بۇگىندە ۇلتتىق رۋحتى ۇلىقتاپ، قۇندى قازىنامىزعا اينالعان قازاقتىڭ مارتەبەلى دومبىراسىنىڭ ءداۋىرى قايتا جاڭعىرىپ كەلە جاتقانى قۋانتادى.
ۇلتتىق مادەنيەت پەن بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ مەن قايتا جاڭعىرتۋ يدەياسىنىڭ توڭىرەگىندە قوعامدى ودان ءارى توپتاستىرۋدى كوزدەگەن ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2018 جىلعى 12 ماۋسىمداعى №699 جارلىعىمەن شىلدە ايىنىڭ العاشقى جەكسەنبىسىن ۇلتتىق اسپابىمىزدىڭ ءتول مەرەكەسىنە اينالدىردى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز ءوزىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىندا اتاپ وتكەندەي، تارلان تاريحتىڭ، جاسامپاز بۇگىنگى كۇن مەن جارقىن بولاشاقتىڭ كوكجيەكتەرىن ۇيلەسىمدى ساباقتاستىراتىن ۇلت جادىنىڭ تۇعىرناماسى دا وسى ءتول اسپابىمىزدى تورگە شىعارۋمەن تىكەلەي بايلانىستى بولماق.
تەگىندە قازاق ءۇشىن دومبىرادان قاسيەتتى، دومبىرادان قاستەرلى جادىگەر جوق. بۇگىنگى وركەنيەتتى زامان تىلىمەن ايتساق، كۇللى قازاق ءوزى شەشەن، ءوزى كوسەم وسىناۋ قۇندىلىقتى اسىل مۇراعا، ۇلتتىق برەندكە بالايدى. دومبىرا حالقىمىز ءۇشىن قاشان دا قىلىشتان وتكىر، قۇرىشتان بەرىك كيەلى اسپاپ بولعانى تاريحتان بەلگىلى.
دومبىرا كۇنى بەلگىلەنىپ، بۇل كۇننىڭ ۇلتتىق مەرەكەگە اينالۋى – ۇلتتىق رۋحانياتىمىزعا بەرىلگەن لايىقتى باعا. سوندىقتان ۇلتتىق ونەرىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى، رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى الەمگە اسقاقتاتاتىن قازاقتىڭ قاسيەتتى قارا دومبىراسىنىڭ ۇلىقتالۋى زاڭدىلىق دەپ بىلەمىز. ويتكەنى، بۇل اسپاپ - قازاق ءۇشىن جاي عانا مۋزىكالىق اسپاپ ەمەس، كيەلى قۇندىلىق. دومبىرا مەن كۇي يۋنەسكو شەشىمىمەن ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرالارىنىڭ تىزىمىنە ەندى.
– دومبىرا – قازاقتىڭ جانى، رۋحى، تاريحى، ءسالت-داستۇرى، بۇكىل ءبىتىم-بولمىسى دەپ ايتۋعا بولادى. ول ۇلى دالانىڭ توسىندە ەرتە زاماننان بەرى حالقىمىزبەن بىرگە جاساپ كەلە جاتىر. ءبىر كەزدە مايتوبەنىڭ تۇسىنان دومبىرانىڭ سۋرەتى بار تاڭبالى تاس تابىلعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. عالىمدار ول سۋرەت بەرىسى ءتورت مىڭ، ارعىسى التى مىڭ جىل بۇرىن بەدەرلەنگەنىن دالەلدەپ وتىر. ارال ماڭىندا دومبىرا ۇستاعان ادامنىڭ ءمۇسىنى ءبىزدىڭ داۋىرىمىزدەن ءىV عاسىردىڭ مۇراسى بولىپتى. ال التايدان تابىلعان اتا دومبىرا ءبىزدىڭ داۋىرىمىزدەن V عاسىرعا تيەسىلى. كورىپ وتىرسىزدار ما، التايدان اتىراۋعا دەيىن بۇكىل قازاقستاننىڭ دالاسى ءتورت مىڭ، بەس مىڭ جىلدان بەرى وسى دومبىرانىڭ ءۇنىن ەستىپ كۇمبىرلەگەن، قۋانىشتى دا، وكىنىشتى دە دومبىرامەن اكەلە جاتىر. ول بۇكىل ءبىزدىڭ دالامىزدىڭ، بارلىق قازاقتىڭ ءبىر ەكەنىن، جانىمىزدىڭ دا، قانىمىزدىڭ ءبىر ەكەنىن دالەلدەيتىن وتە ناقتى نارسە. موينىنا كونە تۇركى تاڭباسى مەن جۇپار كۇي اۋەنى ءبىزدى سۇيسىندىرەدى دەپ جازىلعان اسپاپ سوناۋ كۇلتەگىن زامانىنان بەرى كەلە جاتىر. ودان بەرى قيلى زامانداردىڭ ءبارى دومبىرانىڭ كومەيىنەن كۇي بولىپ توگىلىپ، تاريحتان سىر شەرتەدى. تىڭداۋشىسىن جىگەرلەندىرەتىن توكپە كۇيلەر مەن سىرشىل شەرتپە كۇيلەر قازاقتىڭ تابيعاتىن تانىتادى. كۇمىس كومەي انشىلەرىمىز دومبىرانى قولىنا الىپ، سايىن دالانى جاڭعىرتىپ، اۋەلەتىپ ءان سالعان. قاستەرلى اسپاپ بۇگىندە سيمفونيا مەن وپەراعا ءار بەرىپ، كلاسسيكالىك ونەردىڭ اجىراماس بولشەگىنە اينالىپ كەلەدى. ول قازاقتىڭ برەندى مەن پاسپورتى، ەشكىمگە ۇقسامايتىن قايتالانباس كەلبەتى. «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى ارقىلى ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى الەمگە تانىتۋعا دومبىرا ەرەكشە ۇلەس قوسادى. قۇرمانعازى مەن داۋلەتكەرەيدىڭ، تاتتىمبەت پەن سۇگىردىڭ، قازانعاپ پەن دينانىڭ كۇيلەرى ءتول مادەنيەتىمىزدىڭ بىرەگەي ۇلگىلەرى. كەشەگى ارامىزدان وتكەن نۇرعيسا تىلەندييەۆ دومبىرا ارقىلى ءوزىنىڭ وشپەس ونەرىن قالدىردى. ولاردىڭ بارلىعى ۇرپاقتان-ۇرپاققا مۇرا بولىپ جالعاسىپ، حالىقتىڭ جانىندا ساقتالىپ كەلەدى. يۋنەسكو شەشىمىمەن دومبىرا مەن كۇي ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرالارىنىڭ تىزىمىنە ەندى. ەلىمىزدە قاسيەتتى قارا دومبىرعا دەگەن قۇرمەت ەشقاشان تومەندەگەن ەمەس. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن استانادا كۇي اتاسى قۇرمانعازىنىڭ ەسكەرتكىشى بوي كوتەردى. الماتىدا ايگىلى كۇيشى نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى ورناتىلدى. وسىنىڭ ءبارى دومبىرا مەن كۇي ونەرىنىڭ عاسىرلار بويى دالامىزدى سازبەن تەربەتكەن كۇيشىلەردى قادىرلەۋدىڭ كورىنىسى بولىپ تابىلادى، – دەگەن ەدى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
راسىندا دا، ەلىمىزدە ۇلتتىق ۇلىلىققا دەگەن قۇرمەت ەشقاشان تومەندەگەن ەمەس. حالقىمىز دومبىراعا ۇكى تاعىپ، تورىنە ىلگەن، جىرشى-كۇيشىلەردى توبەسىنە كوتەرگەن. ول – كونەدەن قالعان اسىل مۇرامىز، كوزىمىزدىڭ قاراشىعى ءارى ۇلتتىق كودىمىزدىڭ ءبىر بولىگى. ولاي بولسا، بۇگىنگى قازاق جاستارى دا دومبىرانىڭ ۇنىندە سويلەپ، تىلىندە حات الماسۋى كەرەك-تى. ويتكەنى، قازاقتىڭ قارا دومبىراسىنا قارا ولەڭنەن ەسكەرتكىش قويىپ كەتكەن بەلگىلى ءسوز زەرگەرى قادىر اقىن تۇجىرىمداعانداي: «ناعىز قازاق – دومبىرا!».