قازاقستاننىڭ كولىك جانە ترانزيتتىك الەۋەتىنىڭ دامۋىن تەجەيتىن كەدەرگىلەر الىنىپ تاستالۋى ءتيىس: ۇكىمەتتە سالانىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرى قارالدى
ۇكىمەتتە ق ر پرەمەر-مينيسترى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن كەڭەستە كولىك سالاسىن دامىتۋدىڭ كەڭ اۋقىمدى وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى.
primeminister.kz
كولىك ءمينيسترى مارات قارابايەۆ بۇگىندە ەلىمىزدە 13 حالىقارالىق كولىك ءدالىزى، ياعني 5 تەمىرجول جانە 8 اۆتوموبيل جولى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن باياندادى. 10 ايدا تەمىرجول كولىگىمەن ترانزيتتىك تاسىمالداۋ كولەمى 19%-عا ارتىپ، 22،5 ملن توننا جۇكتى، ال اۆتوموبيل كولىگىمەن 17%-عا ارتىپ، 3،4 ميلليون توننا جۇكتى قۇراعان.
بيىل رەكونسترۋكسيالاۋ جانە جوندەۋ جۇمىستارىمەن 10،7 مىڭ شاقىرىم جول قامتىلدى. اتاپ ايتقاندا، 5 جىل بۇرىنعى كەيبىر جوبالار بويىنشا قوزعالىس اشىلدى. بۇل – قاراعاندى – الماتى، تالدىقورعان – وسكەمەن، اتىراۋ – استراحان، مەركى – بۋرىلبايتال ۋچاسكەلەرى. ولاردى تولىق اياقتاۋ 2024 جىلعا جوسپارلانعان، ونىڭ ىشىندە بيىل 856 شاقىرىم جول پايدالانۋعا بەرىلدى.
جالپى الداعى جىلدارى ۇزىندىعى 4،7 مىڭ شاقىرىمدى قۇرايتىن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار اۆتوموبيل جولدارىن كۇردەلى جوندەۋ مىندەتى تۇر (13 باسىم جوبا). بۇدان بولەك، تۇرعىنداردىڭ شاعىمى بويىنشا جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ۇزىندىعى 4،3 مىڭ شاقىرىم بولاتىن نەگىزگى وڭىرلىك ماڭىزى بار جولداردىڭ ءتىزىمى ازىرلەندى.
بۇگىندە رەسپۋبليكالىق جەلى ساپانى باعالاۋمەن تولىق قامتىلعان. اعىمداعى قۇرىلىس ماۋسىمىندا 9 مىڭ سىناما الىندى. ونىڭ 2 مىڭى نورماتيۆتەرگە سايكەس كەلمەدى. بارلىق سايكەسسىزدىك مەردىگەر ۇيىمدار قاراجاتى ەسەبىنەن جويىلدى.
سونداي-اق مينيستر تەحنيكالىق قاداعالاۋدى كۇشەيتۋ، اۆتوجولداردىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ، شەكارالىق وتكىزۋ پۋنكتتەرىن جاڭعىرتۋ، ماگيسترالدىق تەمىرجول جەلىسىن دامىتۋ، لوكوموتيۆ پاركىن جاڭارتۋ جانە ءتۇيىسۋ نۇكتەلەرى پۋنكتتەرىنىڭ وتكىزۋ قۋاتىن ارتتىرۋ بويىنشا نەگىزگى شارالار تۋرالى باياندادى.
بۇدان بولەك، ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىن جانە كاسپييدەگى تەڭىز پورتتارىن دامىتۋ، ەرتىس ترانسشەكارالىق وزەنىن پايدالانۋ ارقىلى رەسەي – قازاقستان – جۇڭگو مۋلتيمودالدى ترانزيتتىك ءدالىزىن قۇرۋ جوسپارلارى، سونداي-اق اۆياسيالىق كولىك سالاسىنداعى نەگىزگى قادامدار، ونىڭ ىشىندە قازاقستاندا اۆياترانزيتتىك حابتار قۇرۋ تۋرالى اقپارات ۇسىنىلدى.
تالقىلاۋ بارىسىندا پرەمەر-مينيستر جول جۇمىستارىنا بيتۋمنىڭ ىشكى ءوندىرىسىن جوسپارلى تۇردە ۇلعايتۋ جانە جاڭا جوبالارعا دايىندىق كەزىندە قولدا بار كولەمدەردى الدىن الا ەسكەرۋ، سونداي-اق ساپالى ماتەريالدارعا كوشۋ جانە جاڭا سيفرلىق شەشىمدەر ارقىلى كولىكتىك باقىلاۋدى اۆتوماتتاندىرۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.
«بەينەباقىلاۋ جۇيەلەرى جول جامىلعىسىنىڭ ساقتالۋىن ءتيىمدى باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىز جاڭا جولدار سالىپ جاتىرمىز، ال ولاردىڭ ۇستىمەن اۋىر جۇك كولىكتەرى جۇرەدى. مۇنداي فاكتىلەر وڭىرلەردە كەزدەسەدى: سالماعى 40 توننالىق جانە ودان دا كوپ كولىك جۇرەدى. مۇنداي كولىك بىرنەشە اي جۇرگەننەن كەيىن جاڭا جولدىڭ ساۋداسى بىتەدى. وڭىرلەر اكىمدىكتەرى وسى ماسەلەگە ءجىتى نازار اۋدارۋى قاجەت»، — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.
بۇدان بولەك، ول وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋ جانە قاجەتتى مامانداردى دايارلاۋعا مەملەكەتتىك گرانتتار سانىن ارتتىرۋ ماقساتىندا سالالىق كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ («قازاقستان تەمىر جولى»، «قازاۆتوجول» جانە ت.ب.) وففتەيك-كەلىسىمشارتتاردى پايدالانۋى ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
پرەمەر-مينيستر مەملەكەت باسشىسى كولىك سالاسىنىڭ جىو-دەگى ۇلەسىن 9%-عا دەيىن جەتكىزۋ تۋرالى ناقتى مىندەت قويعانىن ەسكە سالدى. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ كولىك جانە ترانزيتتىك الەۋەتىنىڭ دامۋىن تەجەيتىن بارلىق فاكتوردى الىپ تاستاۋ قاجەت.
«سالانىڭ باستى كەدەرگىلەرىنىڭ ءبىرى – شەكارادا جانە اۋەجايلاردا ۇزاققا سوزىلاتىن اكىمشىلىك راسىمدەر. بىزگە وسى ماسەلە بويىنشا دا جۇمىس ىستەۋ كەرەك. بۇكىل ورتا ءدالىز بويىمەن ءبىر لوگيستيكالىق تىزبەك قۇرۋ ءۇشىن كورشىلەس ەلدەرمەن اقپاراتتىق جۇيەلەردى ينتەگراسيالاۋ جونىندە كەلىسىمىمىز بار»، — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.
ونىڭ سوزىنشە، جۇرگىزىلىپ جاتقان جول قۇرىلىسى جۇمىستارىنىڭ ساپاسى – بولەك ماسەلە. اتاپ ايتقاندا، قاراعاندى، الماتى جانە اقمولا وبلىستارى جەرگىلىكتى جول جەلىسىنىڭ ساپاسىنا ءالى كۇنگە 100% ساراپتاما جۇرگىزبەگەن.
«بۇدان بولەك، كەي وڭىرلەر قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىستارىن تەحنيكالىق قاداعالاۋ تاراپىنىڭ باقىلاۋىنسىز جۇرگىزەدى. تەحنيكالىق قاداعالاۋمەن كەلىسىمشارتتار كەش جاسالادى يا مۇلدەم جاسالمايدى. بۇل جۇمىستىڭ ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى»، — دەدى پرەمەر-مينيستر.
سونداي-اق ۇكىمەت باسشىسى وتاندىق ونەركاسىپتىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ول بيتۋم جانە رەلستەن باستاپ تەپلوۆوزدار مەن اۋىر جۇك كولىكتەرىن جاساپ شىعارۋعا دەيىن كولىك سالاسىنىڭ نەگىزگى قاجەتتىلىكتەرىن قامتۋعا ءتيىس.
«بۇل ماقساتتا كولىك جانە ونەركاسىپ مينيسترلىكتەرى، «سامۇرىق-قازىنا» اق كولىك سالاسىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ونەركاسىپتى دامىتۋدىڭ ناقتى جوسپارلارىن قۇرۋى قاجەت»، — دەدى ول.
قورىتىندىلاي كەلە، ءاليحان سمايىلوۆ 2024 جىلدان باستاپ كاسپييدە پارومدار قۇرىلىسىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋدى، ستراتەگيالىق كىرمە جولدارىنىڭ ماسەلەلەرىن پىسىقتاۋدى، كولىك جانە لوگيستيكانى دامىتۋ ينستيتۋتىن قۇرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدى، ينفراقۇرىلىمدىق اۆتوموبيل جولدارى جانە تەمىرجول جوبالارىنا جانە ت.ب. قاجەت جەرلەردى رەزەرۆتە ۇستاۋدى قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى.
«كولىك سالاسىن دامىتۋ ماڭىزدى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، اتالعان ماسەلەلەردىڭ بارلىعىن ۇكىمەت وتىرىستارىندا كەزەڭ-كەزەڭمەن قاراستىرامىز. سالا جىلدام دامۋدا، كولىك قىزمەتتەرىنە سۇرانىس جوعارى قارقىنمەن ءوسىپ كەلەدى. ەلىمىزدىڭ بۇل الەۋەتىن ۋاقتىلى ارتتىرۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارالاردى قابىلداۋ قاجەت»، — دەپ تۇيىندەدى پرەمەر-مينيستر.