2022 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندەگى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «ادىلەتتى مەملەكەت. ءبىرتۇتاس ۇلت. بەرەكەلى قوعام» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا كوپتەگەن ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى رەتىندە سوت جۇيەسىنە ارنالادى، ياعني قوعامدا زاڭ ۇستەمدىگىن نىق ورنىقتىرۋ ءۇشىن سوت تورەلىگى ءادىل تۇردە اتقارىلۋى ءتيىس ەكەنىنە نازارعا الىنادى. ياعني سۋديالار قاۋىمىن جاڭا فورماتتا ىرىكتەپ، جاڭارتۋدى كوزدەگەن مەملەكەت باسشىسى سۋديالاردىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن جاقسارتۋدى ەسكەرە وتىرىپ، ولاردىڭ ارالارىنداعى تاۋەلدىلىكتى تولىعىمەن جويۋ ءۇشىن سۋديالاردىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن تەڭەستىرۋدى ناقتىلايدى. ارينە بۇل فاكتور سوتتاردىڭ ءادىل شەشىم شىعارۋىنا تۇرتكى بولاتىنى ءسوزسىز.
وسى ورايدا پرەزيدەنت كۇشتىك قۇرىلىمدار سوتقا ىقپال ەتپەۋى ءتيىس دەپ ناقتىلايدى. الايدا، وكىنىشكە وراي، قازىرگى كەزدە سۋديالارعا اكىمشىلىك رەسۋرستار ارقىلى ءتۇرلى قىسىم كورسەتەتىن ءامال-تاسىلدىڭ الاتىن ورنى، سۋديالاردىڭ قىزمەتىنە جاناما تۇردە ارالاسۋ دەپ ءتۇسىنۋ قاجەت، بۇل زاڭسىز ارەكەتتەردى شەكتەۋ ءۇشىن تۋىندايتىن جاۋاپتىلىقتى كۇشەيتۋ ماسەلەسىنە كوڭىل بولەدى. سونىمەن قاتار پرەزيدەنت سوت اكتىلەرىنە ەرەكشە توقتالدى، ياعني سۋديا ءوز شەشىمىندە ورەسكەل قاتەلىك جىبەرسە (تەحنيكالىق جانە گرامماتيكالىق قاتەلىكتەردى قوسپاعاندا) نەمەسە ونىڭ كۇشى جويىلسا ءاربىر سوت اكتىسىن سۋديالار القاسى تەكسەرەدى دەپ ايتادى. بۇل وتە ورىندى دەپ سانايمىن.
پرەزيدەت ق.توقايەۆتىڭ ويىنشا «سوت تورەلىگىن اتقارۋ ساپاسى» بويىنشا سۋديالاردى باعالاۋ جانە جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ينستيتۋتىن تۇبەگەيلى قايتا قاراستىرۋ ءادىل شەشىم قابىلداۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
بۇل ورايدا، اپەللياسيا ينستيتۋتىن رەفورمالاۋ قاجەتتىگى تۋىندايدى، اتاپ ايتقاندا قارالعان ىستەر ءبىرىنشى ساتىداعى سوتقا قايتارىلماي، ناقتى ءمان-ماڭىزى بويىنشا شەشىم شىعارىلۋعا اكەلەدى. ناتيجەسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىق پروسەستىك كودەكستەگى اپەللياسيالىق ساتىداعى سوتتىڭ وكىلەتتىلىكتەرى وزگەرەدى دەگەن ءسوز.
مەملەكەت باسشىسى بيزنەس وكىلدەرى سوتقا جۇگىنۋ بارىسىندا سوتتارداعى مەملەكەتتiك باج مولشەرلەمەلەرى تىم جوعارى بولۋى ولاردىڭ ءوز مۇددەسىن قورعاۋىنا ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرەدى دەپ ەسەپتەيدى. بۇل – وتە ورىندى پىكىر. سوندىقتان قازىرگىدەي تالاپ-ارىزدا كورسەتىلگەن سومادان الىناتىن پايىز مولشەرىنىڭ ورنىنا مۇلىك داۋلارى بويىنشا اقىلعا قونىمدى باج مولشەرىن بەلگىلەۋ قاجەت. وسى تۇرعىدان مۇلىكتىك سيپاتتاعى تالاپ قويۋ ارىزى زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن – تالاپ قويۋ سوماسى 3 پايىزدان 1 پايىزعا تومەندەتۋ قاجەت دەپ ويلايمىن.
پرەزيدەنت سوت پروسەستەرىنە مەملەكەتتىڭ قاتىسۋىن ازايتۋدى ءجون كورەدى، ياعني مەملەكەتتىك ورگاندار نەمەسە ۇيىمدار اراسىنداعى تۋىنداعان داۋلاردى ۇكىمەتپەن تۇپكىلىكتى تۇردە شەشۋى ءتيىس دەگەن تۇجىرىمعا كەلەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە سوتتاردى ءتيىستى ىستەردى قاراۋدان ءىشىنارا بوساتادى دەگەن ويدامىن.
پرەزيدەنت ۇقساس ىستەر بويىنشا ءارتۇرلى شەشىمدەر قابىلداناتىن جايتتاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ياعني سوت تورەلىگىن اتقارۋ ءىسىن بىرىزدەندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋدى جوعارعى سوتتىڭ ينتەللەكتۋالدى جۇيەسىن ەنگىزۋمەن ۇشتاستىرادى. بۇل بىركەلكى سوت پراكتيكاسىن قالىپتاستىرادى دەگەن تۇجىرىم جاساۋعا بولادى.
قورىتىندىلاي كەلە، جوعارىداعى اتالعان جاڭا رەفورمالار سوت جۇيەسىندە ادىلەتتى شەشىمدەر قابىلداۋعا بارىنشا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل فاكتور جاڭا ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. ادىلەتتى شەشىم قابىلداۋ مورالدىك تۇرعىدان قوعاممەن وڭدى باعالانادى. دەگەنمەن ادىلەتتىلىك قاعيداسى كونستيتۋسيامىزدا ناقتى ورىن الماعاندىعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سوت تورەلiگiن تەك «قارا قىلدى قاق جاراتىن» تۇراقتى سۋديالارمەن عانا جۇزەگە اسىرۋىن قيىنداتادى. سەبەبى ەلىمىزدە بارلىق تۋىنداعان داۋلار تەك زاڭ شەڭبەرىندە شەشىلۋى كەرەك. وسى ورايدا قازاقستاننىڭ رەسمي تۇردە نەگىزگى باستى قۇقىقتىق اكتىسى رەتىندە تانىلاتىن كونستيتۋسياعا ادىلەتتىلىك قاعيداسىن ەنزىزۋ وتە قاجەت دەپ ويلايمىن.