ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنە سايكەس، الماتى قالاسىنىڭ حالىق سانى 2،211 ملن ادام، الماتى اگلومەراسياسىنىڭ قالا ماڭىنداعى ايماعى - شامامەن 1،3 ملن. حالىقتىڭ ەداۋىر بولىگى جۇمىس، وقۋ جانە دەمالىس ورىندارىنان بىرنەشە ونداعان شاقىرىم قاشىقتىقتا تۇرادى.
ولار جەكە جانە قوعامدىق كولىكتى كۇندەلىكتى پايدالانادى، ويتكەنى جۇمىس ورنىنىڭ 70%-ى قالانىڭ ورتالىق بولىگىندە ورنالاسقان. قالانىڭ قارقىندى دامۋى مەن حالىقتىڭ ەداۋىر ءوسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، ينفراقۇرىلىمنىڭ شامادان تىس جۇكتەلۋى (تەك كولىك ەمەس)، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك پايدا بولادى، سونىمەن قاتار قوعامدىق قاۋىپسىزدىك پەن قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋىنا ءقاۋىپ توندىرەدى.
«2030 جىلعا دەيىنگى الماتى كولىك قاڭقاسىنىڭ شەبەر جوسپارىن» قاراستىرا وتىرىپ، «قازاق پرومترانسپروەكت» ج ش س وسى قۇجاتتىڭ ۋاقىتىلى شىعۋىن جانە «الماتى قالاسىنىڭ قالالىق موبيلدىلىك باسقارماسى» كمم-نىڭ الماتى اگلومەراسياسىنىڭ شالعاي اۋداندارى (پوليورتالىقتار) مەن قالا ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەردى بايلانىستىراتىن قالانىڭ ءبىرقاتار كوشەسىن ۇزارتۋعا جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتامانى ازىرلەۋدىڭ باستاماسىن اتاپ وتەدى، سونىمەن بىرگە جەر ءۇستى قوعامدىق كولىككە ارنايى جولاقتار سالۋ (برت)، بەكىتىلگەن «الماتى قالاسىن دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسى جانە 2030 جىلعا دەيىنگى ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆالار» اياسىندا ورىندالادى. باعدارلاما الماتى اگلومەراسياسى شەڭبەرىندە قوعامدىق كولىكتىڭ ينتەگراسياسىن، ءۇاااج-عا شىعاتىن بەلگىلى تراسسالاردى كەڭەيتۋدى، قالا كوشەلەرى جەلىسىنىڭ تىعىزدىعىن ارتتىرۋدى، قۇرىلاتىن پوليورتالىقتارىنىڭ شەكارالارىندا ۆەلو-جاياۋ جۇرگىنشىلەر قوزعالىسىن دامىتۋدى ىنتالاندىرۋدى جانە قوعامدىق كولىك جۇيەلەرىن دامىتۋدى ەسكەرەدى.
2030 جىلعا دەيىنگى الماتى كولىك قاڭقاسىنىڭ شەبەر جوسپارىمەن الماتى قالاسىنداعى كولىك جاعدايىن ءبىرشاما جاقسارتۋعا ءتيىستى ءىس-شارالار تالدانىپ، بەلگىلەندى، اتاپ ايتقاندا:
قالانىڭ ورتالىق كوشەلەرى - رايىمبەك، تولە بي، جۇبانوۆ، اباي، شالياپين-ساتپايەۆ، جاندوسوۆ – مۇقانوۆ، جاندوسوۆ-تيميريازيەۆ، رىسقۇلبەكوۆ، تورايعىروۆ، مۇستافين، تىلەندييەۆ، مۇقانوۆ-بايزاقوۆ، بايتۇرسىنوۆ جانە تاعى باسقا دا ءبىرقاتار كوشە مەن داڭعىلدى 168 شاقىرىم كولەمىندە ۇزارتۋ جۇمىس پەن دەمالىس ورىندارىنا كولىكپەن بارار جولداعى ۋاقىتتى قىسقارتادى؛
قالانىڭ شەت جاعىندا كولىك دالىزدەرىن قۇرۋ ءبىرقاتار ينفراقۇرىلىمدىق ماسەلەنى جويادى، قالا اۋداندارى اراسىنداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە الماتى اگلومەراسياسىنىڭ ەلدى مەكەندەرىنەن كەلەتىن جولاۋشىلاردىڭ ەمىن-ەركىن كەلۋىن قامتاماسىز ەتەدى؛
جۇردەك اۆتوبۋس قوزعالىسى (برت)، جەڭىل رەلستى كولىك (لرت) جانە مەتروپوليتەن جەلىلەرى بويىنشا جولاۋشىلاردى مۋلتيمودالدى تاسىمالداۋدى ۇيىمداستىرۋدى ەسكەرەتىن قوعامدىق كولىك قاڭقاسىن ۇيىمداستىرۋ كولىك-ترانسپلانتاسيالاۋ توراپتارىن (كتت) سالۋمەن جولاۋشىلاردى كولىكتىڭ ءبىر تۇرىنەن ەكىنشىسىنە اۋىستىرۋ ۋاقىتىن قىسقارتادى جانە قوعامدىق كولىكتىڭ قوزعالىس جىلدامدىعىن ارتتىرادى، بۇل جەكە كولىكپەن سالىستىرعاندا ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرادى؛
مارشرۋتتىق جەلىنى وزگەرتۋ بويىنشا ۇسىنىمدار ازىرلەۋ (اۋەزوۆ اۋدانىنىڭ مىسالىندا) قوعامدىق كولىكتى كۇتۋ ۋاقىتىن قىسقارتادى جانە جولاۋشىلاردىڭ بارلىق شاعىن اۋدانعا، سونداي-اق قالانىڭ قولدانىستاعى جانە بولاشاعى زور قۇرىلىستارىنا ىڭعايلى ءجۇرىپ-تۇرۋ مۇمكىندىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
جوسپارلانعان ءىس-شارالار تولىق ىسكە اسىرىلعان جاعدايدا قوعامدىق كولىكتەگى ءجۇرىس سانى ەكى ەسەگە ارتادى دەپ كۇتەمىز.
قوعامدىق كولىكتىڭ باسىمدىعى بار قالانىڭ كولىك جۇيەسىن دامىتۋ جونىندەگى بازالىق جوسپاردى قۇرۋ بويىنشا ورىندالعان جۇمىس، ارينە، ءبىزدىڭ قالانى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى جانە قاجەتتى قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلادى، ول ونى ىسكە اسىرۋ كەزىندە حالىقتىڭ جىلدام ءارى جايلى قوزعالىسىن قامتاماسىز ەتەدى.
بۇعان قوسا، الماتى اگلومەراسياسىن دامىتۋدىڭ الداعى جوبالارىندا بيزنەستىڭ الەۋەتتى جۇمىسكەرلەر تۇراتىن اۋدانداردا ەڭبەك كۇگىن قولدانۋ ورىندارىن قۇرۋىن ىنتالاندىرۋ جانە الماتى قالاسىنىڭ قالا ماڭىنداعى ايماعىندا لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ جانە جۇمىس ىستەۋ جاعدايلارىن جاساۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتۋ قاجەت، بۇل تاۋ بوكتەرىندەگى ايماقتا ورنالاسقان جانە تەك سولتۇستىك باعىتتا كەڭەيتۋ مۇمكىندىگى بار الماتى قالاسىنا كولىك جۇكتەمەسىن ازايتۋعا ءتيىس.