قازاقستان سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋدا ەلەۋلى قادام جاسادى. بۇل وزگەرىستەر سۋدى تۇراقتى جانە ءتيىمدى پايدالانۋعا، سونداي-اق كليماتتىڭ وزگەرۋى جاعدايىندا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا شولۋلار توپتاماسى اياسىندا Primeminister.kz سايتى ەلىمىزدىڭ سۋ شارۋاشىلىعىنىڭ بولاشاعىن قالىپتاستىراتىن نەگىزگى باستامالار تۋرالى تولىعىراق تارقاتادى.
پرەزيدەنتتىڭ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى حالىققا جولداۋىندا سۋ رەسۋرستارىنا قول جەتكىزۋ جانە ساپاسى ماسەلەسىنە باسا نازار اۋدارىلدى. سۋ تاپشىلىعى پروبلەماسى حالىق سانى مەن ەكونوميكانىڭ ءوسۋى اياسىندا وزەكتى بولا تۇسۋدە.
قازاقستان ترانسشەكارالىق سۋ كوزدەرىنە تاۋەلدى بولىپ قالا بەرەدى، بۇل تەڭگەرىمدى سۋ ساياساتىن جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگىن كۇشەيتەدى. پرەزيدەنت «ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى وزەندەر مەن كانالدار – بارشامىزعا ورتاق تابيعات بايلىعى، وسى سۋ كوزدەرى ءبىزدىڭ حالىقتارىمىزدى، ەكونوميكامىزدى جاقىنداستىرادى»، دەپ اتاپ ءوتىپ، كورشىلەس مەملەكەتتەر بۇل ماسەلەدە ءوزارا ءتيىمدى شەشىمدەردى ىزدەۋى كەرەگىن ايتقان بولاتىن.
2024 جىل قازاقستاننىڭ سۋ سەكتورىن رەفورمالاۋ مەن دامىتۋداعى ماڭىزدى كەزەڭ بولدى. ۇكىمەت سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ ينفراقۇرىلىمىن جەدەل جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان جۇمىس جۇرگىزدى.
قازاقستان ترانسشەكارالىق سۋ كوزدەرىنە تاۋەلدى بولىپ قالا بەرەدى، بۇل تەڭدەستىرىلگەن سۋ ساياساتىن جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگىن شيەلەنىستىرەدى. پرەزيدەنت «ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى وزەندەر مەن كانالدار – بارشامىزعا ورتاق تابيعات بايلىعى، وسى سۋ كوزدەرى ءبىزدىڭ حالىقتارىمىز بەن ەكونوميكامىزدى جاقىنداستىرادى» دەپ اتاپ ءوتىپ، بۇل ماسەلەدە كورشى مەملەكەتتەرمەن ءوزارا ءتيىمدى شەشىمدەردى ۇنەمى ىزدەۋ كەرەگىن ايتقان بولاتىن.
2024 جىل قازاقستاننىڭ سۋ سەكتورىن رەفورمالاۋ مەن دامىتۋداعى ماڭىزدى كەزەڭ بولدى. ۇكىمەت سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ ينفراقۇرىلىمىن جەدەل جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان جۇمىستى قولعا الدى. ماڭىزدى مىندەتتەرگە جاڭا سۋ قويمالارىن سالۋ، جۇمىس ىستەپ تۇرعان وبەكتىلەردى رەكونسترۋكسيالاۋ، سيفرلىق تەحنولوگيالار مەن سۋ ۇنەمدەۋ شەشىمدەرىن ەنگىزۋ جاتادى. سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىنداعى رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋدى جالعاستىرۋ، سۋ ۇنەمدەۋ ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، سونداي-اق سۋ سەكتورى ءۇشىن عىلىمي بازانى كەڭەيتۋ جانە ماماندار دايارلاۋ ماڭىزدى جاڭالىق بولدى.
ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋ جانە سۋارۋ
ەلىمىزدە اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن تۇراقتى سۋارۋدى قامتاماسىز ەتەتىن سۋ قويمالارىن، بوگەتتەر مەن كانالداردى قوسقاندا، 13 مىڭنان استام گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستار بار. 2024 جىلى ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىنداعى سۋارمالى جەرلەرگە 10،9 كم3 سۋ جىبەرىلدى، ول سۋارمالى ەگىستىككە ارنالعان سۋ قابىلداۋدىڭ جالپى كولەمىنىڭ 97%-ىن قۇرايدى. تالاس جانە شۋ وزەندەرى بويىنشا كورسەتكىشتەر ايتارلىقتاي جاقساردى، بۇل سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋارۋ بويىنشا ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ءىس-شارالاردىڭ تيىمدىلىگىنىڭ ايعاعى. بيىل شاردارا سۋ قويماسىنا 4،8 ملرد م3 سۋ كەلدى، ياعني، 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە كوپ.
مەملەكەت باسشىسى جەدەل دەن قويۋدى تالاپ ەتەتىن ءبىرقاتار نەگىزگى باعىتتاردى اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ ىشىندە – سۋ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ، تاريفتىك ساياساتتى قايتا قاراۋ، سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ جانە زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋ ءىسى بار.
سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگى قۇرىلعاننان بەرى ەلىمىزدىڭ سۋ شارۋاشىلىعى سالاسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە باعىتتالعان اۋقىمدى رەفورمالاردى باستادى. جاڭا نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازانى ازىرلەۋ بويىنشا ۇلكەن جۇمىس اتقارىلدى: جاڭا سۋ كودەكسىنىڭ جوباسى ازىرلەندى، ماجىلىستە العاشقى تىڭداۋلار وتكىزىلدى، 2030 جىلعا دەيىن سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسى بەكىتىلدى، سونداي-اق 2028 جىلعا دەيىن سۋ سالاسىن دامىتۋدىڭ كەشەندى جوسپارى جانە 2026 جىلعا دەيىن سۋ ۇنەمدەۋ جونىندەگى جول كارتاسى ازىرلەندى.
بۇل قۇجاتتار سۋ سالاسىن جاڭعىرتۋعا، سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋگە جانە كليماتتىڭ وزگەرۋىنىڭ سالدارىنا ورنىقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. سونداي-اق ماڭىزدى قادام سۋ سەكتورىن دامىتۋ بويىنشا سەرىكتەستەردىڭ ۇيلەستىرۋ كەڭەسىن قۇرۋ بولدى، ول وزەكتى ماسەلەلەر مەن يننوۆاسيالىق شەشىمدەردى تالقىلاۋ ءۇشىن نەگىزگى الاڭعا اينالادى.
سۋ قويمالارىن جانە يرريگاسيالىق جۇيەلەردى جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى شەڭبەرىندە 20 جاڭا سۋ قويماسىن سالۋ، سونداي-اق 14 مىڭ شاقىرىمنان استام يرريگاسيالىق كانالداردى قوسقاندا، جۇمىس ىستەپ تۇرعان 15 سۋ قويماسىن رەكونسترۋكسيالاۋ جوسپارلانعان.
بۇل باستامالار سۋ قويمالارىنىڭ سىيىمدىلىعىن ەداۋىر ارتتىرۋعا جانە سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدى جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سۋارۋ ارنالارىن جاڭارتۋ تاسىمالداۋ كەزىندە سۋدىڭ جوعالۋىن 50%-دان 25%-عا دەيىن ازايتۋعا كومەكتەسەدى، بۇل اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قاجەتتىلىگى ءۇشىن قوسىمشا سۋ كولەمىن قامتاماسىز ەتەدى.
وسى جىلعى كورسەتكىشتەر ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋدى كورسەتەدى: 2024 جىلى قازاقستاندا 93 گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىسقا زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى، جالپى ۇزىندىعى 592،9 كم 260 بوگەت سالىنىپ، نىعايتىلدى.
جاڭا سۋ كودەكسىنىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى
كودەكس سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋگە، سۋ تاپشىلىعىنىڭ الدىن الۋعا جانە كليماتتىڭ وزگەرۋى جاعدايىندا ەكوجۇيەلەردى ساقتاۋعا باعىتتالعان. قۇجات بەس نەگىزگى قاعيداعا نەگىزدەلگەن:
- سۋدى تىرشىلىك پەن ەكونوميكالىق دامۋدىڭ نەگىزى رەتىندە تانۋ؛
- سۋ رەسۋرستارىنىڭ ەكونوميكالىق قۇندىلىعىن ەسەپكە الۋ؛
- جەر ءۇستى جانە جەر استى سۋلارىن كەشەندى پايدالانۋ؛
- ۇتىمدى پايدالانۋ جانە سۋدى ۇنەمدەۋ؛
- سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ ماسەلەلەرىنە جۇرتشىلىقتى تارتۋ.
قۇجاتتا حالىق پەن ەكونوميكانى سۋ تاپشىلىعى مەن سۋ وبەكتىلەرىنىڭ لاستانۋ قاۋپىنەن قورعاۋدى قامتيتىن سۋ قاۋىپسىزدىگى ۇعىمى العاش رەت ەنگىزىلدى. سونداي-اق – «ەكولوگيالىق اعىن» – وزەندەردىڭ، كولدەر مەن تەڭىزدىڭ ەكوجۇيەلەرىن قولداۋ ءۇشىن ساقتالاتىن سۋدىڭ ەڭ از كولەمى جايلى دا ۇعىم ەندى. بۇل سۋ وبەكتىلەرىنىڭ سارقىلۋىن جانە دەگراداسياسىن بولدىرمايدى.
سۋ كودەكسى 121 باپتى، 14 تاراۋدى جانە 6 ءبولىمدى قامتيدى. ول تابيعاتتى پايدالانۋعا، اگروونەركاسىپتىك كەشەنگە، قۇرىلىسقا جانە ەنەرگەتيكاعا بايلانىستى 4 كودەكسكە (ەكولوگيالىق، كاسىپكەرلىك، ازاماتتىق جانە جەر) جانە 9 زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى كوزدەيدى.
سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىن سيفرلاندىرۋ
سۋ سەكتورىن رەفورمالاۋ شەڭبەرىندەگى نەگىزگى باعىت سۋ رەسۋرستارىن ەسەپكە الۋ، باسقارۋ جانە بولجاۋ ءۇشىن سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ بولىپ سانالادى.
2025 جىلى سۋ رەسۋرستارىنىڭ ۇلتتىق اقپاراتتىق جۇيەسىن ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر، ول سۋ ايدىندارىنىڭ ناقتى ۋاقىتتاعى جاي-كۇيىنە مونيتورينگ جۇرگىزۋدى، سونداي-اق سۋ تاسقىنى مەن قۇرعاقشىلىقتى بولجاۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2024 جىلعى 1 ساۋىردەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار، سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىكتەرىمەن بىرلەسىپ ىقتيمال توتەنشە جاعدايلاردى مودەلدەۋگە، ستراتەگيالىق شەشىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن ءتيىستى بولجامدار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن «Tasqyn» سۋ تاسقىنىن بولجاۋ مەن مودەلدەۋدىڭ اقپاراتتىق جۇيەسىن ازىرلەۋدە.
سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ 3،5 مىڭ كم سۋارۋ جەلىلەرىن سيفرلاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
اتاپ ايتقاندا، قىزىلوردا وبلىسىندا جاڭاشيەلى، و-2، كەلىنتوبە، ايتەك جانە سۋناقاتا سياقتى بەس ارنادا سۋدى ەسەپكە الۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسىن ورناتا وتىرىپ، سۋ جيناۋ ستانسالارىن قايتا قۇرۋ جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا.
جەتىسۋ، تۇركىستان جانە جامبىل وبلىستارىندا – 2024 جىلدان 2026 جىلعا دەيىن 16 سۋارۋ كانالى اۆتوماتتاندىرىلادى.
سونداي-اق قىزىلوردا وبلىسىندا 16 ماگيسترالدى جانە شارۋاشىلىقارالىق كانالداردى اۆتوماتتاندىرۋ ءۇشىن جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنۋدە. بۇل جوبالاردى ىسكە اسىرۋ مەرزىمى 2026 جىلدان 2027 جىلعا دەيىن، يسلام دامۋ بانكىنىڭ قاراجاتى ەسەبىنەن جۇرگىزىلەدى. ولاردى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە سۋارۋعا ارنالعان سۋ شىعىنىن جىلىنا 0،5 كم3 تومەندەتۋ جوسپارلانۋدا.
ارنالاردى اۆتوماتتاندىرۋ سۋدىڭ ساپالى جانە ءدال ەسەبىن قامتاماسىز ەتەدى. سۋ رەسۋرستارىنىڭ اقپاراتتىق-تالداۋ ورتالىعىندا ۇيىمداستىرىلعان احۋالدىق ورتالىق بازاسىندا ۇزدىكسىز مونيتورينگ جاسالادى.
2024 جىلعى شىلدەدە قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن «قازاگرومەليوسۋشار» رەسپۋبليكالىق ادىستەمەلىك ورتالىعى» رمم مەملەكەتتىڭ ءجۇز پايىز قاتىسۋىمەن «سۋ رەسۋرستارىنىڭ اقپاراتتىق-تالداۋ ورتالىعى» كەاق بولىپ قايتا قۇرىلدى. ورتالىقتىڭ قىزمەتى كەلەسى باعىتتارعا باعىتتالاتىن بولادى:
- سۋ پايدالانۋشىلاردىڭ ەسەپ بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ؛
- سۋ شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى بارلىق دەرەكتەردى جيناۋ جانە وڭدەۋ؛
- سۋ تاسقىنىن قىسقا جانە ۇزاق مەرزىمدى بولجاۋ جانە مودەلدەۋ؛
- سۋ تاپشىلىعى ءقاۋپى تۋرالى حابارلاۋ؛
- باسقارۋشىلىق شەشىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن ۋاكىلەتتى ورگانعا وڭدەلگەن دەرەكتەردى ۇدايى ۇسىنۋ جانە باسقالار.
سۋ سەكتورىن سيفرلاندىرۋ توتەنشە جاعدايلارعا جەدەل دەن قويۋعا ىقپال ەتەدى جانە سۋ قورلارىن ورنىقتى پايدالانۋ ءۇشىن جاعداي جاساي وتىرىپ، باسقارۋدىڭ اشىقتىعىن كۇشەيتەدى.
سۋدىڭ «كولەڭكەلى نارىعىنا» قارسى كۇرەس
مينيسترلىك سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋداعى بۇزۋشىلىقتارعا قارسى كۇرەستى باستادى. سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگىنىڭ ىشكى اۋديت دەپارتامەنتى «قازسۋشار» فيليالدارىنا اۋديت جۇرگىزدى.
سۋ كودەكسىنىڭ جوباسىنا سۋ قورىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك باقىلاۋدىڭ جاڭا ءتۇرى – تەرگەۋ ەنگىزىلەدى. بۇل شارا سۋ قورىن قورعاۋدى كۇشەيتۋگە جانە بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرۋعا ارنالعان.
باسسەيندىك ينسپەكسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سانى 1،5 ەسە ءوستى. ەگەر بۇرىن ولاردىڭ سانى 98 ادام بولسا، ءقازىر قازاقستاننىڭ باسسەيندىك ينسپەكسيالارىنىڭ جالپى شتاتى 242 ادامدى قۇرايدى. بۇل رەسپۋبليكانىڭ ءاربىر وبلىس ورتالىعىندا باسسەيندىك ينسپەكسيالار بولىمدەرىن اشۋعا مۇمكىندىك بەردى.
سۋ ديپلوماتياسى جانە كورشى ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىق
قازاقستان سۋ ديپلوماتياسىن بەلسەندى دامىتۋدى جالعاستىرۋدا. وسى جىلى ەلىمىز حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورىنا ءۇش جىلدىق ءتوراعالىق ەتۋدى باستادى ءارى كورشىلەرمەن سۋمەن جابدىقتاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ماڭىزدى كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى. جىل باسىنان بەرى قىتايمەن، رەسەيمەن جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن ترانسشەكارالىق وزەندەر بويىنشا 35-كە جۋىق وتىرىس وتكىزىلدى.
قىرعىزستانمەن جانە وزبەكستانمەن شۋ، تالاس جانە سىرداريا ترانسشەكارالىق وزەندەرى ارقىلى قازاقستانعا سۋ بەرۋ تۋرالى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى. قىتايمەن 20-دان استام وزەن، سونىڭ ىشىندە ەرتىس جانە ىلە وزەندەرى بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە.
ترانسشەكارالىق سۋ رەسۋرستارىن ءادىل بولۋگە ىقپال ەتەتىن حالىقارالىق سۋ اعىندارىن كەمە قاتىناسىنان باسقاشا پايدالانۋ تۇرلەرىنىڭ قۇقىعى تۋرالى بۇۇ كونۆەنسياسىنا قازاقستاننىڭ قاتىسۋى ماڭىزدى قادام بولدى.
سۋارمالى جەرلەردى كەڭەيتۋ جانە سۋدى ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارى
سۋ رەسۋرستارىنىڭ نەگىزگى كولەمىن جەر ءۇستى سۋلارى ورتاشا كوپجىلدىق كولەمدە 106 كم3 قامتاماسىز ەتەدى، ونىڭ 55،7%-ى ەلىمىز اۋماعىندا قالىپتاسادى، قالعان 44،3% – جۇڭگو، وزبەكستان، رەسەي جانە قىرعىزستاننان كەلەتىن ترانسشەكارالىق وزەندەرگە تيەسىلى.
بارلىق سۋ رەسۋرستارىنىڭ شامامەن 60%-ى اۋىل شارۋاشىلىعى ءۇشىن پايدالانىلادى، بۇل قازاقستاندى اۋىل شارۋاشىلىعىندا سۋدى پايدالانۋ بويىنشا ورتالىق ازياداعى سۋدى كوپ قاجەت ەتەتىن ەلدەردىڭ بىرىنە اينالدىرادى. بۇل سۋارمالى سۋ شەشۋشى ءرول اتقاراتىن اگرارلىق ءوندىرىستىڭ سيپاتىنا بايلانىستى.
قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى كليماتتىڭ ەرەكشەلىگى مەن سۋ تاپشىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، سۋارۋدىڭ ءتيىمدى ادىستەرىن قاجەت ەتەدى. بۇل تۇرعىدا سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ جالعاسۋدا جانە سۋارمالى جەرلەردىڭ كولەمى 2024 جىلى 312،2 مىڭ گەكتاردان 462،2 مىڭ گەكتارعا دەيىن ۇلعايدى. تامشىلاتىپ سۋارۋ مەن جاڭبىرلاتۋ جۇيەلەرىن ەنگىزۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. بۇل ادىستەر سۋدى ۇنەمدەۋگە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار داقىلداردىڭ ونىمدىلىگىن ايتارلىقتاي ارتتىرادى. اتاپ ايتقاندا، تامشىلاتىپ سۋارۋ ارقىلى فەرمەرلەر سۋدى تۇتىنۋدى 40-50%-عا ازايتىپ، داقىلداردىڭ ونىمدىلىگىن 1،5-2 ەسە كوبەيتە الادى.
ۇكىمەت سونىمەن قاتار سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىن سۋبسيديالاۋدى ۇلعايتتى. قارجىلاندىرۋ باعدارلامالارى مەن فەرمەرلەردى وقىتۋ سۋارۋدىڭ وزىق ادىستەرىن تاراتۋعا كومەكتەستى، بۇل ءوز كەزەگىندە اگرارلىق سەكتورداعى ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردىڭ جاقسارۋىنا اكەلدى.
ەلدى مەكەندەردى سۋمەن جابدىقتاۋ
2024 جىلعا قازاقستاندا 324 سۋمەن جابدىقتاۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋعا 218 ملرد تەڭگە ءبولىندى. بۇل سومانىڭ 106 ملرد تەڭگەسى قالالارداعى 122 جوباعا، ال 112 ملرد تەڭگەسى اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردەگى 202 جوباعا باعىتتالدى. وسى ءىس-شارالار شەڭبەرىندە بيىلعى 10 ايدا 39 اۋىل ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتالدى، 166 اۋىلدا كەشەندى بلوك-مودۋلدەر ورناتىلدى، ال 49 اۋىلدا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن توزعان سۋ قۇبىرى جەلىلەرىنە رەكونسترۋكسيا جاسالدى.
2024 جىلى حالىقتى ساپالى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ كورسەتكىشى قالالاردا 99،5%، ال اۋىلداردا – 97،8%-دى قۇرايدى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا بۇل قالالاردا 0،6% جانە اۋىلدىق جەرلەردە 1،2% وسىمگە سايكەس كەلەدى.
بولاشاق جوسپارعا وراي ەلدى مەكەندەردىڭ 100%-ىن 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ساپالى سۋمەن جابدىقتاۋ قىزمەتتەرىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلگەن، بۇل ەلىمىزدىڭ اۋىلدىق جانە قالالىق اۋماقتارىندا تۇرمىس ساپاسى دەڭگەيىن ەداۋىر ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سۋ تاسقىنىن باسقارۋ جۇيەلەرى جانە شۇعىل شارالار
ەلىمىزدىڭ سۋ شارۋاشىلىعى وبەكتىلەرى سۋدى وتكىزۋ مىندەتىن ويداعىداي ورىندادى، سۋدى ەكوجۇيەلەر مەن اۋىل شارۋاشىلىعىنا باعىتتاي وتىرىپ، سۋ قويمالارىن تولتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. ەكونوميكا سالالارىنىڭ قاجەتتىلىكتەرى ءۇشىن پايدالانىلعان 12 ملرد م3 استام سۋ جينالدى. ەگەر وتكەن جىلى سۋ قويمالارىنان جالپى سۋ جىبەرۋ بۇكىل سۋ تاسقىنى كەزەڭىندە شامامەن 13 ملرد م3 قۇراسا، بيىل 1 ايدا سۋ قويمالارىنان جالپى سۋ جىبەرۋ 36 ملرد م3 استام قۇرادى، بۇل بيىلعى سۋ تاسقىنىنىڭ اۋقىمدىلىعىن كورسەتەدى.
جىل باسىنان بەرى بالقاش كولىنە 15،2 ملرد م3 سۋ جينالدى، ونىڭ ىشىندە 3،3 ملرد م3 سۋ تاسقىنى كەزىندە قۇيىلدى. جىل باسىنان بەرى كاسپيي تەڭىزىنە 17،1 ملرد م3 سۋ كەلدى. باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ قامىس-سامار كولدەرىنە 80 ملن م3 سۋ جىبەرىلدى. ۇلىتاۋ وبلىسىنان قىزىلوردا وبلىسىنا 839 ملن م3 سۋ كەلدى. وسىنىڭ ارقاسىندا، العاش رەت اتالعان سۋ كولەمى سارىسۋ وزەنى ارقىلى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ كول جۇيەلەرىنە جەتتى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2024 جىلعى 1 ساۋىردەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار، توتەنشە جاعدايلار، سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىكتەرىمەن بىرلەسىپ «Tasqyn» سۋ تاسقىنىن بولجاۋ مەن مودەلدەۋدىڭ اقپاراتتىق جۇيەسىن ازىرلەۋدە. بۇل جۇيە ىقتيمال توتەنشە جاعدايلاردى مودەلدەۋگە جانە ستراتەگيالىق شەشىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن ءتيىستى بولجامدار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سۋ وبەكتىلەرىندەگى سۋ شىعىنى بولجامدارى گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستارداعى توگىندىلەردى رەتتەۋ جانە قولايسىز گيدرومەتەورولوگيالىق جاعدايلار كەزەڭىندە قورشاعان ورتاعا جۇكتەمەنى ازايتۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردى جۇرگىزۋگە نەگىز بولىپ سانالادى. سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگىنىڭ تاراپىنان ادىستەمە سۋ قويمالارىندا جانە سۋ شارۋاشىلىعى جۇيەلەرىندە سۋدى پايدالانۋ رەجيمدەرىن تالداۋ جانە تۇزەتۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەدى، سونداي-اق سۋدى جەدەل ءبولۋ ءۇشىن جاسالاتىن جەدەل ءارى بولجامدى سۋ شارۋاشىلىعى بالانستارىنىڭ ەسەبىن رەگلامەنتتەيدى. اقپاراتتىق جۇيەنى ىسكە قوسۋ وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جوسپارلانعان. الداعى ۋاقىتتا مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى ءۇشىن وقىتۋ سەمينارلارىن وتكىزۋ جوسپارلانعان.
ينستيتۋسيونالدىق وزگەرىستەر جانە جاڭا عىلىمي مەكەمەلەر قۇرۋ
2024 جىل سۋ رەسۋرستارى سالاسىنداعى ينستيتۋسيونالدىق وزگەرىستەر تۇرعىسىنان ماڭىزدى جىل بولدى. اتاپ ايتقاندا، سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ جۇيەسىندە ۇلتتىق گيدروگەولوگيالىق قىزمەت قالپىنا كەلتىرىلدى، ول سۋ قورلارىن باقىلاۋ مەن باسقارۋدىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا، سونداي-اق سۋمەن جابدىقتاۋ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل قىزمەت سۋ رەسۋرستارىنىڭ جاي-كۇيىن باعالاۋدا جانە ولاردى ۇتىمدى پايدالانۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردى ازىرلەۋدە شەشۋشى ءرول اتقارادى.
سونىمەن قاتار قازاقستاننىڭ 9 وڭىرىندە گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردى پايدالانۋ بويىنشا مامانداندىرىلعان ۇيىم قۇرىلدى. اتالعان ۇيىمدار گيدروتەحنيكالىق وبەكتىلەردى پايدالانۋ جانە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان، ول ءوز كەزەگىندە اپاتتىق جاعدايلار مەن سۋدى جوعالتۋ ءقاۋپىن ازايتادى.
ماڭىزدى ينستيتۋسيونالدىق رەفورمالاردىڭ ىشىندە بالىق شارۋاشىلىعى فۋنكسيالارىن ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنەن اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە بەرۋدى اتاپ وتۋگە بولادى. بۇل وزگەرىس بالىق شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى قىزمەتتى ۇيلەستىرۋدى جانە بالىق ونەركاسىبى ءۇشىن سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋدى جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سۋ سەكتورىندا عىلىمي مەن ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ
2024 جىلى قازاقستاندا جاڭا عىلىمي جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن قۇرۋ ارقىلى سۋ سەكتورىن دامىتۋدا ماڭىزدى قادام جاسالدى. كاسپيي تەڭىزىنىڭ قازاق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ قۇرىلۋى ءوڭىردىڭ ەكولوگياسى مەن سۋ رەسۋرستارىن تۇراقتى پايدالانۋدى زەرتتەۋگە ەلەۋلى ۇلەس بولدى. بۇل ينستيتۋتتا زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋدە، جاڭا تەحنولوگيالار ازىرلەنۋدە جانە كاسپيي ەكوجۇيەسىنىڭ جاي-كۇيىنە مونيتورينگ جۇرگىزىلۋدە. سونداي-اق قازاق ۇلتتىق سۋ شارۋاشىلىعى جانە يرريگاسيا ۋنيۆەرسيتەتى قۇرىلدى، ول ەكولوگيا جانە سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ سالاسىندا مامانداردى بەلسەندى دايارلايدى، بۇل سالانىڭ كادرلىق بازاسىن نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى. 2025 وقۋ جىلىندا ۋنيۆەرسيتەت «گيدروەكولوگيا» ماماندىعىن ەنگىزۋدى جوسپارلاۋدا. بۇل ءبىلىم سالاسى اسىرەسە سۋ رەسۋرستارىنىڭ لاستانۋى، كليماتتىڭ وزگەرۋى جانە سۋ وبەكتىلەرىن ۇتىمدى پايدالانۋ قاجەتتىلىگى جاعدايىندا وزەكتى بولىپ وتىر.
سۋ سەكتورى ماماندارىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگى ءبىرقاتار شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدا. 2024 جىلى «قازسۋشار» قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى ەداۋىر كوبەيدى، بۇل وسى سالاداعى جۇمىستىڭ تارتىمدىلىعىن ىنتالاندىردى. سونىمەن قاتار سۋ ماماندىقتارى «بولاشاق» باعدارلاماسىنا ەنگىزىلدى، بۇل مينيسترلىك ماماندارىنا شەتەلدە وقۋعا ءوتىنىش بەرۋگە مۇمكىندىك بەردى. قابىلدانعان شارالاردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا سۋ سالاسىنىڭ 450-دەن استام قىزمەتكەرى بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرستارىنان ءوتتى.
ستۋدەنتتەرگە سۋ شارۋاشىلىعى ۇيىمدارىندا وندىرىستىك پراكتيكادان وتۋگە مۇمكىندىك بەرگەن 9 ۋنيۆەرسيتەتپەن ىنتىماقتاستىق تا ماڭىزدى ەلەمەنت سانالادى.
قازاقستان سۋ شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دا بەلسەندى دامىتۋدا. اتاپ ايتقاندا، تاراز وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن تاشكەنت يرريگاسيا ينجەنەرلەرى ينستيتۋتى ستۋدەنتتەرگە ەكى ەلدىڭ ديپلومدارىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قوس ديپلومدى ءبىلىم بەرۋدىڭ بىرلەسكەن باعدارلاماسى تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.
كاسىبي بىلىكتىلىك بويىنشا سالالىق كەڭەس قۇرۋ جانە «گيدروتەحنيكالىق مەليوراسيا» سياقتى كاسىبي ستاندارتتاردى وزەكتەندىرۋ مامانداردى دايارلاۋ ساپاسىن ەداۋىر جاقسارتتى. نيدەرلاندىمەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق اياسىندا سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ بويىنشا سەمينارلار مەن ترەنينگتەر وتكىزىلدى، بۇل قازاقستاندىق مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتتى.
قحر-مەن بىرلەسكەن جۇمىس ناتيجەسىندە 2025 جىلى سۋ سالاسىنىڭ 100-دەن استام مامانىن وقىتۋعا جىبەرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزىلدى.