بۇگىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قىرعىزستانعا جۇمىس ساپارىمەن باردى. ول جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىنا قاتىسىپ، ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق بايلانىسى، مەملەكەتتەر اراسىنداعى جۇك تاسىمالى، وداقتى دامىتۋ ستراتەگياسىنىڭ جۇزەگە اسۋ بارىسى، ەڭبەك ميگراسياسى، سونىمەن بىرگە سيفرلاندىرۋ ماسەلەسىن ءسوز ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، پاندەميا سالدارىنان زارداپ شەككەن ەكونوميكا سالاسىن سوڭعى ۋاقىتتاعى گەوساياسي جاعداي تىپتەن ۋشىقتىرىپ جىبەرگەن. سول سەبەپتى قاسىم-جومارت توقايەۆ وتىرىس كەزىندە ءبىرقاتار پروبلەمانى كوتەرىپ، ونى شەشۋ جولدارىن ۇسىندى. وسىعان وراي، وتىرىس كەزىندە كوتەرىلگەن وزەكتى ماسەلەلەرگە شولۋ جاساۋدى ءجون كوردىك. تولىعىراق ساراپشىسى ماتەريالىن Almaty-akshamy.kz Inform.kz-كە سىلتەمە جاساپ ۇسىنىپ وتىر.
ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ شارالارى
بىشكەكتە وتكەن جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەس وتىرىسىندا قاسىم-جومارت توقايەۆ ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ پرەزيدەنتتەرى جەلتوقسان ايىنداعى كەزدەسۋلەردە ءداستۇرلى تۇردە بىرلەسكەن جۇمىستى قورىتىندىلاپ، الداعى كەزەڭدە اتقاراتىن مىندەتتەردى ايقىندايتىنىن جەتكىزدى. ول ءوز سوزىندە بيىل الەمدىك ەكونوميكا ءۇشىن وتە اۋىر جىل بولعانىنا توقتالىپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاننىڭ ەاەو-عا مۇشە ەلدەرمەن تاۋار اينالىمى قاڭتار-قازان ايلارىندا 7%-عا ارتىپ، 23 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى گەوساياسي تۇراقسىزدىق جاعدايىندا ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق بايلانىستاردى ساقتاۋى جانە نىعايتۋى، ورتاق قاعيداتتار مەن ماقساتتار اياسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق قاتىناستاردى دامىتۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىرۋى اسا ماڭىزدى. وسىعان وراي مەملەكەت باسشىسى ءبىرقاتار باسىم ماسەلەنى اتاپ ءوتتى.
«بيىل الەمدىك ەكونوميكا ءۇشىن وتە اۋىر جىل بولدى. حالىقارالىق قوعامداستىق پاندەميا زاردابىنان ايىعىپ ۇلگەرمەي جاتىپ، جاڭا گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق سىن-قاتەرلەرمەن بەتپە-بەت كەلدى. ءبىز بۇگىندە الەمدەگى ساۋدا-ساتتىقتى ايتارلىقتاي شەكتەيتىن ءتۇرلى تىيىمدار، كۆوتالار مەن باج سالىقتارى ەنگىزىلىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. ەاەو اياسىنداعى ىنتىماقتاستىعىمىز جاھاندىق ۇردىستەردەن ەرەكشەلەنەتىنى كەلەشەككە سەنىم ۇيالاتادى»، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
سونىمەن قوسا مەملەكەت باسشىسى قازىرگى تاڭدا وداق اياسىندا جۇزەگە اسىپ جاتقان بىرلەسكەن جوبالارعا توقتالدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ بولجامدارى كوڭىل كونشىتپەيدى. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى 2023 جىلى الەمدىك ەكونوميكانىڭ وسىمىنە قاتىستى بولجامدى 2،7%-عا، دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى 1%-عا دەيىن تومەندەتكەن. ونىڭ سوزىنشە، قازان ايىندا وداقتاعى ينفلياسيا دەڭگەيى 11،5 %-دى قۇراعان.
«ەاەو-عا مۇشە ەلدەردەگى تۇتىنۋ باعاسى ءوسىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبارى ازاماتتارىمىزدىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتى مەن الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى. بەلگىلى سانكسيالىق شەكتەۋلەر ەاەو-عا مۇشە بارلىق مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىنا قىسىم جاسايتىنىن مويىنداۋ قاجەت. سوندىقتان ەلدەرىمىزدىڭ كوميسسيالارى مەن ۇكىمەتتەرى بۇل ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، سانكسيالىق شەكتەۋلەردىڭ اسەرىن جەڭىلدەتۋ جولدارىن ۇسىنۋى كەرەك»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى حالىقارالىق ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ ماسەلەسىن ەكىنشى باسىمدىق رەتىندە اتاپ ءوتتى. ول ەندى پرەفەرەنسيالىق كەلىسىمدەر جاسالعان سەرىكتەستەرمەن ءوزارا ىس-ارەكەتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا نازار اۋدارۋ ماڭىزدى ەكەنىن جەتكىزدى.
«وداقتىڭ سىرتقى ساۋدا سالاسىنداعى مۇددەسى جىلدان جىلعا كەڭەيىپ كەلەدى. ەندى پرەفەرەنسيالىق كەلىسىمدەر جاسالعان سەرىكتەستەرمەن ءوزارا ىس-ارەكەتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا نازار اۋدارۋ ماڭىزدى. بۇل جەردە ۆەتنام، سەربيا جانە يران تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. سونداي-اق ءۇندىستان، مىسىر، يندونەزيا جانە يزرايلمەن ەركىن ساۋدا ايماعى تۋرالى كەلىسىمدەرگە قاتىستى جۇمىستى جەدەلدەتكەن ءجون. بۇل جونىندە بىرنەشە رەت ايتتىم. قازاقستان بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىمەن ەركىن ساۋدا ايماعى تۋرالى كەلىسىم بويىنشا كەلىسسوز باستالعانىن قولدايدى. بۇل باستامانىڭ كەلەشەگى زور ءارى بۇكىل «ەۋرازيالىق بەستىكتىڭ» مۇددەسىنە ساي كەلەدى دەپ سانايمىن. ەندى وسى پروسەستى سوزبالاڭعا سالماۋ ماڭىزدى»، - دەدى ول.