مامىر – ون ەكى ايدىڭ ەڭ سۇلۋى

شارۋانىڭ اسىعا كۇتكەن سۇيىكتى ايى

 «...ساعىنباي بارساڭ  تەڭىز دە سەنىڭ  تەبىرەنبەس جاستىق شاعىڭداي،

بۇلبۇلدىڭ داۋسىن ەستي المايسىڭ،

باۋلارعا بارساڭ ساعىنباي...»، – دەپ اقبەرەن اقىن تولەگەن ايبەرگەنوۆ جىرلاعانداي، بۇل كەزدە الماتى ساياباقتارىنان بۇلبۇل عانا ەمەس، كەز كەلگەن قۇستىڭ داۋسىن ەستۋدىڭ ءوزى نەعايبىل. نەگە؟

ءقازىر قۇس بىتكەن جۇمىرتقا باسىپ جاتىر. ەندى 3-4 كۇندە قىزىلشاقا بالاپان شىعارادى. بۇل كورىنىستى قازەكەڭ «قىزىل جۇمىرتقا» امالى دەپ اتاعان.

مامىر – كوكتەمنىڭ سوڭعى ايى. بۇل كونە ءسوز توقشىلىق، قوڭدانۋ، قىزىق، راحات دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى ەكەن. تاعى ءبىر ماعىناسى – اققۋ مەن قازدىڭ قاناتتانباعان بالاپانىن دا مامىر دەيدى. قازاق ءتورت تۇلىكتىڭ بالاسىن ءتول دەپ اتاسا، بارلىق قۇستىڭ بالاپانىن مامىر دەگەن.

مامىر – ون ەكى ايدىڭ ەڭ سۇلۋى، تابيعات گۇلگە بولەنگەن، نۇرعا كەنەلگەن كوكتەمنىڭ تاماشا كەزى، شارۋانىڭ اسىعا كۇتكەن سۇيىكتى ايى.

مامىر ايى جاڭبىرلى بولىپ باستالدى. بىردە سەلدەتىپ، بىردە سەبەلەپ، ەسەبىن تاۋىپ كۇن قۇرعاتپاي تۇر. مامىر ايىنىڭ العاشقى ونكۇندىگىندە   جۇمىرتقا شايقاعان قۇستاردىڭ ءبىرازى قىزىلشاقا بالاپان شىعارادى. وسى كەزدە اۋا رايىندا توسىن وزگەرىس ورىن الادى. كۇن كۇركىرەپ، نوسەر جاڭبىر جاۋىپ نەمەسە قاتتى جەل سوعىپ، داۋىل تۇرىپ، سونىڭ سالدارىنان 1-2 كۇنگە سوزىلعان سۋىق بولادى.

وسى كەزدە زاۋزا قوڭىزى پايدا بولادى. ول – قاتتىقاناتتىلار وتريادىنىڭ تاقتا مۇرتتىلار تۇقىمداسىنا جاتاتىن جاندىك. نەگىزىنەن، ەۋرازيا قۇرلىعىندا كەڭ تاراعان (36 ءتۇرى بەلگىلى). قازاقستاندا كەزدەسەتىن 2 ءتۇرى بار: شىعىس زاۋزا قوڭىزى جانە باتىس زاۋزا قوڭىزى. كونەكوز، ەمشى اجەلەر زاۋزا (قوڭىز) مايىن جينايدى. ول ءبىرقاتار اۋرۋعا ەم بولادى ەكەن. اسىرەسە، راك اۋرۋلارىن ەمدەۋگە پايدالانادى ەكەن.

الدا «ساراتان-زاۋزا» امالى بار. مامىردىڭ 10-جاڭاسىنان 15-جاڭاسىنا دەيىن جالعاسادى. ساراتان – تۇيەنىڭ، زاۋزا – قىزبالانىڭ اتى. امالدىڭ ەندى ءبىر اتى – «سارى شىبجىق». بۇل تورعايدىڭ اتى. امال كەزىندە توسىننان كۇن سۋىتادى، ات تۇسارىنان قار جاۋىپ، ساباداعى ىركىت قاتادى. «ساراتان-زاۋزا» وتكەننەن كەيىن عانا تۇيەنى كۇزەگەن، ويتپەسە تۇيە مالى سۋىققا ۇرىنىپ، ءۇسىپ ءولۋى كادىك. ساۋىن سيىرلارىن جابۋلاپ، قورالارىن بۇتىندەگەن. حالقىمىزدىڭ «جابۋ باسىندا جال قالادى، جال قالماسا جان قالادى» دەگەن ماقالى وسى امالعا قاتىستى شىعارىلعان. امال تۋرالى الداعى پايىمىمىزدا بارىنشا تولىعىراق ايتاتىن بولامىز.

قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، بۇگىن – 4 مامىر، اي بويىنشا، – 9-ى، قازاقى ەسەپكە سۇيەنسەك، مامىر ايىنىڭ – 1ء-شى كۇنى. دەمەك، اپتا ايدىڭ باسىن جانە العاشقى ون كۇنىن قامتىپ تۇر.

الداعى اپتادا جاۋىن-شاشىن  بۇرىنعىدان ازايادى. كۇننىڭ قىزۋى كۇرت كوتەرىلەدى. جەمىس اعاشتارى تۇينەك سالىپ، ءوز تىرشىلىگىن جالعاستىرا بەرەدى. كۇننىڭ ىستىعىنان ەرىگەن قار سۋى ساي-سالانى تولتىرىپ، ءوز اۋەنىنە باسادى…

بابالار بولجامى

جازعا سالىم سوعاتىن جەلدىڭ  ءتۇرى

*التىن كۇرەك – ۇيمە قاردى اكەتەتىن جەل.

*ەسكەك جەل – توپىراقتى كەپتىرىپ جىبەرەتىن، كوكتەمنىڭ  باسىندا سوعاتىن جىلى جەل.

*وكپەك جەل – جازعىتۇرىم سولتۇستىك-شىعىستان سوعاتىن  جايسىز جەل.

*سامال – جازعىتۇرىم وڭتۇستىك-شىعىستان ەسەتىن  جايلى جەل.

*قۋما جەل – بىردە باسىلىپ، بىردە ءۇيىرىپ سوعادى.