ماڭعاز ماڭعىستاۋدىڭ تۋماسى نۇرجىگىت ەكىبايەۆ – بۇگىندە يتالياداعى H-FARM International School حالىقارالىق مەكتەبىندە ماتەماتيكادان اعىلشىن تىلىندە ساباق بەرەتىن ساناۋلى قازاق ۇستازدىڭ ءبىرى. شەتەلدەگى ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىندە ءوز ورنى بار جاس پەداگوگ وقىتۋ ادىستەمەسى، مادەني ورتاداعى ايىرماشىلىقتار مەن قازاق جاستارىنىڭ جاھاندىق مۇمكىندىكتەرى جايىندا اڭگىمەلەپ بەردى.
– يتالياعا كەلۋ تۋرالى شەشىمدى ءبىر كۇندە قابىلداعان جوقپىن. الدىمەن شەتەلدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ءوز كوزىممەن كورىپ، حالىقارالىق مەكتەپتە جۇمىس ىستەپ، ءوزىمدى جاڭا ورتادا سىناپ كورگىم كەلدى. ءسويتىپ يتالياعا ماگيستراتۋراعا ءتۇستىم. ۆەرونا ۋنيۆەرسيتەتىندە وقۋىمدى ءساتتى اياقتادىم. وقۋىن جاقسى ءتامامداعان تۇلەكتەرگە ءارقاشان جول اشىق. ءقازىر يتاليادا، ۆەنەسيا ماڭىندا ورنالاسقان H-FARM International School حالىقارالىق مەكتەبىندە ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بولىپ جۇمىس ىستەيمىن. ساباقتاردى نەگىزىنەن اعىلشىن تىلىندە، IB (International Baccalaureate) باعدارلاماسى بويىنشا جۇرگىزەمىن.
جۇمىسقا قابىلداۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇردى. الدىمەن CV مەن موتيۆاسيالىق حات جىبەردىم، كەيىن ونلاين سۇحباتتار ءوتتى: ءبىرىنشىسى – HR جانە مەكتەپ باسشىلىعىمەن جالپى تانىسۋ، ەكىنشىسى – ماتەماتيكا ءپانى بويىنشا اكادەميالىق سۇحبات جانە ساباق وتكىزۋ ۇلگىسى (mock lesson). نەگىزگى تالاپتار – جوعارى ءبىلىم، ءپان بويىنشا كاسىبي دايىندىق، اعىلشىن ءتىلىن ەركىن مەڭگەرۋ، حالىقارالىق نەمەسە بيلينگۆال ورتادا جۇمىس ىستەۋگە دايىن بولۋ. قۇجات جاعىنان – ديپلوم، ترانسكريپت، بۇرىنعى جۇمىستان ۇسىنىس حاتتار، اعىلشىن ءتىلى دەڭگەيىن راستايتىن سەرتيفيكاتتار (IELTS/TOEFL/باسقا)، سونداي-اق يتاليادا جۇمىس ىستەۋگە قۇقىق بەرەتىن رۇقسات قۇجاتتارى قاجەت بولدى.
– ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قازاقستانداعى مەكتەپتەن نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى؟ مەكتەپ قۇرىلىمى، باعالاۋ جۇيەسى، وقۋشى جۇكتەمەسى، اتا-انامەن جۇمىس سياقتى ماسەلەلەرگە توقتالساڭىز؟
مەن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن مەكتەپ – حالىقارالىق IB مەكتەبى، سوندىقتان ونى يتاليانىڭ ءداستۇرلى مەملەكەتتىك مەكتەبىمەن ەمەس، كوبىنە حالىقارالىق ستاندارتپەن سالىستىرۋ ىڭعايلى. سوعان قاراماستان، قازاقستانمەن سالىستىرعاندا بىرنەشە ايىرماشىلىق بار.
بىرىنشىدەن، باعالاۋ جۇيەسى – بىزدە كريتەرييلىك، سيپاتتامالىق باعالاۋ كەڭىنەن قولدانىلادى، ساندىق باعاعا قاراعاندا وقۋشىنىڭ داعدىسىن، ويلاۋ دەڭگەيىن، پروسەستى باعالاۋ ماڭىزدى.
ەكىنشىدەن، وقۋشى جۇكتەمەسى – قازاقستانعا قاراعاندا ءۇي تاپسىرماسى ازىراق، ءبىراق جوبالىق جۇمىس، زەرتتەۋ، پرەزەنتاسيا كوپ.
ۇشىنشىدەن، اتا-انامەن جۇمىس – اتا-انالارمەن ونلاين پلاتفورمالار، ەلەكتروندى جۋرنال، جەكە كەزدەسۋلەر ارقىلى تۇراقتى كەرى بايلانىس بەرىلەدى، ولار ۇدەرىستىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى.
مەكتەپ قۇرىلىمىندا وقۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىعى، تاڭداۋ پاندەرى، جوبالىق اپتالار سياقتى ەلەمەنتتەر كوبىرەك.
– ماتەماتيكا ءپانىن اعىلشىن تىلىندە وقىتاسىز. بيلينگۆال نەمەسە حالىقارالىق باعدارلاما بويىنشا وقىتۋ قالاي جۇزەگە اسادى؟ قانداي ادىستەمەلەر ءتيىمدى؟
ءيا، مەن ماتەماتيكا ءپانىن نەگىزىنەن اعىلشىن تىلىندە، IB MYP باعدارلاماسى بويىنشا وقىتامىن. ساباقتاردا تەك فورمۋلا مەن ەسەپ شىعارۋعا ەمەس، ماتەماتيكالىق ويلاۋعا، ءتۇسىندىرۋ، دالەلدەۋ، ومىرمەن بايلانىستىرۋعا باسىمدىق بەرىلەدى.
بيلينگۆال ورتادا وقۋشىلاردىڭ ءتىلى ءارتۇرلى: بىرەۋدىڭ انا ءتىلى – اعىلشىن، ەندى بىرەۋى اعىلشىن ءتىلىن ەكىنشى ءتىل رەتىندە ۇيرەنىپ ءجۇر. سوندىقتان مەن ۆيزۋالدى ماتەريالدار، قاراپايىم تىلمەن ءتۇسىندىرۋ، توپتىق جۇمىس، ناقتى ومىردەگى مىسالدار، مانيپۋلياتيۆتەر، گرافيكتەر، ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالار قولدانامىن. Code.org، GeoGebra، Desmos سياقتى سيفرلىق قۇرالدار دا ءتيىمدى. ەڭ باستىسى – بالا «نەگە بۇلاي شىعادى؟» دەگەن سۇراققا ءوزى جاۋاپ ىزدەيتىن ورتا قالىپتاستىرۋ.
– يتاليالىق وقۋشىلاردىڭ ءپاندى قابىلداۋى، قىزىعۋشىلىعى، ءتارتىبى، ساباققا كوزقاراسى قالاي، بىزبەن سالىستىرا الاسىز با؟
جالپى العاندا، ايىرماشىلىقتان گورى ۇقساستىق كوپ: ماتەماتيكاعا عاشىق بالا دا، قىزىقپايتىن بالا دا كەز كەلگەن ەلدە بار. يتاليادا، جالپى حالىقارالىق ورتاداعى وقۋشىلار پىكىرىن اشىق ايتۋعا، سۇراق قويۋعا، تالقىلاۋعا ۇيرەنگەن، بۇل كەيدە ساباقتىڭ اتموسفەراسىن ەركىن، كەيدە تىم شۋاقتى قىلىپ جىبەرەدى.
قازاقستانمەن سالىستىرعاندا، كەي وقۋشىلار ءتارتىپ جاعىنان ەركىندەۋ، ءبىراق سونىمەن بىرگە ءوز پىكىرىن قورعاۋ، جوباسىن قورعاۋ، شىعارماشىلىق تانىتۋ قابىلەتى جوعارى. ماتەماتيكاعا قىزىعۋشىلىق كوبىنەسە ءمۇعالىمنىڭ ساباقتى ومىرمەن بايلانىستىرۋىنا، سيفرلىق قۇرالداردى پايدالانۋىنا، زەرتتەۋ ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋىنە بايلانىستى.
– يتاليادا ءمۇعالىم مارتەبەسى قانداي؟ قوعامدا ۇستازعا دەگەن قۇرمەت، سەنىم، جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيى قالاي بايقالادى؟
ءمۇعالىم مارتەبەسى مۇندا دا ماڭىزدى ماماندىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىلادى، ءبىراق، ارينە، قوعامدا «رومانتيكاعا تولى ماماندىق» دەپ قاراۋدان گورى، كوپ ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن كاسىبي قىزمەت رەتىندە قابىلداۋ باسىم. اتا-انالار مەن وقۋشىلار ءمۇعالىمنىڭ ەڭبەگىن، اسىرەسە، كوپۇلتتى ورتادا، بىرنەشە تىلدە، كۇردەلى باعدارلامامەن جۇمىس ىستەيتىنىن تۇسىنەدى.
حالىقارالىق مەكتەپتەردە مۇعالىمگە دەگەن سەنىم دەڭگەيى جوعارى: باعدارلامانى تاڭداۋدا، ادىستەمەنى قولدانۋدا ەركىندىك كوبىرەك، مۇعالىمگە جاي عانا ورىنداۋشى ەمەس، وقۋ ۇدەرىسىن جوبالاۋشى تۇلعا رەتىندە قارايدى.
– جۇمىس ۋاقىتى، ساباق جۇكتەمەسى، دەمالىس كۇندەرى، مۇعالىمگە جاسالاتىن جاعدايلار (كابينەت، رەسۋرستار، وقۋ قۇرالدارى) جاعىنان قانداي ارتىقشىلىقتار بار؟
جۇمىس ۋاقىتى فورمالدى تۇردە ۇقساس بولعانىمەن، قۇرىلىمى ءسال وزگەشە. ساباق كەستەسىنەن بولەك، جوسپارلاۋ، كو-پلانيرانيە (ارىپتەستەرمەن بىرىگىپ جوسپار جاساۋ)، جينالىستار، كاسىبي دامۋ سەسسيالارى ءۇشىن ارنايى ۋاقىت بولىنگەن.
كابينەت، رەسۋرستار جاعى – حالىقارالىق مەكتەپتىڭ باستى ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى: ينتەراكتيۆتى تاقتالار، سيفرلىق قۇرىلعىلار، ونلاين پلاتفورمالار، كىتاپحانا، زەرتحانالار، اشىق كەڭىستىكتەر – بارلىعى ساباقتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى. دەمالىس كۇندەرى، كانيكۋل كەزەڭدەرى دە انىق جوسپارلانعان، ءمۇعالىمنىڭ قاجىپ كەتپەۋى (burnout) ءۇشىن بالانس ساقتالادى.
– ول جاقتا مۇعالىمگە قانداي جەڭىلدىكتەر بەرىلەدى، ناقتى الەۋمەتتىك قولداۋلار بار ما؟
جۇيە ءار ەلدە ءارتۇرلى بولعاندىقتان، تۋرا سالىستىرۋ قيىن، ءبىراق بىرنەشە ايىرماشىلىقتى ايتۋعا بولادى. حالىقارالىق مەكتەپتەردە، ادەتتە، جالاقى مەن الەۋمەتتىك پاكەت (دەنساۋلىق ساقتاندىرۋ، زەينەتاقى سالىمدارى، تاماق/جولاقى/جەرگىلىكتى جەڭىلدىكتەر) ناقتى كورسەتىلگەن.
سونىمەن قاتار، كاسىبي دامۋ كۋرستارى – IB ترەنينگتەرى، سەمينارلار، كونفەرەنسيالار – مەكتەپ تاراپىنان ءجيى قارجىلاندىرىلادى نەمەسە ءبىر بولىگى جابىلادى. بۇل ءمۇعالىمنىڭ ۇزدىكسىز دامۋىن قولداۋعا باعىتتالعان جۇيەلى ساياسات رەتىندە كورىنەدى.
– ءسىزدىڭ مەكتەبىڭىز مۇعالىمدەردىڭ ۇزدىكسىز دامۋىنا قالاي جاعداي جاسايدى؟ قانداي ترەنينگتەر، سەمينارلار نەمەسە ارنايى باعدارلامالار بار؟
ءبىزدىڭ مەكتەپتە كاسىبي دامۋ – ستراتەگيالىق باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى. جىل سايىن مۇعالىمدەرگە ارنالعان IB workshop-تارى، ىشكى ترەنينگتەر، پاندىك قاۋىمداستىق كەزدەسۋلەرى، كوۋچينگ-سەسسيالار ۇيىمداستىرىلادى.
اپتا ىشىندە دە ارىپتەستەرمەن ءبىر-بىرىمىزدىڭ ساباعىمىزعا قاتىسىپ، كەرى بايلانىس بەرۋ، بىرلەسىپ يۋنيت جوسپارلاۋ، جوبالاردى بىرگە دايىنداۋ سياقتى تاجىريبەلەر بار. بۇل ءمۇعالىمنىڭ جەكە ءوزى عانا ەمەس، بۇكىل كوماندا بولىپ دامۋىنا جاعداي جاسايدى.
– قازاقستاندىق مۇعالىمگە بۇل جۇيەنىڭ قاي تۇسى ۇناۋى نەمەسە ۇيرەنۋگە تۇرارلىق بولۋى مۇمكىن دەپ ويلايسىز؟
قازاقستاندىق مۇعالىمگە، مەنىڭ ويىمشا، مىنا نارسەلەر قىزىق ءارى پايدالى بولۋى مۇمكىن:
• كريتەرييلىك، دەسكريپتورلىق باعالاۋدى تەرەڭ دامىتۋ – جاي باعا قويۋ ەمەس، وقۋشىعا ناقتى، ساپالى كەرى بايلانىس بەرۋ مادەنيەتى؛
• ءپانارالىق جوبالار مەن زەرتتەۋ جۇمىستارى – وقۋشىلاردى تەك ەمتيحانعا ەمەس، ومىرلىك داعدىلارعا دايىنداۋ؛
• ءمۇعالىمنىڭ اكادەميالىق ەركىندىگى – وقۋ باعدارلاماسى اياسىندا شىعارماشىلىققا، ادىستەمەلىك ەكسپەريمەنتتەرگە مۇمكىندىك بەرۋ؛
• كاسىبي قوعامداستىق – مۇعالىمدەردىڭ ءبىر-بىرىن قولداپ، تاجىريبە الماسۋى.
وسىنىڭ ءبارىن قازاقستان جۇيەسىنە تولىق كوشىرۋ مىندەت ەمەس، ءبىراق يدەيا رەتىندە الىپ، ءوز كونتەكستىمىزگە بەيىمدەۋگە بولادى.
– جۇمىس بارىسىندا ءتىل، مەنتاليتەت، بيۋروكراتيا سياقتى كەدەرگىلەر بولدى ما؟ ولاردى قالاي ەڭسەردىڭىز؟
ارينە، باسقا ەلگە كوشكەن كەزدە ەڭ ءبىرىنشى قيىندىق – ءتىل مەن بيۋروكراتيا. كۇندەلىكتى ومىردە يتاليان ءتىلى كەرەك، ال بۇكىل رەسمي قۇجاتتار، كەلىسىمشارتتار، سالىق، رەزيدەنسيا ماسەلەلەرى – بارلىعى يتاليانىڭ زاڭدارىنا ساي جۇرگىزىلەدى. باسىندا قاعازباستىلىق، كەزەك، ءتۇرلى مەكەمەلەر اراسىندا ءجۇرۋ ءبىراز ۋاقىت پەن كۇش الدى.
مەنتاليتەت جاعىنان دا ايىرماشىلىق بار: ۋاقىتقا، جوسپارعا، كوممۋنيكاسياعا دەگەن كوزقاراس قازاقستاننان وزگەشە. بۇل قيىندىقتاردى سابىرمەن، اشىق سۇراق قويىپ، ارىپتەستەردەن، جەرگىلىكتى ادامداردان كومەك سۇراۋ ارقىلى، سونداي-اق ءوزىمدى ۇنەمى وقىتىپ، بەيىمدەلىپ جەڭدىم. ۋاقىت وتە كەلە جاڭا جۇيە «تۇسىنىكسىز ەل» ەمەس، جاي عانا باسقاشا ۇيىمداستىرىلعان ورتا بولىپ كورىنە باستايدى.
– مەكتەپتەگى كوپۇلتتى ورتا ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىزدى قالاي وزگەرتتى؟
كوپۇلتتى ورتادا جۇمىس ىستەۋ مەنىڭ كاسىبي كوزقاراسىمدى كەڭەيتتى. ءارتۇرلى ەلدەن كەلگەن وقۋشىمەن، ارىپتەسپەن جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، «ءبىر عانا ءادىس دۇرىس» دەگەن ۇعىمنىڭ جوق ەكەنىن، ءبىلىم بەرۋدىڭ ونداعان مودەلى بار ەكەنىن تۇسىنەسىز.
سونىمەن قاتار، مادەنيەتارالىق كوممۋنيكاسيا، تولەرانتتىلىق، ءار بالانىڭ وتباسىلىق، مادەني فونىن ەسكەرۋ، ساباقتاعى مىسالداردى دا اۋقىمدىراق ەتۋ قاجەتتىگىن كوبىرەك سەزىنەسىز. بۇل ماعان ءمۇعالىم رەتىندە تەك ماتەماتيكانى ۇيرەتۋشى ەمەس، وقۋشىلاردى جاھاندىق ازامات رەتىندە تاربيەلەۋگە ۇلەس قوساتىن تۇلعا رەتىندە قاراۋعا كومەكتەستى.
– يتالياداعى وقۋشى مەن اتا-انانىڭ مۇعالىمگە دەگەن قارىم-قاتىناسى قانداي؟
وقۋشىلار مەن اتا-انالار، نەگىزىنەن، مۇعالىمگە سەرىكتەس، بالاعا باعىت-باعدار بەرەتىن مەنتور رەتىندە قارايدى. اتا-انالار ءجيى حابارلاسىپ، بالاسىنىڭ وقۋ بارىسىن تالقىلاپ، كەرى بايلانىس سۇراپ وتىرادى، ءبىراق كوپ جاعدايدا كاسىبي شەشىمگە قۇرمەتپەن قارايدى.
وقۋشىلار ءارقاشان قازاقستاننىڭ قانداي ەكەنىن بىلگىسى كەلەدى. ءار ساباق سايىن مەنىڭ ەلىم تۋرالى تىڭ اقپاراتتار وقىپ مەنىمەن شىندىققا جاناسادى ما دەپ سۇراپ وتىرادى.
– بولاشاق جوسپار يتاليادا قالىپ، تاجىريبەنى تەرەڭدەتۋ مە، الدە وتانعا ورالۋ ما؟
ءقازىر نەگىزگى ماقساتىم – وسىنداعى تاجىريبەمدى تەرەڭدەتىپ، حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا كاسىبي تۇرعىدا ءوسۋ، جاڭا جوبالار، سيفرلىق ءبىلىم، ماتەماتيكا مەن باعدارلامالاۋدى بىرىكتىرەتىن باعىتتاردى دامىتۋ. ۇزاق مەرزىمدە، ارينە، قازاقستانمەن بايلانىستى ۇزگىم كەلمەيدى: تاجىريبە، يدەيا، جوبالارىمدى ءبىر كۇنى قازاقستانداعى ءبىلىم جۇيەسىمەن ءبولىسۋ، بىرلەسكەن جوبالار جاساۋ – ۇلكەن ارماندارىمنىڭ ءبىرى.
سوندىقتان مەن ەل تاڭداۋدان گورى، ءوزىمدى ەكى ەل اراسىندا كوپىر بولۋعا تىرىساتىن ۇستاز رەتىندە كورەمىن.