ينتەرنەتتىڭ مۇمكىندىگى شەكسىز
XXI عاسىر – ءدۇبىرلى دۇرمەككە تولى ارپالىس عاسىرى. كۇنىنە ءجۇز جاڭالىق، مىڭ ءتۇرلى نارسە كورەتىن بولدىق. عالامتوردىڭ ارقاسىندا. دۇنيەنىڭ ول شەتى مەن بۇل شەتىن وپ-وڭاي جالعاپ، بايلانىستىرىپ تۇر. الەمنىڭ ءار قيىرىن ينتەرنەت ارقىلى ەركىن كەزەسىز. ءبىراق مۇنىڭ ءبارى «ۆيرتۋالدى» تۇردە.
بۇگىنگى تاڭدا ادامزات عۇمىرىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىن ينتەرنەت الادى ەكەن. كوبىسى وعان بوستان-بوسقا تەلمىرۋمەن ۋاقىت وتكىزەدى. دۇنيەجۇزىلىك ساراپشىلاردىڭ ەسەبى بويىنشا، ينتەرنەتكە ءاربىر ادام شامامەن 6 ساعات 42 مينۋتىن جوعالتادى دەسەدى. بۇل – ءبىر جىلدىڭ 100 كۇنىنە تەڭ. ال سمارتفونداردى پايدالانۋشىلاردىڭ سانى - 5،11 ميلليارد ادام. شامامەن العاندا، جەر شارى حالقىنىڭ 67 پايىزى. عالامتور پايدالانۋشىلاردىڭ سانى – 4،39 ميلليارد ادام. ەندى باعامداي بەرىڭىز، جەر بەتىندەگى 8 ميللياردقا جۋىق ادامنىڭ تەڭ جارىمىنان كوبىسى ينتەرنەتكە تاۋەلدى. سوڭعى 25 جىلدا عىلىمي تەحنيكا قارىشتاپ دامىدى. ءموبيلدى قوسىمشالار، پلانشەتتەر مەن تەلەفوندار اينالىمعا ەنە باستادى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە كىتاپتان تەلەفونعا، قالا بەردى عالامتورعا «ءجىپسىز بايلانعاندار» كوبەيدى. ءتىپتى الپاۋىت ۇلىبريتانيا ەلىندە قۇلاق دەرتىنە شالدىققان جاستاردىڭ سانى 60 پايىزعا جەتكەن. سونىمەن قاتار عىلىمي تەحنولوگيانىڭ وتانى سانالاتىن جاپونيادا كوزىلدىرىك تاعاتىنداردىڭ ۇلەسى ارتقان. باسىم كوپشىلىگى – جاس جەتكىنشەكتەر. وسىنداي دەرتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن، ءقازىر بۇل ەلدە مەكتەپ وقۋشىلارىنا ينتەرنەتتى پايدالانۋدا ارنايى شەكتەۋلەر قويىلعان. بۇل ەلدىڭ حالقى ينتەرنەتكە ورتا ەسەپپەن، ەڭ كوپ دەگەندە، كۇنىنە 3 ساعات 45 مينۋت بولەدى ەكەن. سونىڭ ناتيجەسىندە عالامتوردا از ۋاقىت وتكىزەتىندەردىڭ كوشىن جاپونيا باستاپ تۇر. بىزگە دە ۇلگى الارلىق باستاما ەمەس پە؟ ينتەرنەت «ءتىلىن» بىلگەندەر پايداعا كەنەلىپ، بىلمەگەندەرگە ول قۇزبەن پارا-پار. «پايدا ويلاماي، اردى ويلاپ» جاتقاندار كوپ پە، از با؟ ول جاعىن ءدوپ باسىپ ايتۋ قيىن شىعار. دەسەك تە، كەزىندە عالامتور شىققاندا مىناداي ءسوز دە قاتار ايتىلىپ جۇرەتىن: «كومپيۋتەردە وتىرعانداردى كىتاپ وقىعاندار باسقارادى». اقيقاتى بار پىكىر.
پايداسى مەن زيانى
بىلاي قاراپ تۇرساڭىز، عىلىمي پروسەستىڭ دامۋىنا كوز ىلەسپەيدى. الەمدىك، Apple كومپانياسىنىڭ ءوزى بارشا الەمدەگى تەحنولوگيالىق جاڭالىقتاردى ويلاپ تابۋ بويىنشا ەڭ ىلگەرى كەلە جاتقان ونەركاسىپ ورتالىعى دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. ءبىراق سونداي الىپتار جاڭالىق لەبىنە ىلەسىپ وتىرماسا، كوشكە ىلەسە المايتىنىن تۇسىنەدى. سوندىقتان سمارتفلوندار، گادجەتتەر، پلانشەتتەر بىرىنەن سوڭ ءبىرى شىعۋدا. كەيدە ءتىپتى جاڭبىردان كەيىنگى بايشەشەككە تەڭەۋگە بولاتىنداي كورىنەدى. ياعني، ءسىز 2-3 ساعات كوز الماي كومپيۋتەرگە ۇزدىكسىز تەسىلىپ قارايتىن بولساڭىز، زيان بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان ارا-اراسىندا كوزگە ارنالعان جاتتىعۋلار جاساپ، ميدى تىنىقتىرعان ابزال.
ال بىلاي العاندا سىزگە ۇلكەن كومەكشى قۇرال. دۇنيەنىڭ قاي بۇرىشىندا بولساڭىز دا، جىلدام حابار العىزادى. اينالاسى بىرنەشە ۋاقىتتا قاجەتتى اقپاراتقا جىلدام قول جەتكىزۋگە بولادى. حابارلاساتىن جاقىن-تۋىستارىڭىزبەن حات الماسۋعا، تىلدەسۋگە، ءتىپتى ەكران باتىرماسى ارقىلى سويلەسۋگە مۇمكىنشىلىك اشىلعان. قۇجات راسىمدەۋ، ونى تىركەۋ، بازدان تەكسەرۋ سىندى نارسەلەر تىكەلەي عالامتوردىڭ كومەگىمەن ىسكە اسادى. مۇندا ۋاقىت ۇنەمدەلەدى، ارتىق شىعىن بولمايدى. بۇل دەگەنىمىز XXI عاسىردىڭ ناعىز عاجاپ شەديەۆرى دەسەك بولادى.
حوش، سونىمەن، جاپون حالقىنىڭ بۇل ماسەلەدە العا كەتكەنىن بىلدىك. ەندەشە، كەش بولماي تۇرعاندا بىزگە دە ءبىر جولىن تابۋ كەرەك سياقتى. ينتەرنەت ادامزاتتى ەمەس، ادامزات ينتەرنەتتى باسقارسا يگى بولماق.