قۇتتىبەك جاقىپ «JaQut» اتتى كورمەسىن تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنادى
ءابىلحان قاستەيەۆ اتىنداعى ق ر مەملەكەتتىك ونەر مۋزەيىندە قر-نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ ساندىك-قولدانبالى ونەر سۋرەتشىسى قۇتتىبەك جاقىپتىڭ «JaQut» اتتى جەكە كورمەسى اشىلدى. كورمە ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ارنالعان. ونەردىڭ ءوز وكىلدەرى جينالعان مادەني ءىس-شارادا سۋرەتشىنىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان «قۇتتىبەك جاقىپ» البومى مەن «JaQut» كاتالوگىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى.
قويدىڭ، سونداي-اق وزگە دە تۇياقتى ءۇي جانۋارلارىنىڭ تەرىسىن تۇتاس كۇيىندە پايدالانىپ، وعان ءتۇرلى تاقىرىپتا بەدەر، «ويما سۋرەت» سالۋ – قۇتتىبەك جاقىپتىڭ دەربەس شىعارماشىلىق ونەرتابىسى، پاتەنتتەلگەن تەحنيكاسى.
ءسال شەگىنىس. قازاق ونەرىنىڭ تۇتاس ءبىر ءداۋىرىن ءسوز ەتكەندە قۇراسبەك تىنىبەكوۆ ەسىمىن اتاماۋ مۇمكىن ەمەس. ول – قازاقستانداعى ۇلتتىق گوبەلەن ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى. بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز سول قۇراسبەك تىنىبەكوۆتەي تۇلعانىڭ باۋىرى. سۋرەتشى ءبىر سۇحباتىندا: «مەن كوپ نارسەنى ۇلكەن اعام قۇراسبەكتەن ۇيرەندىم. ول، ءسوزسىز، مەنىڭ ونەردەگى ەڭ باستى ۇستازىم. ال بۇگىن ءداستۇر جالعاستىعىمەن اعام نەگىزىن قالاپ كەتكەن ونەرگە ءوز ۇلەسىمدى قوسىپ، ۇلتتىق قولدانبالى ونەردىڭ زاماناۋي الەمدە ورىستەۋىنە اتسالىسىپ جاتىرمىن»، – دەگەنى بار.
«JaQut» كورمەسى ورنالاسقان زالدىڭ ەسىگى ايقارا اشىلعاندا، الدىمىزدان بەرەكەلى، وبرازعا باي، قازاقتىڭ ءبىتىم-بولمىسىن پاش ەتەتىن قانىق ءتۇستى عاجاپ تۋىندىلار جارق ەتتى. ونەرتانۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قۇتتىبەك جاقىپ تۋىندىلارىندا پەتروگليفيكا جەتەكشى ورىنعا يە. كارتينانىڭ ءبىر كەڭىستىگىنەن تۇتاس الەمدى – ادامداردى، جانۋارلاردى، سونداي-اق تىلسىم كۇش سانالاتىن كۇنبەينەلى قۇدايدى كورەمىز.
«تابىنۋ» پاننوسىندا قۇشاق اشىپ تۇرعان بۇل بەينە تۋىندىنىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسقان. كۇنبەينەلى قۇداي وبرازى «اقسۇڭقار» تۋىندىسىندا دا كەزدەسەدى. ول كومپوزيسيا شەڭبەرىنىڭ ورتاسىندا تۇر جانە اق قۇس دەنەسىنىڭ ءتۇيىنى، كۇن شاشاقتى ءورىمى بولىپ كەلەدى. ديسكتى پىراققا مىنگەن بەس سالت اتتى ۇستاپ تۇر. سۇڭقاردىڭ باس جاعىندا ولجاسىن قىسا ۇشىپ، ەركىن قالىقتاعان قۇستار كورىنەدى.
«قۇس جولى» دەگەن تەرى پاننو كومپوزيسياسىندا قويۋ قارا اسپاندا سان جۇلدىز جارقىراي، جىمىڭداپ تۇر. ونداعى بۇرالاڭ اق سىزىقتار شوقجۇلدىزدار وبرازىن بەينەلەيدى. اسپاندا حالىق فولكلورىندا جوعارعى الەمدى تانىتاتىن وبرازدار – اشىق ءتۇستى قۇستار ۇشىپ ءجۇر.
«قۇس جولى» پاننوسىنىڭ ارعى جاعىنا سۋرەتشى «تۇيەلەر سالتاناتى» اتتى كوركەم سۋرەتىن سالعان. بۇل – ستيلدەنگەن كوپفيگۋرالى كومپوزيسيا. ءومىر سالتاناتى، مەيرام، شاتتىق سەكىلدى ادامي سەزىمدەردى سەزىنۋگە بوللادى. بۇل جەردەگى ەلەمەنتتەردىڭ بارلىعى ادامدار، اڭدار، قۇستار، كيىز ۇيلەر مەن ما- زارلاردىڭ اسەم پلاستيكاسىنىڭ تۇتاستىعىن قۇراپ تۇر.
«وتباسى» پاننوسى دا كوز قۋانتادى. ءۇش ءىرى بەينە – ءبىر ەر ادام مەن شەتتەگى ەكى ايەل ءپىشىنى بەينەلەنگەن شەڭبەر كومپوزيسيا ورتالىعى. دوڭگەلەك تابانىندا اڭىز بويىنشا تۇركىلەردىڭ تۇپكى تەگى سانالاتىن قاسقىر بەينەسى كورىنىس تاپقان. تۋىندىداعى باسقا كەيىپكەرلەر: اسپانعا اق جامىلعىلارىن سەرپىپ جاتقان ايەلدەر، قارۋلى سالت اتتىلار، اڭ اۋلاۋ ساتتەرى، توتەمدىك اڭدار مەن قۇستار كىشى ولشەممەن بەرىلگەن. بۇل بەينەلەردىڭ بارلىعى كومپوزيسيانىڭ باس كەيىپكەرلەرى بەينەلەنگەن ورتالىق بولىكتى تولىقتىرىپ تۇر.
«باقىت» اتىنا ساي ليريكالىق كوڭىل كۇيگە تولى كورىندى بىزگە. وندا ءار تاڭنىڭ، ءار كۇننىڭ ماحاببات، سەنىم، قۋانىش، شاتتىق سياقتى ادامعا ءتان نۇرلى سەزىمدەرى سونشالىقتى تازالىقپەن كورسەتىلگەن.
«جەڭىس» شىعارماسىنان قولىنداعى نايزاسىن باسىنان اسىرا ۇستاپ تۇرعان جەڭىستى بەينەلەيتىن ايەلدىڭ مونۋمەنتتىك وبرازىن كورەسىز. ايەل جەڭىلىس تاپقان، اۋزىن اشىپ اقىرىپ تۇرعان جىرتقىشتىڭ ۇستىندە تۇر. بۇل جەردە كومپوزيسيا ورتاسىندا كۇن سيمۆولى بەينەلەنگەن. ءبىراق جەڭىمپاز ايەل ءمۇسىنى الدىڭعى پلاندا بەرىلگەن، كۇننەن الدەقايدا ۇلكەن كورىنەدى. اينالا شاتتىق پەن قۋانىشقا تولى. سالت اتتى ەرلەر مەن ايەلدەر بەينەلەنگەن. بۇل وبرازداردىڭ ءبارى كوپتەن كۇتكەن جەڭىستى بەدەرلەپ تۇر.
«قانسونار» تۋىندىسىندا تۇگى قىسقا قىرقىلعان تەرىنىڭ اق بارقىت فونىندا ات ۇستىندەگى اڭشىنىڭ ۇلكەن ءمۇيىزدى بۇعىنى قۋىپ كەلە جاتقان قارا ءتۇستى سۇلباسىن كورەمىز. جەتەگىندە تازىسى بار. اسپاندى شاربى بۇلتتار كومكەرگەن. كۇن دە ەرەكشە جارقىراپ تۇر. اسپان شەگى تولقىن سىزىقتارمەن قار جامىلعان دالاعا ۇلاسادى.
قۇتتىبەك جاقىپتىڭ گوبەلەندەرىنە دە جارقىندىق، اشىقتىق ءتان. تۋىندىلارىنىڭ كوپشىلىگى فاكتۋرالىق سيپاتىمەن، گوبەلەن بەتىنىڭ قوسىمشا ساندىك بەدەرلەنىپ ارلەنۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. «الىپتار كۇرەسى»، «جەڭىمپاز»، «جىلان ارباۋشى»، «شاعىلىس» سياقتى گوبەلەندەرىنەندە فون مەن ناقىشتىڭ تەڭ دارەجەلى بولۋىمەن سيپاتتالاتىن قازاق ويۋى كومپوزيسياسى پرينسيپىنە جۇگىنەدى.
سۋرەتشى عاجاپ گوبەلەندەرمەن قاتار، باياعى اجەلەرىمىزدىڭ ىزىمەن، تەكەمەت، كيىزدەردى قول ادىسىمەن جاساۋدىڭ كونە تەحنولوگياسىمەن ىستىق كۇيدە باسۋ تەحنيكاسى ارقىلى ۇلكەن كولەمدى كيىز پاننولار جاساپ شىعاردى. ولاردىڭ اراسىنان قازاق ويۋى موتيۆتەرى ستيليستيكاسىندا ورىندالعان «اۋدارىسپاق»، «كۇرەس»، «ويلان!»، «كوكتەم»، «كۇز»، «تەمىرقازىق»، «قۇس» كومپوزيسيالارىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. ماسەلەن، «قۇس» گوبەلەنى ارقارلار مەن قۇستاردىڭ ستيلدەنگەن بەينەلەرىنەن تۇرادى. ءبىر قاراعاندا قاناتتى قۇستاردىڭ ادامدارعا اينالىپ كەتىپ جاتقانىن بايقاۋعا بولادى.
جاقۇتتاي جارقىراعان «JaQut» كورمەسىندە ءا.قاستەيەۆ اتىنداعى ق ر ءموم-نىڭ ديرەكتورى گۇلايىم جۇمابەكوۆا، ديرەكتوردىڭ كورمە ىستەرى جانە سىرتقى بايلانىستار جونىندەگى ورىنباسارى ءمولدىر بيگەلدييەۆا، وڭتۇستىك سۋرەتشىلەر اقساقالى، ق ر مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى، سۋرەتشى ناسىر رۋستاموۆ جانە قازاقستاننىڭ قولونەرشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى ايجان بەكقۇلوۆا ءسوز سويلەپ، كەيىپكەر اتىنا جىلى لەبىزدەرىن ارنادى.
– اۆتوردىڭ تەرىدەن جاسالعان ساندىك پاننولارى مونوحروم تۇستەر گامماسىنا ۇيلەس سالماقتى ءوڭ بەرەر پاليتراعا يە بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. تابيعي تۇكتىڭ ءتۇسى مەن فاكتۋراسىن ءوز ىڭعايىنا پايدالانا بىلگەن اۆتور بەينەلەردىڭ شىنايىلىعىن ناقتىلاپ بەكىتە ءتۇستى. ونەردىڭ بۇل ءتۇرىن شارتتى تۇردە «تەرىگە ويما سۋرەت سالۋ» (ويما سۋرەت) دەپ اتاۋعا بولادى. ويىنداعى بەينەنى ءتۇسىرۋ ءۇشىن سۋرەتشى كەي تۇستا قاجەتسىز تۇكتى قىرقىپ، كەيدە الىپ تاستاپ، بىردە قىسقارتىپ نە ءوز قالپىن ساقتاي وتىرىپ بەدەرلى سۋرەتتەر جاسايدى. سۋرەتشىنىڭ تۋىندىلارى كوز اربايدى. سۋرەتشى سەكىلدى كورەرمەن دە بۇرىننان بار نارسەنىڭ جاڭا قىرىن بايقاپ، بەينەسىن تانىپ بىلگەندەي كۇيگە تۇسەدى. جۇمىس كەزىندە ول تەرىدەگى تۇكتى مانەرلەپ قيىپ قانا قويماي، تەرىنى بوياۋعا ارنالعان بوياۋمەن ءتۇسىن كۇڭگىرتتەندىرەدى، سونداي-اق اكريل جانە مايلى بوياۋلاردى پايدالانادى. نەمەسە بىلعارىنىڭ تابيعي ءتۇسىن كەلتىرۋ ءۇشىن كەي تۇسىنىڭ تۇگىن قالدىرىپ، كەي پۇشپاعىنداعى تۇكتى تۇگەل قىرقىپ تاستايدى. ناتيجەسىندە عاجايىپ وبرازدار دۇنيەگە كەلگەن.
ونەرگە تىڭنان تۇرەن سالعان قۇتتىبەك جاقىپتىڭ مال تەرىسىنە بەدەر سالۋى – سۋرەتشى دارىنى مەن ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. ەندى وسى تابيعي ماتەريالدىڭ سۋرەتشى قيالىمەن زاماناۋي ينتەرەردى كورىكتەندىرەر ساندىك-قولدانبالى ونەر قاجەتىن وتەيتىن، اۆتورلىق ءتولتۋما بۇيىمعا اينالعانى عاجاپ جەتىستىك، – دەيدى ونەرتانۋشى، قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى، «JaQut» كورمەسىنىڭ كۋراتورى ناتاليا باجەنوۆا.
فوتولار قايرات