاستىق تۋرالى سەنىمدى تۇردە ايتا الامىز. وسى سەرىكتەستىگىمىزدى ودان ءارى نىعايتۋ، ونى ءارتاراپتاندىرۋ تۋرالى دەكلاراسياعا قول قويىلدى. بۇل – العا قاراي جاسالعان ناقتى قادام. ارامىزدا سەنىمدى ساياسي ديالوگ ورنادى، مەملەكەتتەرىمىز حالىقارالىق الاڭداردا، ەڭ الدىمەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى، ەقىۇ، تۇرىك مەملەكەتتەرىنىڭ ۇيىمى اياسىندا ىنتىماقتاسىپ كەلەدى. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، قۇرمەتتى يلحام گەيدار وعلۋ، سىزگە ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس وتىرىسىن شاقىرۋ تۋرالى قازاقستان باستاماسىنا قولداۋ بىلدىرگەنىڭىز ءۇشىن العىس ايتامىن. بيىلعى قازان ايىنىڭ ورتاسىندا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ استاناسىندا سامميت وتەدى جانە وعان ءسىزدىڭ قاتىسۋىڭىزدى اسىعا كۇتەمىز. بۇل شاراعا ءسىزدىڭ اتسالىسۋىڭىز كۇتىلەتىن ناتيجەگە قول جەتكىزۋ تۇرعىسىنان وڭ اسەر ەتەتىنىنە سەنىمدىمىز.
وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوزارا تاۋار اينالىمىنىڭ كولەمى 3 ەسە ارتقانىن اتاپ وتكىم كەلەدى، ياعني ءوسۋ قارقىن ساقتالىپ كەلەدى. الايدا جالپى العاندا، بۇل ناتيجە ايتارلىقتاي كوپ ەمەس، سوندىقتان بۇگىن ءوزارا ساۋدانىڭ ءابسوليۋتتى كورسەتكىشىن ارتتىرۋعا كۇش سالۋ جونىندەگى ۋاعدالاستىققا قول جەتتى. مۇمكىن جاقىن بولاشاقتا ميلليرادتىق مەجە تۋرالى ايتاتىن بولارمىز.
ورتاق كۇش-جىگەردىڭ ارقاسىندا مادەني-گۋمانيتارلىق سالاداعى ىقپالداستىقتىڭ دا كۇشەيىپ كەلە جاتقانى قۋانتارلىق جايت. ارينە، بۇل حالىقتارىمىزدىڭ ودان ءارى جاقىنداسۋىنا زور سەپتىگىن تيگىزەدى. مەن بۇگىن ەلىمىزدە ازەربايجان مادەنيەتىنىڭ ونكۇندىگىن وتكىزۋ تۋرالى باستاما كوتەردىم. بۇل شارانىڭ تانىمالدىعىنا ەشقانداي كۇمان كەلتىرمەيمىن. سەبەبى حالقىمىز ازەربايجان مادەنيەتىن، ونىڭ ونەر قايراتكەرلەرىن ساعىنعانى انىق. بۇل ءىس-شارا ءساتتى وتەدى دەگەن ويدامىن.
سونىمەن قاتار، ءبىز ەلدەرىمىز اراسىندا مادەنيەت قايراتكەرلەرى مەن دەلەگاسيالاردى تۇراقتى الماسۋعا كەلىستىك. سۋمگايت قالاسىنداعى كوشەلەردىڭ بىرىنە قازاق حالقىنىڭ كورنەكتى وكىلى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلگەنىنە العىس ايتامىز.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1926 جىلى وسى – باكۋ كالاسىندا وتكەن ءبىرىنشى بۇكiلوداقتىق تۇركولوگتار سەزiنە دەلەگات رەتىندە قاتىسقان. بۇل فاكت بiزدiڭ ەلiمiز بەن حالىقتارىمىز اراسىندا قاشان دا تىعىز بايلانىس بولعانىن تاعى بiر رەت دالەلدەيدى دەپ ويلايمىن. كەزىندە ەلوردامىزدىڭ ءبىر كوشەسىنە كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى، ازەربايجان حالقىنىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى گەيدار الييەۆتىڭ ەسىمى بەرىلگەن.
قالامىز، استانامىز قارقىندى دامىپ كەلەدى، بۇگىندە بۇل كوشە اۋقىمدى ەمەس. سوندىقتان، مەن ەلوردا اكىمىنە ەلىمىزدە شىنايى قۇرمەتكە يە گەيدار الييەۆتىڭ ەسىمىن استانامىزدىڭ ۇلكەن كوشەلەرىنىڭ نەمەسە داڭعىلدارىنىڭ بىرىنە بەرۋدى ۇسىنۋ تۋرالى تاپسىرما بەردىم، ياعني كوشە اتاۋىن قولايلىراق نىسانعا اۋىستىرامىز، بۇل ابدەن ورىندى دەپ ەسەپتەيمىن.
بۇگىن ءبىز مەملەكەتتەرىمىز اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ كولىك-لوگيستيكالىق سالاسىن دامىتۋ تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلادىق. جان-جاقتى تالداپ، ەكى ەل ۇكىمەتتەرىنە ءتيىستى تاپسىرمالار بەرىلدى دەپ ايتا الامىز جانە بۇل باعىتتا ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلەتىنىنە كۇمان جوق. قالاي بولعاندا دا، قازاقستان تاراپىندا ىنتىماقتاستىقتىڭ بۇل ءتۇرىن دامىتۋعا قىزىعۋشىلىق جوعارى.
اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل جەردە ءبىز ءبىر-بىرىمىزدى تولىقتىرا الامىز. قازاقستان استىق، بيداي جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ باسقا دا تۇرلەرىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىگى بار ەكەنىن بىلەسىزدەر. ءوز كەزەگىندە بىزگە ازەربايجاننان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن – جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستەردى يمپورتتاۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. جالپى العاندا، قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردىڭ ءبىرقاتارى ازەربايجانعا جالپى سوماسى 300 ميلليون دوللاردان اساتىن 100 ءتۇرلى تاۋار كولەمىن ۇلعايتۋعا دايىن. سوندىقتان ءبىز وسى تاۋار اينالىمنىڭ لوگيستيكاسىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك جانە بۇل ءبىزدىڭ ۇكىمەتتەرىمىزدىڭ مىندەتى. بۇگىن وسى جونىندە كەلىستىك.
جالپى، ساپارىمنىڭ ناتيجەسىن وتە تابىستى دەپ باعالايمىن. ەڭ الدىمەن، ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يلحام گەيدار ۇلى الييەۆكە، سونداي-اق ونىڭ ۇكىمەتىنە ىنتىماقتاستىعىمىزدى تەرەڭدەتۋ جولىنداعى وتە جەمىستى جۇمىسى ءۇشىن العىس ايتقىم كەلەدى.
قازاقستانعا كەلەتىن بولساق، ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ەشقانداي كەدەرگى بولمايدى، ءبىز تابىستى جۇمىس ىستەيمىز. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ ستراتەگيالىق سيپاتى تۋرالى ايتۋىمىزعا ناقتى نەگىز بار. «ستراتەگيالىق» دەگەن ءسوز ءبىزدى كوپ نارسەگە مىندەتتەيدى، ءبىز بۇل باعىتتاعى ورتاق ىسىمىگە ناقتى ماعىنا، ناقتى مازمۇن بەرۋىمىز كەرەك. مەن ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ كەلەشەگىنە وپتيميستىك كوزقاراسپەن قارايمىن. قوناقجايلىلىق تانىتىپ، جۇمىس ىستەۋگە قاجەتتى جاعداي جاساعانىڭىز ءۇشىن تاعى دا العىسىمدى ايتامىن»، - دەپ مالىمدەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.