اعىمداعى جىلدىڭ 16 ناۋرىزىندا پرەزيدەنت ق.ك.توقايەۆ قازاقستان حالقىنا ارناعان «جاڭا قازاقستان: جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ جولى» اتتى جولداۋىندا جالپى قازاقستاننىڭ جۇيەلى ترانسفورماسياسىنا ىقپال ەتەتىن جانە مەملەكەتتىڭ ۇزاق مەرزىمدى دامۋىنىڭ جاڭا پاراديگماسىن ايقىندايتىن ساياسي رەفورمالاردىڭ 10 باسىم باعىتىن بەلگىلەنى ايان. سونداعى كوزدەلگەن ساياسي رەفورما – ەكىنشى قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق جاڭا پاراديگماسى بولارى انىق. بۇل – ەگەمەن ەلدىڭ جاڭا داۋىرىندەگى حالىق يگىلىگىنە قىزمەت ەتەتىن بىردەن-بىر ساياسي بەتبۇرىس تۇعىرناماسى.
حالىق نازارىنا ۇسىنىلىپ وتىرعان كونستيتۋسيالىق جاڭارۋعا ساراپتامالىق پىكىردىڭ قۇپتارلىق جاقتارى تومەندەگىدەي:
- قوعامنىڭ جانە ەلدىڭ ومىرىنە جان-جاقتى ىقپال ەتەتىن ەلدىڭ ساياسي جۇيەسىن قايتا ىسكە قوسۋدىڭ ءورشىل ماقساتتار اياسىندا اتالعان ىرگەلى وزگەرىستەر بەس نەگىزگى باعىتتا جۇرگىزىلەتىنى سەنىم ۇيالاتادى. تۇپتەپ كەلگەندە ولاردىڭ ءبارى جاڭا قازاقستان ساياسي جۇيەسىن تەرەڭ دەموكراتيالاندىرۋعا باعىتتالعان.
- اسىرەسە، سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسىنان مىقتى پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا تۇپكىلىكتى كوشۋ يدەياسى ورىندى بولماق،
- ءماجىلىستىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ، كونستيتۋسيالىق سوت قۇرۋ باعىتىندا مەملەكەتتىك بيلىك تارماقتارىنىڭ تەجەمەلىلىگى مەن تەپە-تەڭدىگى جۇيەسىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ ازاماتتىق قوعام قۇرۋدىڭ جولدارىنىڭ ءبىرى دەپ ايتۋعا بولادى.
- سايلاۋ جۇيەسىن دەموكراتيالاندىرۋ – ارالاس پروپورسيونالدى-ماجوريتارلىق مودەلگە كوشۋ ساياسي بيلىكتى ليبەراليزاسيالاۋ ۇدەرىسىن بىلدىرسە كەرەك. بۇل دا وڭ قادام.
- ءماسليحاتتاردىڭ ءرولىن، اسىرەسە، ولاردىڭ دەربەستىگىن ارتتىرۋعا قادام ناعىز دەموكراتيالىق سانا مەن الەۋمەتتىك-ساياسي مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ كوزى دەي الامىز.
- ءولىم جازاسىنا تىيىم سالىنۋى – گۋمانيستىك ۇستانىمنان تۋىنداسا كەرەك.
- القابيلەردىڭ قاتىسۋىمەن قارالاتىن ىستەردىڭ ساناتىنىڭ ۇلعايتىلۋى قۇپتارلىق ءىس. بۇل حالىقتىڭ ماملەگەرلىك مادەنيەتتى قۇرمەتتەۋىنە اپاراتىن جول.
- بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ باسەكەگە قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ ءرولىن نىعايتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جەكە زاڭنىڭ بولۋى قۇپتارلىق ءىس. بۇل شىن مانىسىندە قۇقىقتىق مەملەكەتتى قالىپتاستىرۋعا، ءسوز بوستاندىعىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە زاڭنىڭ ۇستەمدىك قۇرۋىنا مۇرىندىق بولماق.
- كونستيتۋسيانىڭ 6-بابىنىڭ 3-تارماعىنىڭ: «جەر جانە ونىڭ قويناۋى، سۋ، وسىمدىكتەر جانە جانۋارلار الەمى، باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى. مەملەكەت حالىق اتىنان مەنشىك يەلىگىن جۇرگىزۋگە قۇقىلى. جەر، سونداي-اق زاڭدا بەلگىلەنگەن نەگىزدەردە، شارتتار مەن شەكتەردە جەكە مەنشىكتە دە بولۋى مۇمكىن» دەپ رەداكسيالانۋى مەملەكەتكە سەنىمدى ەسەلەي تۇسپەك. مىنە بۇل – «حالىق ءۇشىن مەملەكەت» كونسەپسياسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋ ۇلگىسى بولماق.
ەندى كەيبىر ۇسىنىستارعا جول بەرسەك:
- «قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ باسشىلارى لاۋازىمدارىن يەلەنۋگە قۇقىعى جوق» دەيتىن 43-باپتىڭ 4ء-شى تارماقشاسى بىزدەگى رەسمي قۇجاتتاردا ۇستانعان مەريتوكراتيالىق ۇستانىمعا قايشى كەلمەس پە دەگەن وي تۋادى. بۇل ەموسيالىق بەيىلدىككە نەگىزدەلگەن تۇجىرىم بولىپ كورىنە مە دەگەن سەزىمگە يتەرمەلەيدى. ارينە، بۇل ءبىزدىڭ جەكە پىكىرىمىز، ول تىم سۋبەكتيۆتى دە بولۋى مۇمكىن. الايدا، اتا زاڭدا ونداي سەنسورلىق دەڭگەيدە ايتىلاتىن تۇجىرىمداردىڭ حاتتالۋى قانشالىقتى ساۋاتتى بولاتىنى ويلاندىرادى.
- «كەلىسۋ كوميسسياسى» دەگەن ءسوز تىركەسى «مامىلەگەرلىك كوميسسيا» نەمەسە «مامىلەلىك كوميسسيا» دەگەن ءسوز تىركەستەرىمەن اۋىستىرىلسا قالاي بولادى.
- «ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ ءراسىمىن وڭايلاتۋ» دەگەن بولىمدەگى «وڭايلاتۋ» دەگەن ءسوز اۋىزەكى تىلدە قولدانىلادى، ال قۇجات تىلىندە «جەڭىلدەتۋ» نەمەسە «وڭتايلاندىرۋ» دەسە دۇرىس بولار ەدى.
- 83-1-باپتىڭ 3-تارماقشاسىنداعى «قىلمىس ۇستىندە ۇستالعان نەمەسە اۋىر قىلمىستار جاساعان جاعدايلاردى قوسپاعاندا، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل ءوز وكىلەتتىگىن اتقارۋ مەرزىمى كەزەڭىندە سەناتتىڭ كەلىسىمىنسىز تۇتقىنداۋعا، كۇشتەپ اكەلۋگە، سوت تارتىبىمەن بەلگىلەنەتىن اكىمشىلىك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋعا، قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلۋعا جاتپايدى» دەيتىن تۇجىرىم قاراپايىم حالىقتىڭ تۇسىنىگىنە وتە سالماق سالىپ، ونى تۇسىنبەيتىن جاعدايعا اكەلەدى دەگەن پىكىردەمىز.
- 71-باپتىڭ 4-تارماقشاسىندا. «كونستيتۋسيالىق سوت سۋديالارىنىڭ قىزمەتى دەپۋتاتتىق مانداتپەن؛ وقىتۋشىلىق، عىلىمي نەمەسە وزگە شىعارماشىلىق قىزمەتتەردى قوسپاعاندا، وزگە دە اقى تولەنەتىن جۇمىستى اتقارۋمەن، كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋمەن، كوممەرسيالىق ۇيىمنىڭ باسشى ورگانىنىڭ نەمەسە بايقاۋشى كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا كىرۋمەن سىيىسپايدى» دەگەندەگى سوڭعى ءسوز تىركەستەرى دە تۇسىنىكسىزدەۋ بولىپ كورىنەدى.