الماتىدا الەم مويىنداعان سپەكتاكل ساحنالانادى
· 19 مامىر كۇنى Almaty Theatre ساحناسىندا الماتىلىق كورەرمەندەرگە ەرەكشە اسەر سىيلايتىن قويىلىم ۇسىنىلماق. ىستىقكول وبلىستىق قاسىمالى جانتوشيەۆ اتىنداعى تەاتر ۇجىمى الماتىعا «كۇندى ۇستاعان بالا» سپەكتاكلىن الىپ كەلەدى. بۇل قويىلىم – XX عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىنىڭ سوڭىنداعى وتپەلى كەزەڭ مەن سول تۇستاعى ادامدار تاعدىرى تۋرالى فيلوسوفيالىق دراما.
ءار كەيىپكەردىڭ ءوز شىندىعى، ءوز سىرى بار. ءبىرى جارىققا قاراي بەت تۇزەسە، ەندى ءبىرى قاراڭعىلىقتا قالىپ جاتادى. سپەكتاكلدىڭ باستى كەيىپكەرى – ەرەكشە بالا. اۋتيزم مەن سال دەرتىنە شالدىققان ول وز-وزىنە كۇتىم جاساي المايدى. اناسى عانا وعان قورعان بولا الادى – ونى باعىپ-قاعىپ قانا قويماي، سىرت كوزدىڭ قياناتى مەن مازاعىنا قارسى تۇرادى. الايدا بالا تاعدىر تاۋقىمەتىنە قاراماستان، جاقسىلىققا سەنۋدەن تانبايدى. ول ادامدارعا تەك كۇن سىيلاعىسى كەلەدى.
پەسانى قازىرگى زامانعا لايىقتاپ ساحنالاعان – جاس ءارى تالانتتى رەجيسسەر ۇلانمىرزا قارىپبايەۆ. بۇعان دەيىن حالىقارالىق فەستيۆالدەردە ءۇش مارتە گران-پري يەلەنىپ ۇلگەرگەن. ۇلانمىرزا كورەرمەنگە جاي عانا وقيعا ۇسىنبايدى – ول كورەرمەنىن ادامنىڭ ىشكى دۇنيەسىنە ۇڭىلۋگە ماجبۇرلەيدى. ول رەجيسسەر رەتىندە ءوزىنىڭ ۇستانىمى بولماسا، ساحنادا جۇمىس ىستەۋدىڭ ءمانى جوق ەكەنىن ايتادى. ونىڭ پايىمىنشا، بۇل شىعارما قازىرگى قوعام ءۇشىن ماڭىزدى: بۇگىنگى كۇنى بارىنەن بىركەلكىلىك تالاپ ەتىلەدى، ەرەكشەلىگى بار ادامدى قوعام قابىلداماي، شەتتەتۋگە بەيىم. ال شىن مانىندە، كىم ناعىز قاھارمان؟ جاقسىلىققا سەنگەن بالا ما، الدە اۋىلىن ساتىپ، مانساپ قۋعان كولحوز ءتوراعاسى ما؟ نەلىكتەن بالانى ءۇنسىز جەرلەيدى دە، ساتقىن بيلىك يەسى قوشەمەتپەن شىعارىلادى؟
باستى ءرولدى سومداعان – رىسكەلدى تىناربەك ۇلى. بۇل ونىڭ تەاترداعى العاشقى ءرولى بولعانىنا قاراماستان، ول بىردەن ۇزدىك دەبيۋت نوميناسياسىندا ماراپاتقا يە بولدى. قويىلىمنىڭ تۇساۋكەسەرى قىرعىزستاندا 2023 جىلدىڭ قاڭتارىندا ءوتتى. سودان بەرى سپەكتاكل بىشكەك، ماسكەۋ، باكۋ، ۋفا سىندى قالالاردا قويىلىپ، حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالدى.
تەاتر سىنشىسى جانىش قۇلمامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ۇلانمىرزا كارىپبايەۆ – ەرەكشە دارىن يەسى، ونىڭ تۋىندىلارى ءاردايىم تەرەڭ مازمۇنىمەن ەرەكشەلەنەدى: «بۇل سپەكتاكل ىستىقكول تەاترىنىڭ عانا ەمەس، جالپى قىرعىز تەاتر ونەرىنىڭ ۇلكەن جەتىستىگى. توتاليتارلىق جۇيەنىڭ تابيعاتىن اياۋسىز شىنايىلىقپەن بەينەلەگەن. بۇرىنعى قويىلىمىنداعى تاقىرىپ جاڭا تۋىندىدا تەرەڭدەي تۇسكەن. بۇل – ادامداردىڭ بىركەلكى ويلاۋعا ماجبۇرلەنگەن، وزگەشە جانداردى شەتتەتەتىن قوعامىنا قارسى قويىلعان گۋمانيستىك ۇندەۋ»، – دەيدى سىنشى.ونىڭ ايتۋىنشا، «كۇندى ۇستاعان بالا» – العاشقى تازالىق پەن ءۇمىتتىڭ سيمۆولى. بۇل – ادامگەرشىلىك پەن مەيىرىمگە سەنىمدى ۇلىقتاعان كوركەم تۋىندى. سونىمەن قاتار، ءار اكتەردىڭ ءرولى وزىنشە ءبىر تۇتاس ونەر تۋىندىسىنا اينالعان.
الماتىلىق كورەرمەندەر بۇل اسەرلى قويىلىمدى 19 مامىردا، Almaty Theatre ساحناسىنان كورە الادى. سپەكتاكل تەك ءبىر-اق رەت كورسەتىلەدى.
ت. دەربىسالين.
· تاقىرىپقا وراي
سۇلتان رايەۆ، پەسا اۆتورى،
قىرعىز دراماتۋرگى:
ادام بويىنداعى جاقسىلىقتى ىزدەۋگە دەگەن ۇمتىلىس بار
– بۇل وقيعانى مەن ستۋدەنت كەزىمدە، سەكسەنىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا جازدىم. بۇل – جۇيەگە قارسىلىق، ادام بويىنداعى جاقسىلىقتى ىزدەۋگە دەگەن ۇمتىلىس ەدى. ول كەزەڭدە كوپشىلىك ءۇشىن ءبىر عانا بالانىڭ تاعدىرى ماڭىزدى ەمەس-تىن. وسى بالا جالعىز ءوزى كوپشىلىككە قارسى تۇرا الا ما؟ العاشقى رەت پەسا 1989 جىلى ساحنالاندى. ءقازىر ول جاڭا كوزقاراسپەن قايتا قويىلىپ وتىر. الماتىداعى كورسەتىلىمدە تولىق نۇسقاسىن ۇسىنۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. سىنشىلار تاراپىنان جاقسى پىكىرلەر ايتىلىپ جاتقانىن ەستىپ، قۋانىپ وتىرمىن.
ۇلانمىرزا قارىپبايەۆ،
رەجيسسەر:
ساحنادا اسەرلى ساتتەر كوپ
– باستاپقىدا سۇلتان رايەۆتىڭ «تاسقىن» شىعارماسىن قويۋ جوسپارلانعان ەدى. ءبىراق «كۇندى ۇستاعان بالا» پوۆەسىن وقىعاندا، ونىڭ تەرەڭدىگى مەن ماعىناسى مەنى بىردەن باۋراپ الدى. مەن بۇل تۋىندىنى تۇسىنۋگە دە، جەتكىزۋگە دە دايىن بولۋىم كەرەك دەپ شەشتىم. جۇمىس التى ايعا سوزىلدى. بۇل مەن ءۇشىن ۇزاق مەرزىم. ءبىراق بۇل تۋىندى سونداي سالماقتى ءارى بۇگىنگى كۇنگە وتە وزەكتى بولعان سوڭ، بارلىعىن جان-تانىممەن بەرىپ جاساعىم كەلدى. اكتەرلەرگە ءاردايىم «بار جان-تانىڭمەن وينا، جۇرەكپەن سەز» دەپ وتىرامىن. ولار ساحنادا سونداي اسەرلى ساتتەر تۋدىرادى، كەيدە ءوزىم دە تاڭقالامىن. سىنشىلار جاعىمدى پىكىرلەر ايتۋدا. الايدا سپەكتاكل بارىنە بىردەي ۇنامايتىنى زاڭدىلىق. بۇل – ءار ادامنىڭ ىشكى الەمىنە بايلانىستى. ماعان ماڭىزدىسى – قويىلىمنىڭ تالقىلانىپ جاتقانى. دەمەك، ول ادام جانىن ءتۇرتىپ وتىر.
