الماتىدا ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى، رمق «عىلىم ورداسى» ورتالىق عىلىمي كىتاپحاناسىمەن بىرلەسىپ، بەلگىلى ەتنولوگ-عالىم، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى توقتاباي احمەت ءۋالحان ۇلىنىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان «قازاقستانداعى ەتنومادەني جانە كوشپەندىلەردى زەرتتەۋ ماسەلەلەرى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ءوتتى.
كونفەرەنسيا قازاقستان ەتنومادەنيەتىنىڭ قازىرگى جاعدايى مەن دامۋ تەندەنسيالارىن تالقىلاۋ، قازاق جىلقى مادەنيەتى، ۇلتتىق سپورت، ورتالىق ازيا قازاقتارىنىڭ كيەلى جەرلەرى تۋرالى ماسەلەلەرى تالقىلاۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلدى.
سونىمەن قاتار جيىن بارىسىندا تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ا.توقتابايدىڭ كوشپەندىلەردى زەرتتەۋگە قوسقان ۇلەسى تالقىلاندى.
ايتا كەتكەن ءجون، ا.توقتاباي 1953 جىلى 20 قاڭتاردا شىعىس قازاقستان وبلىسى، زايسان اۋدانى، سايحان قىستاۋىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ عىلىمي ەڭبەگى قازاق حالقىنىڭ ماتەريالدىق جانە رۋحاني مادەنيەتىن زەرتتەۋ توڭىرەگىندە قالىپتاستى. وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارى پەتروپاۆل قالاسىنداعى ابىلاي حان سارايى تۋرالى مالىمەتتەر جيناپ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ەسكەرتكىشتەر قاتارىنا قوستى. 1982 جىلى تاشكەنت قالاسىنداعى شايحانتاۋىر كەشەنىندەگى قارلىعاش بي كەسەنەسىنىڭ تولە بيگە قاتىستى ەكەنىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ دالەلدەدى.
1990 جىلى سامارقاند قالاسى داگبيت قىستاۋىنداعى ايتەكە ءبيدىڭ باباسى ءجالاڭتوس باتىر سەيتقۇل ۇلىنىڭ ءقابىرىن زەرتتەپ، ول تۋرالى شىعىس جانە اۋىزشا دەرەكتەرىن جينادى. 1999 جىلى وزبەكستاننىڭ بۇحارا وبلىسى نۇراتا اۋدانىنداعى ايتەكە ءبيدىڭ بەيىتىن زەرتتەۋگە كىرىستى. بىرنەشە جىلعى تولە بي مەن ايتەكە ءبيدىڭ قابىرلەرىن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە ايتەكە، تولە جانە قازىبەك بيلەردىڭ ناقتى ءومىر سۇرگەن جىلدارىن انىقتادى.
سوڭعى جىلدارى ا.توقتاباي تولە بي، ايتەكە بي تۋرالى ماسەلەلەردى اناعۇرلىم كەڭەيتىپ، «وزبەكستانداعى قازاقتاردىڭ كيەلى جەرلەرى (ءجالاڭتوس باتىر، تولە، ايتەكە بيلەردىڭ قابىرلەرى ت.ب.)، پايدا بولۋى، زەرتتەلۋ تاريحى، قازىرگى كەزدەگى جاعدايى»، «ورتا ازيا قازاقتارىنىڭ كيەلى جەرلەرى (قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇركمەنستان، قاراقالپاقستان): انىقتاۋ، جىكتەۋ جانە زەرتتەۋ» سىندى جوبالار بويىنشا كورشىلەس ەلدەردە قالعان قازاقتىڭ ىزدەرىن انىقتاپ، تاريحي ەسكەرتكىشتەرىن جان-جاقتى زەرتەۋ جۇمىستارىن ءساتتى جۇزەگە اسىردى. ناتيجەسىندە قازاق تاريحى مەن مادەنيەتىنە بايلانىستى 130-دان استام نىساندار تۇڭعىش رەت اشىلىپ، عىلىمي اينالىمعا ەنگىزىلدى.
