كوڭىل كۇندەلىگى
ءقازىر تويدى جارىسا جاساۋ سانگە اينالدى. جاعدايعا قاراپ جۇرگەن ەشكىم جوق. ءبارىبىر توي جاساپ قالعىسى كەلەدى. ءبىراق ونى قالتا كوتەرسە يگى عوي.
بۇل جولى قازاق تويىنىڭ جاي-كۇيىن ايتۋدى ءجون كورەمىز. ويتكەنى، تويدىڭ بۇرىنعى، بۇگىنگى، ەرتەڭگى باعىت-باعدارىن ايقىنداپ، تالداۋ قاجەت. سەبەبى، توي – ءومىر. ادامزات عۇمىرىنىڭ ەڭ كەرەمەت ءارى عاجاپ شاعى. سوندىقتان ءبىرقاتار ويلاردى تۇيىندەپ، جۇيەلەگىمىز كەلەدى.
سانانىڭ تىنىش كەزى
تۇرمىسى قيىن توقسانىنشى جىلداردا اۋىلدا ەسىكتىڭ الدىنا توي ىستەيتىن. ارنايى شاتىر تىگىپ، مەكتەپتىڭ ۇستەلى مەن ورىندىعىن الدىرتاتىن. داستارحان تولى باۋىرساق، كۇلشە، كامپيت، قولدان جاسالعان ءتاتتى، ءدامدى سۋسىندار قويىلاتىن. تورگە ماقتامەن جاس-جۇبايلاردىڭ ەسىمدەرىن جازاتىن. قۇدا دا، قۇداعي دا تىنىش-تۇعىن.
تويدىڭ داستارحانى تۇگەل ابىسىن-اجىن، جەڭگەلەردىڭ موينىندا ەدى. مال سويۋ، باس-سيراقتى ءۇيىتۋ، كوپشىلىككە اس ءپىسىرۋ ەر-ازاماتتاردىڭ قۇزىرەتىندە بولاتىن. بالالار جاعى بولساق، باۋىرساق تاسىعانعا ءماز بولامىز. كەيدە وزىمىزدەن كىشى ءىنى-قارىنداستارىمىزدى قاراپ قالاتىنبىز. بوزبالا مەن بويجەتكەن بولسا بىلدىرمەي، ۇلكەندەر كوزىنە تۇسپەي تويدا تانىسىپ، تابىسىپ جاتاتىن.
ول ۋاقىتتا قىزدىڭ ارتىنان حابارشى، قۋعىنشى جىبەرىلەتىن. كەشىرىم جۇرەتىن، ازىن-اۋلاق قالىڭمالعا ءىرى قارا نەمەسە كىشىگىرىم قارجى بەرىلەتىن. كەلىن كەلەتىن كۇنى شاپقىلاپ، تۇنىمەن كەلىنشەكتى كۇتىپ ءبىز، بالالار ۇيىقتاپ قالاتىنبىز. ەرتەسىنە بەتاشار بولادى. سوندا بەت اشقاندا اتىڭدى اتاسا، جادىراپ، جىميىپ قالاتىنبىز. نەتكەن كەرەمەت دەسەڭىزشى؟! وسىلايشا ءبارى ماز-مەيرام بولىپ توي وتەتىن. ەرتەسىنە «قۇدايعا شۇكىر» بەرەتىن.
سول كەزدەردە ەشكىمنىڭ كوڭىلىندە دىق بولماي، بارشاسى شات-شادىمان بولىپ ۇيلەنۋ تويىن وتكىزەتىن. بالكىم، ول شاقتاردا قوعامدىق سانا عالامتورمەن ۋلانباعان بولار. قىسقاسى، ناعىز عاجاپ شاقتار ءالى ەستەن كەتپەيدى.
ارالاسقان شاق
2000 جىلداردان باستاپ تۇرمىس تۇزەلە باستادى. جۇرت جاعدايىن تۇزەدى. ۇلكەن ۇيلەر سالا باستادى. ءتاۋىر كولىك مىنەتىن شاما پايدا بولدى. باي مەن كەدەي اراجىگى اجىراي ءتۇستى. قولىنان كەلگەندەر جاپپاي قالاعا قونىستاندى. جاڭا بۋىن، جاڭا ۇرپاق ءوستى. بۇرىنعى كەڭەستىك شاقتى كورمەگەن، ءتىپتى ەسىندە جوق ادامدار شوعىرى مولايدى. ءسويتىپ، تويدى باسقاشا وتكىزگىسى كەلەتىندەر كوبەيدى.
بۇرىن تويدى اۋىلعا بەلگىلى بىرەن-ساران تىلگە، سوزگە شەشەن، دومبىرا تارتىپ، ءان ايتا الاتىندار باسقارا بەرەتىن. ءتىپتى، ابىروي ءۇشىن ازىن-اۋلاق اقىعا توي باسقارا بەرەتىن. ەندى وندايلاردىڭ اۋىلى الىستادى. بۇرىنعىداي كەز كەلگەن ىشىمدىك ىشىلمەيتىن بولدى. سول كەزدەردەن باستاپ «حالال توي» دەگەن تەرمين قولدانىسقا ەندى. ءار نارسە قارجىعا تىرەلدى. جۇرت كرەديت الىپ توي جاسايتىن زامانعا جەتتى. وسىدان باستاپ مەيرامحانادا توي جاساۋ، ءانشى-بيشى، ارنايى اسابا جالداۋ ۇردىسكە اينالدى.
بۇلىڭعىر كەزەڭ
قازىرگى قوعامدىق سانا مۇلدە وزگەرگەن. كوبىنە سىرتقا ەلىكتەۋ كوپ. قىز بەن جىگىتتى ۇيلەندىرۋ سالتىنا قاراپ وتىرساڭىز، جاڭا زامانعا قاراي بەيىمدەلگەندىگىن بىلدىرەدى. مۇنى جاقتاۋشى جانە داتتاۋشى تاراپ بار. ءبىر توپ عالىمدار ەسكى سۇرلەۋدى، اتا-بابا جولىن قالايدى، سول قالپىندا ۇستاۋدى قۇپتايدى. ەندىگى تاراپ – زامان ءبىر ورنىندا تۇرمايتىندىعىن، جاڭا كوزقاراستا بولۋ كەرەكتىگىن مەڭزەيدى. قوس تاراپتىڭ دا پىكىرىن وسال دەپ ايتۋعا كەلمەس. ياعني «ءداستۇردىڭ وزىعى بار، توزىعى بار» دەگەنگە سايادى.
قازىرگى قوعامدىق ساناداعى ۇيلەنۋ عۇرپىنىڭ بەينەسى وزگەرىسكە ۇشىراپ كەلەدى. مۇنى نەگىزىنەن ۇشكە ءبولىپ قاراستىرا الامىز.
دالىرەك:
- ءبىرىنشى تاراپ – ۇيلەنۋدىڭ تۇپكى گەنەزيسىن ساقتاۋدى قۇپتايدى.
- ەكىنشى تاراپ – وزگە الەم مۇسىلمانشىلىق نەگىزگە بەيىمدەپ، ۇقساتىپ توي راسىمدەرىن جاساعاندى ءجون كورەدى.
- ءۇشىنشى تاراپ – بۇگىنگى باتىس ەۋروپالىق ستاندارتتار نەگىزىندە ۇيلەنۋ وزگەرگەن ترانسفورماسياعا تۇسكەن زاماناۋي اسپەكتىگە توي جاساعاندى دۇرىس دەپ سانايدى.
بۇگىندە تويعا بارۋدان جالىعاتىندار كوبەيىپتى. ويتكەنى، وندا بارا بەرسە اقشا كەتەدى، بارماسا ۇيات دەپ سانايدى. اركىم ۇل-قىز وسىرگەن سوڭ ول كۇننىڭ وزىندە دە بولارىن ويلايدى.
P.S: تۇيىندەپ ايتقاندا، ادامزاتتىڭ ەڭ جارقىن كورىنىسى، ءارى وتپەلى كەزەڭى بالالىقتان ۇلكەن ومىرگە ءوز جۇبىن تاۋىپ، بىرگە قادام باساتىن ەرەكشە ءساتى، ول – ۇيلەنۋ ءساتى. نەگىزىنەن، ۇيلەنۋ تويىنىڭ قىزمەتى – ەكى جاستىڭ تابىسىپ، بولاشاق ومىرگە اشقان شىمىلدىعى دەپ باعالاۋعا تولىق نەگىز بار.