عالىمدار كليماتتىڭ كۇرت وزگەرۋى مامونتتاردىڭ قىرىلۋىنا اكەلدى دەگەن توقتامعا كەلدى
حالىقارالىق زەرتتەۋشىلەر ۇجىمى سىبىردەگى مامونتتاردىڭ قىرىلۋىنا كليماتتىڭ كۇرت وزگەرۋى سەبەپ بولدى دەگەن ۇيعارىمعا كەلدى. بۇعان دەيىن ولاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە ادامدار سەبەپشى بولدى دەپ ايتىلىپ كەلگەن. عالىمداردىڭ عىلىمي ماقالاسى Nature جۋرنالىندا جارىق كوردى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
ءجۇندى مامونتتار وسىدان ءتورت مىڭ جىل بۇرىن جويلىپ كەتكەن. ول كەزدە ادامدار مامونتتاردىڭ ەتىن قورەك ەتىپ قانا قويماي، ولاردىڭ سۇيەگىنەن ءۇيدىڭ قاڭقاسىن تۇرعىزىپ، تىستەرىنەن مۋزىكالىق اسپاپتار جاساعان. سوندىقتان ولاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە ادامدار سەبەپشى بولدى دەگەن نۇسقا كەڭىنەن تارالعان.
رەسەي، ۇلىبريتانيا، دانيا، جۇڭگو، نورۆەگيا جانە اقش-تىڭ جەر عىلىمىن زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدارى مامونتتار مەكەندەگەن تۋندرا دالاسىنىڭ كەلبەتىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. عالىمدار ول ءۇشىن مامونتتار جۇرگەن اركتيكانىڭ ءار جەرىنەن الىنعان 535 ەجەلگى وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ دنك-سىن ساراپتاپ، كەزدەيسوق ماسسيۆتىك ۇلگىدەن كلوندالعان فراگمەنتتەردىڭ ءتۇپنۇسقاسىن الادى. سونىمەن قاتار ولار قازىرگى كەزدەگى 1،5 مىڭ وسىمدىك پەن جانۋاردىڭ دنك-سىن ساراپتامادان وتكىزگەن.
زەرتتەۋشىلەر وسىلايشا مامونتتاردىڭ جانە تۋندرا دالاسىنىڭ مەگافاۋناسىنىڭ باسقا وكىلدەرىنىڭ پوپۋلياسياسىنىڭ تارالۋىن كارتاعا تۇسىرەدى. وندا ۋاقىت وتە كەلە ولاردىڭ پوپۋلياسياسى مەن گەنەتيكالىق ارتۇرلىلىگى تومەندەپ بارا جاتقانىن كورگەن، بۇل ولاردىڭ تىرشىلىك ەتۋىن قيىنداتاتىن كورىنەدى.
شامامەن 12 مىڭ جىل بۇرىن پلەيستوسەننىڭ اياقتالۋى جانە مۇزدىقتاردىڭ جويىلۋىمەن، ياعني وزەن، كولدەر مەن بالوتالاردىڭ پايدا بولۋىمەن وسىمدىكتەردىڭ كولەمى ازايعان. بۇل تابيعاتتاعى بۇرىننان كەلە جاتقان تىرشىلىك يەلەرىن ۇستاپ تۇرۋعا جەتكىلىكسىز بولعان.
كليمات جىلىنعان سايىن اعاشتار مەن باتپاقتى وسىمدىكتەر بۇرىنعى مامونت جايىلىمدارىنىڭ ورنىن باستى.
«ءبىز كليماتتىڭ وزگەرۋى، اسىرەسە جاۋىن -شاشىن وسىمدىكتەردىڭ وزگەرۋىنە اكەلگەنىن كورسەتتىك. ءبىزدىڭ نۇسقامىز بويىنشا ادامدار مامونتتاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە ەشقاندايدا ىقپال ەتپەگەن»،-دەيدى كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى يۋچەن ۆان.
الايدا، مامونتتاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە تەك كليماتتىڭ وزگەرۋى عانا اسەر ەتپەگەن كورىنەدى.
«ولار كليماتتىڭ وزگەرۋىنە تەز بەيىمدەلىپ كەتە المادى. لاندشافت تۇبەگەيلى وزگەرگەن كەزدە ازىق -تۇلىك تاپشىلىعى ورىن الدى»،-دەيدى كوپەنگاگەن جانە كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ءارى زەرتتەۋ توبىنىڭ جەتەكشىسى ەسكە ۆيللەرسليەۆ.