ماماندار وكپە وبىرىنا قارسى ورتاق كۇرەسۋگە شاقىرادى
تامىز ايىندا الەم بويىنشا وكپە وبىرىنا قارسى كۇرەس كۇنى اتاپ وتىلەدى. الماتىدا دا 17 تامىز كۇنى وتكەن باسپاسوز-كونفەرەنسياسى وسى اتاۋلى كۇنگە وراي ۇيىمداستىرىلعان ەدى. «ەركىن تىنىس ال»، مىنە بۇل اتالعان شارانىڭ تاقىرىبى ءارى كوتەرگەن ۇرانى بولدى.
قاتەرلى ىسىك – قازىرگى مەديسينا تاپ بولىپ وتىرعان ەڭ ۇلكەن ماسەلەنىڭ ءبىرى. سونىڭ ىشىندە وكپە وبىرى وزگە تۇرلەرىنە قاراعاندا ەڭ كوپ تارالعان ءارى ءولىم دەڭگەيى جوعارى ءتۇرى سانالادى. وكپە قاتەرلى ىسىگى قازاقستاندا ەڭ كوپ كەزدەسەتىن ونكولوگيالىق كەسەلدەردىڭ 10 پايىزىن يەلەيدى. ياعني، ءسۇت بەزى وبىرىنان (13،2%) كەيىن ەكىنشى ورىندا تۇرادى. ءبىراق، ءولىم قاتەرى جاعىنان ءبىرىنشى ورىندا تۇرعان ونكولوگيالىق كەسەل سانالادى. ەلىمڭدە جىل سايىن 3500-گە جۋىق ادام وسى قاتەرلى سىرقاتقا شالدىعادى. بۇل سىرقات ءار كۇنى 6-7 قازاقستاندىقتىڭ ءومىرىن قيادى. ال، الەمدە ءار سەكۋنت سايىن ءبىر ادام وسى اۋرۋدان كوز جۇمادى.
17 تامىز كۇنگى ارنايى باسپاسوز-كونفەرەنسياسىندا ۇيىمداستىرۋشىلار شارانى شىمبۇلاق كۋرورتىندا وتكىزدى. تەڭىز دەڭگەيىنەن 2500 مەترگە جۋىق بيىكتىكتە وتكەن شارا ب ا ق وكىلدەرى ءۇشىن تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ ادام دەنساۋلىعىنا قانشالىق ماڭىزدى ەكەنىن ۇعىنۋعا كومەكتەستى.
شارادا قازاق ونكولوگيا جانە راديولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ سالا بويىنشا ماماندارى رابيعا قادىربايەۆا، ەسەنعالي قىزى، قالدىگۇل سماعۇلوۆا جانە «استرازەنەكا يۋ-كەي ليميتەد» جاك قازاقستانداعى وكىلدىگىنىڭ ديرەكتورى ماريا شيپۋليەۆا قاتارلى ماماندار سيپكەرلەر رەتىندە قاتىستى. ولار ب ا ق وكىلدەرىمەن وكپە وبىرىنىڭ الەمدەگى جانە ەلەمىزدەگى دەڭگەيىن، تىنىس الۋ جۇيەسىنىڭ اقاۋسىزدىعى سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋدە قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن تالقىلادى.
باسپاسوز-كونفەرەنسياسىندا ماماندار ۇسىنعان دەرەكتەرگە قاراعاندا، وكپە وبىرىنىڭ ەكى نەگىزگى سەبەبىنىڭ ءبىرى – شىلىم شەگۋ. شىلىمعا ازىراق تاۋەلدى دەگەن ادامداردا دا بۇل قاتەرلى سىرقاتقا شالدىعۋ مۇمكىندىگى جوعارى بولىپ كەلەتىنى دە ايتىلدى. سونداي-اق، ماماندار وكپە قاتەرلى ىسىگىنىڭ دەنەدەگى دامۋى جەكە گەنەتيكالىق سيپاتقا دا قاتىستى بولاتىنىن ايتادى.
مەديسينا سالاسى ءۇشىن بۇل ءقاۋىپتى اۋرۋمەن كۇرەسۋدەگى ەڭ ۇلكەن قيىنشىلىق نە؟ ادەتتە مەديسينا ماماندارى بۇل اۋرۋدى 4 كەزەڭگە بولەدى. سوڭعى ەكى كەزەڭىندە ناۋقاستى ەمدەپ جازۋ قيىنعا سوعادى. سيپيكەرلەردىڭ ايتۋىنشا، اۋرۋدىڭ العاشقى كەزەڭى كوپ جاعدايدا سيمپتومسىز بولىپ كەلەدى، مىنە بۇل اۋرۋدى انىقتاۋ مەن وعان قارسى كۇرەسۋدەگى باستى قيىنشىلىعى. العاشقى كەزەڭىندە ناۋقاستاردىڭ تەك 6 پايىزى عانا انىقتالىپ وتىرعان. وكپە وبىرىنىڭ باسىم كوپشىلىگى تەك اۋرۋدىڭ كەيىنگى، ءقاۋىپتى كەزەڭدەرىندە عانا انىقتالىپ جاتادى ەكەن.
وكپە قاتەرلى ىسىگىنىڭ ەلىمىزدە جىل سايىن كوبەيۋىنە ءبىرقاتار سەبەپتەردى سالا مامانى رابيعا قادىربايەۆا بىلاي دەپ كورسەتەدى: «قءاۋىپتى اۋرۋدىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن كوپتەگەن فاكتورلار بار. ەكولوگيالىق جاعداي، تەمەكى شەگۋ، سونداي-اق گەنەتيكالىق فاكتورلار اۋرۋدىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن». بۇعان قوسا رابيعا ەسەنعالي قىزى: «كوبىنەسە ءولىم-جىتىم جاعدايى كەسەلدىڭ كەش انىقتالۋىنىڭ سالدارى بولىپ تابىلادى. وكپەنىڭ قاتەرلى ىسىگى تۋرالى حاباردارلىقتى ارتتىرۋ، ونكولوگيالىق ساقتىققا تاربيەلەۋ جانە پاسيەنتتەرمەن جۇمىس جاساۋ، ولاردى اۋرۋمەن كۇرەسۋگە بەيىمدەۋ وتە ماڭىزدى»، – دەگەن پىكىرىمەن ءبولىستى.
ونىڭ ايتۋىنشا ءقازىر ەلىمىزدەگى دارىگەرلەردىڭ بۇل اۋرۋدىڭ ءقاۋىپتى كەزەڭدەرىمەن كۇرەسۋدە دە مۇمكىندىكتەرى ارتىپ كەلە جاتىر. سوندىقتان ازاماتتاردىڭ اۋرۋعا ساقتىقتى جانە شالدىققان جاعدايدا ەرتەرەك ارنايى دارىگەرلەردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋى ماڭىزدى. بۇل جانە ەلىمىزدەگى وسى اۋرۋدىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە دە اسەر ەتەتىن ماڭىزدى فاكتور دەيدى مامان.
قازاق ونكولوگيا جانە راديولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ حيميوتەراپيا كۇندىزگى ستاسيونارى بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قالدىگۇل كاباق قىزى بۇل قاتەرلى سىرقاتتىڭ الدىن الۋدا ەكى نەگىزگى باعىت بار دەيدى. ءبىرى – ادامداردىڭ شىلىمعا دەگەن تاۋەلدىلىگىن ازايتۋ، بىلايشا ايتقاندا تەمەكى شەگۋگە قارسى كۇرەسۋ؛ ال ەكىنشىسى – سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇدايى ناسيحاتتاۋ. «ەلىمىزدىڭ تۇرعىندارى اراسىندا ونكولوگيالىق ساقتىقتى دامىتۋ ەرەكشە قولداۋدى قاجەت ەتەدى. ءاربىر قازاقستاندىق وزىندە جانە جاقىندارىندا تۇراقتى جوتەل، كەۋدە مۇشەلەرىنىڭ جيىلەنگەن ينفەكسياسى، تىنىس الۋدىڭ قيىنداۋى، ەنتىگۋ، ىسقىرىقتى سىرىلدار، قان تۇكىرۋ، كەۋدەدەگى اۋىرسىنۋ، ايقىن السىزدىك سياقتى بەلگىلەردىڭ پايدا بولۋىنا نازار اۋدارۋى ءتيىس»، – دەپ سانايدى ق.قاباق قىزى.
اتى جامان اۋرۋعا قارسى كۇرەسۋدىڭ ونىمدىلىگى تۇرعىسىنان سالا ماماندارىنىڭ پىكىرى ءبىر جەردەن شىعادى. ياعني، ۋاقىتىلى انىقتالعان اۋرۋ –جەڭىستىڭ كەپىدى. سوندىقتان، ازاماتتاردىڭ ءوز دەنساۋلىعىنا، اسىرەسە تىنىس جولى جۇيەسىنىڭ اقاۋسىزدىعىنا ۇدايى نازار اۋدارىپ وتىرۋىن سۇرايدى.
ايتا كەتەيىك، وكپە وبىرىنا قارسى كۇرەستى قازاق ونكولوگيا جانە راديولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى مەن «استرازەنەكا» كومپانياسى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان. بۇل سالادا ەكى ۇيىم اراسىندا تىعىز ارىپتەستىك ورناتقا. كوپانيا وكىلى ماريا شيپۋليەۆانىڭ ايتۋىنشا، بۇل جاعىندا ەكى باعىت بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ءبىرى – ءقاۋىپتى اۋرۋعا قارسى پەرپاراتقا قول جەتكىزۋ، ەكىنشىسى – دياگنوستيكانى جاقسارتۋ. ەلىمىزدە اتالعان كومپانيا جاعىنان وكپە وبىرىنا قارسى ماقساتتى جانە يممۋندىق تەراپياسى ءۇشىن ەكى پرەپاراتى تىركەلگەن.
اتى جامان سىرقات ەلىمىزدى كۇن سايىن ازاماتتاردىڭ ءومىرىن جالمايدى. ءارى ءتۇرلى فاكتورلاردىڭ اسەرىمەن اۋرۋ قولايسىز باعىتقا دامۋدا. سوندىقتان ماماندار ەل ازاماتتارىن وكپە وبىران قارسى ورتاق كۇرەسۋگە شاقىرىپ وتىر.