2024 جىلى ەڭ ۇزاق ءتۇن 21 جەلتوقساندا ورىن الادى – بۇل كۇن قىسقى كۇن توقىراۋىمەن سايكەس كەلەدى. الەمنىڭ كوپتەگەن مادەنيەتتەرىندە قىسقى جانە جازعى كۇن توقىراۋلارى ماڭىزدى ورىن الادى. وسى ەرەكشە كۇننىڭ قازاق حالقى ءۇشىن ءمانى، ونىمەن بايلانىستى داستۇرلەر جانە ونى قالاي قارسى الۋ كەرەكتىگى تۋرالى «قورقىت» قوعامدىق قورىنىڭ ديرەكتورى، بلوگەر-اقىن، حالىقارالىق گيد جانە ەتنواۋىل يەسى دانا مەيىربەكوۆا Taspanews.kz تىلشىسىنە ايتتى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz.
ءقاراتۇن مەن نۇرتۋعان
دانا مەيىربەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، جىلدىڭ ەڭ ۇزاق ءتۇنى – «ءقاراتۇن» تەك قازاق حالقى ءۇشىن ەمەس، ەجەلگى حالىقتاردىڭ بارلىعىندا دەرلىك اتالىپ وتكەن.
– مىسالى، سلاۆيانداردا بۇل ءتۇن «كاراچۋن» دەپ اتالعان. «كاراچۋن» ءسوزى «قاراڭعى ءتۇن» دەگەندى ءبىلدىرۋى مۇمكىن، سەبەبى «كارا» ءسوزى تىكەلەي تۇركى تىلدەرىنەن ەنگەن، ال ول «قاراڭعى» نەمەسە «قارا» دەگەن ماعىنا بەرەدى. قازاق حالقى ءۇشىن 21 جەلتوقسان – «ءقاراتۇن»، ال 22 جەلتوقسان – «نۇرتۋعان»، ياعني جارىقتىڭ دۇنيەگە كەلۋ كۇنى، – دەپ ءتۇسىندىردى دانا مەيىربەكوۆا.
بۇل كۇننىڭ ءسيمۆوليزمى جارىق پەن قاراڭعىلىقتىڭ اراسىنداعى كۇرەستى بىلدىرەدى. الەم حالىقتارىندا بۇل كۇن ءارتۇرلى اتاپ وتىلگەن: شوتلاندتار تاۋ باسىنان بوشكەلەردى دومالاتىپ، وت جاعىپ، جارىقتىڭ كەلۋىن اتاپ وتكەن. قازاقتاردا دا بۇل كۇندى ەرەكشە اتاپ ءوتىپ، ونىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنگەن.
تۇنمەن بايلانىستى نانىم-سەنىمدەر
بۇرىنعى داستۇرلەردە قازاقتار ءۇشىن بۇل كۇن ارۋاقتار الەمىمەن بايلانىساتىن ەرەكشە ۋاقىت دەپ ەسەپتەلگەن. ارۋاقتارمەن بىرگە كەيدە قاراڭعى رۋحتار دا كەلۋى مۇمكىن دەگەن سەنىم بولعان. ولاردى ۇركىتۋ ءۇشىن ادامدار جانۋار تەرىلەرىن كيىپ، قورعانعان. بۇل ءداستۇر كەيىنگى ۋاقىتتا بەتپەردە كيۋ داستۇرىنە، قازىرگى حەللوۋين مەرەكەسىنە ۇقساس بولعان.
جاڭا جىل مەن كۇنتىزبە
دانا مەيىربەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، تۇركى حالىقتارى تابيعي كۇنتىزبەگە سۇيەنە وتىرىپ، جاڭا جىلدىڭ باستالۋى دەپ 21-22 جەلتوقسان ءتۇنىن ساناعان. بۇل كۇن جىل مەزگىلدەرىنىڭ وزگەرۋىن بىلدىرەتىن ەرەكشە كۇن دەپ ەسەپتەلگەن.
– قازىرگى 31 جەلتوقسان كۇنى تويلاناتىن جاڭا جىل تابيعي كۇنتىزبەمەن بايلانىستى ەمەس. بۇل كۇن ەجەلگى ريمدە سالىق جيناۋ كەزەڭىنىڭ اياقتالۋىنا سايكەس كەلەتىن. كەيىننەن ءى پەتر ەۋروپالىق كۇنتىزبەگە سايكەس بۇل كۇندى رەسمي تۇردە جىل سوڭى رەتىندە بەكىتتى. ءبىراق قازىرگى ەۋروپادا بۇل كۇنگە اسا ءمان بەرىلمەيدى، روجدەستۆو باسىمىراق، – دەپ ءتۇسىندىردى ول.
سونداي-اق، دانا مەيىربەكوۆا قازىرگى دەد موروزدىڭ بەينەسىنىڭ ءتۇپ-تامىرى تۇركىلەردىڭ اياز اتاسىنان باستالاتىنىن اتاپ ءوتتى.
– تۇركىلەردىڭ اياز اتاسى – ايازدىڭ قۇدايى ىسپەتتى بولعان. ول كوك، اق نەمەسە كوگىلدىر شاپان كيگەن. وعان ارناپ قۇرباندىق شالۋ ءداستۇرى دە بولعان، – دەدى ساراپشى.
جىلدىڭ ەڭ ۇزاق ءتۇنىن قالاي وتكىزۋ كەرەك؟
دانا مەيىربەكوۆا بۇل ءتۇندى ەرەكشە دايىندىقپەن قارسى الۋدى ۇسىنادى. ءۇيدى تازالاپ، قاجەتسىز زاتتاردان ارىلۋ – تازالىق پەن جاڭارۋدىڭ سيمۆولى.
– بۇل تۇندە شام جاعىپ، وتباسىڭىزبەن جىلى شىرايلى اڭگىمە ايتىپ، شەلپەك ءپىسىرىپ، تىلەك تىلەۋگە بولادى. الايدا قاتتى كوڭىل كوتەرىپ، الكوگول قولدانۋدان اۋلاق بولعان دۇرىس. تۇركى مادەنيەتىندە كۇشتى الكوگول ەمەس، قىمىز سەكىلدى تابيعي سۋسىندار كوبىرەك قولدانىلعان، – دەپ كەڭەس بەردى ول.
ەڭ ۇزاق ءتۇن جارىقتىڭ جەڭىسىن بىلدىرەدى. بۇل ءتۇندى جاقىندارىڭىزبەن بىرگە وتكىزۋ – جاڭا باستامالارعا نيەت ءبىلدىرۋدىڭ كەرەمەت مۇمكىندىگى.