پلەبيسيت – دەموكراتيانىڭ ەڭ ايقىن دا شىنايى كورىنىسى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ساياسي جاڭعىرتۋدىڭ اۋقىمدى باعدارلاماسىن ۇسىنعاننان كەيىن، 2022 جىلعى 5 ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى.
پرەزيدەنتىمىز تۇجىرىمداعانداي، جاڭا قازاقستاننىڭ ىرگەتاسى ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ ۇيلەسىمدى بايلانىسى نەگىزىندە قالانۋعا ءتيىس. ال پلەبيسيتتى رەفەرەندۋم تۇرىندە وتكىزۋ قازىرگى قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى وقيعا بولىپ تابىلادى. ەلىمىز ساياسي لاندشافت وزگەرەتىن تاريحي كەزەڭدە تۇر. قازاقستاندا سوڭعى رەت رەفەرەندۋم وسىدان 27 جىل بۇرىن قازاقستاننىڭ قازىرگى كونستيتۋسياسى قابىلدانعان كەزدە وتكەنى بەلگىلى. «...مۇنداي اۋقىمدى وزگەرىستەر حالىقتىڭ قالاۋى نەگىزىندە جۇزەگە اسۋى ءتيىس»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇل وزگەرىستەر مەن تۇزەتۋلەر جوباسى حالقىمىزدىڭ سۇرانىسىنا نەگىزدەلگەن ءارى بۇكىل قوعامنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالماق. كونستيتۋسيامىزعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار، ەڭ الدىمەن، قۇقىق ۇستەمدىگىن، زاڭدىق نەگىزدە ادىلەتتى قوعام قۇرۋدى كوزدەيدى. دەموكراتيالىق ۇردىستەرگە قاراي جانە بيلىكتىڭ ءادىل ءبولىنۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ماڭىزدى قادام جاساۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. تەجەمەلىك ءارى تەپە-تەڭدىك تەتىگى كۇشەيەدى. ساراپشىلار ايتىپ جۇرگەندەي، كونستيتۋسيا قوعامدىق قاتىناستارعا ناقتى اسەر ەتەتىن قۇجات ءرولىن اتقارۋى ءتيىس. جاڭا قازاقستاندا جالپى الەۋمەت ءومىرى مەن مەملەكەتتىك قىزمەت تەڭ ءمۇمكىندىكتەر اياسىندا ايقىندالۋى قاجەتتىگى – باستى تالاپ دەر ەدىم.
پرەزيدەنت بۇكىل پروگرەسسيۆتى الەمدە پلەبيسيت تىكەلەي دەموكراتيانىڭ ەڭ ايقىن دا شىنايى نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.
5 ماۋسىمدا وتەتىن رەفەرەندۋمدا قازاقستان كونستيتۋسياسىنا 56 وزگەرتۋ مەن تولىقتىرۋ ەنگىزۋ ۇسىنىلادى، بارلىعى 33 باپقا اسەر ەتەدى، بۇل – 98 باپتان تۇراتىن كونستيتۋسيانىڭ جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ءبىرى. كەشەندى ترانسفورماسيا مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ىرگەلى ەرەجەلەرىنىڭ كوپشىلىگىن، ەلدىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىمىن وزگەرتۋدەن باستاپ، بيلىكتىڭ بارلىق ءۇش تارماعىن قايتا قۇرۋعا دەيىن قامتيدى، اسىرەسە، ۇلكەن وزگەرىستەر وكىلدىك بيلىك پەن اتقارۋشى بيلىككە اسەر ەتەدى. قازاقستان سۋپەرپرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكادان كۇشتى پارلامەنتى مەن ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەتى بار پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا اينالاتىن كەزەڭگە – ەكىنشى رەسپۋبليكاعا قادام باسىپ كەلەدى. بۇگىندە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ سالاسىندا وزگەرىستەر بولىپ جاتىر. جاڭا تۇزەتۋلەرگە سايكەس، قازاقستاندا ءماسليحاتتاردىڭ ماڭىزى ارتىپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىن ودان ءارى رەفورمالاۋعا نەگىز دايىندالۋدا. ءبىز اۋىلدار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەردەن باستاپ، وبلىستاردىڭ جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ اكىمدەر سايلاۋىنا دەيىنگى بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەردى سايلاۋعا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشەتىن بولامىز.
سايلاۋ جۇيەسىنە دە وزگەرىستەر ەنگىزىلەدى. ءماجىلىس پەن وبلىستىق ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارىن سايلاۋعا سايلاۋشىلاردىڭ كوزقاراستارى مەن پىكىرلەرىنىڭ بارلىق سپەكترىن تولىق قامتيتىن ارالاس ماجوريتارلىق-پروپورسيونالدىق مودەلىن ەنگىزۋ ۇسىنىلۋدا. سونداي-اق وبلىس تۇرعىندارىنا جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارىنا تيىمدىرەك ىقپال ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اۋداندىق جانە قالالىق ءماسليحاتتارعا سايلاۋدىڭ تولىق ماجوريتارلىق جۇيەسىن ەنگىزۋ ۇسىنىلادى.
سونىمەن قاتار، پرەزيدەنتتىڭ بارلىق ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستاردان تەڭ دارەجەلى مارتەبەسىن بەكىتۋ ۇسىنىلادى، جاقىن تۋىسقانداردىڭ ماڭىزدى مەملەكەتتىك لاۋازىمدار مەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا باسشىلىق قىزمەتتەردى اتقارۋىنا تىيىم سالىنادى. قۇقىق قورعاۋ سالاسىندا كونستيتۋسيالىق سوت قۇرۋ جانە ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ مارتەبەسىن كونستيتۋسيالىق دەڭگەيدە بەكىتۋ سياقتى تۇزەتۋلەر كۇتىلۋدە.
جالپى، رەفەرەندۋم قورىتىندىسى قازاقستان حالقىنىڭ ومىرىنە وڭ وزگەرىستەر اكەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. ءبىزدىڭ مىندەت – الدا بولاتىن ءىس-شاراعا بارلىق ازاماتتاردىڭ بەلسەندى قاتىسۋى جانە بيلىكپەن سىندارلى ديالوگ ارقىلى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشەتىن ادىلەتتى، ناقتى ازاماتتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋ. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، بۇل كونستيتۋسيالىق رەفورمانىڭ تۇپكى ماقساتى – ساياسي ۇدەرىستەردى دەموكراتيالاندىرۋ نەگىزىندە حالىقتىڭ مەملەكەتتى باسقارۋ ىسىنە قاتىسۋ ءمۇمكىندىگىنە جول اشۋ، قازاقستاندا شىنايى دەموكراتيالىق ساياسي مادەنيەت پەن باسەكەگە قابىلەتتى ۇلت قۇرۋ.
دەمەك، 5 ماۋسىم – ءاربىر ازاماتتىڭ قوعام الدىنداعى جەكە جاۋاپكەرشىلىگى ايقىندالار ءارى سىنالار ءسات. جاڭا قازاقستانعا قادام باسقىمىز كەلسە، ءبارىمىز رەفەرەندۋمعا جۇمىلا قاتىسقانىمىز ءجون. ادام قۇقىقتارىنا كەپىلدىك بەرىلسىن دەسەك، بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى قارىم-قاتىناستا وڭ وزگەرىستەردىڭ بولعانىن قالاساق، ەلىنىڭ جارقىن بولاشاعىن ويلايتىن ءاربىر ازامات ءوز ۋچاسكەسىنە بارىپ، كونستيتۋسياعا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋ ءۇشىن داۋىس بەرگەنى ابزال.