ەكسترەميزم مەن راديكاليزم قوعام جانە جالپى الەمگە ۇلكەن ءقاۋىپ توندىرەدى. بۇل ەكى قۇبىلىس زورلىق-زومبىلىققا، الاۋىزدىققا، جانجالعا اكەلەتىن شەكتەن شىققان جانە بىتىسپەس كوزقاراستارمەن سيپاتتالادى. ءبىزدىڭ زامانىمىزدا ەكسترەميزم دە، راديكاليزم دە ءومىردىڭ ءارتۇرلى سالالارىندا كورىنىس تابۋى مۇمكىن.
ونىڭ ءبىر كورىنىستەرى – ءدىني راديكاليزم مەن ءدىني ەكسترەميزم. يسلام ءدىنى بەيبىتشىلىكتى، مەيىرىمدىلىكتى، ادام ءومىرىن قۇرمەتتەۋدى ناسيحاتتايتىنىن ەستە ساقتاعان ءجون. اسىل ءدىنىمىزدىڭ شىنايى ۇستانىمدارى ءتۇرلى راديكالدى جانە ەكسترەميستىك يدەولوگيالارعا قارسى. قمدب ءدىني وڭالتۋ ءبولىمىنىڭ مامانى يسلام مارات ۇلى الماتىدا وسى جايلى جاستارعا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى.
ول وسكەلەڭ ۇرپاققا مۇسىلماندار بەيبىتشىلىك، ادامگەرشىلىك، قوعامدىق كەلىسىم سياقتى قۇندىلىقتارعا قايشى كەلەتىن يدەيالاردى قابىلداماي، ءبىلىمدى بولىپ، ءار نارسەگە سىني تۇرعىدان قاراۋى كەرەكتىگىن ەسكە سالدى.
بۇل تۇرعىدا ول ەكسترەميزم مەن راديكاليزم تورىنا ءتۇسىپ قالماۋعا كومەكتەسەتىن 10 كەڭەس ۇسىندى:
- ءدىنىڭىزدى تانىڭىز
يسلامنىڭ تاريحى مەن سەنىمدى دۇرىس دەرەككوزدەردەن ۇيرەنىڭىز. يسلامدى جانە ونىڭ ميسسياسىن دۇرىس ءتۇسىنۋ ءۇشىن عالىمدار مەن يمام-ۇستازدارعا جۇگىنىڭىز.
- اقپاراتتى سىني تۇرعىدان باعالاڭىز
قازىرگى ۋاقىتتا اقپاراتقا عالامتور پەن الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى وڭاي قول جەتكىزۋگە بولادى. دەگەنمەن، اباي بولىپ، الىنعان اقپاراتتى سىني تۇرعىدان باعالاڭىز. دەرەككوزدىڭ سەنىمدى ەكەنىنە جانە ونىڭ يسلامنىڭ شىنايى ىلىمدەرىنە سۇيەنەتىنىنە كوز جەتكىزىڭىز.
- سىني تۇرعىدان ويلاۋدى دامىتىڭىز
اسىعىس قورىتىندى جاساماس بۇرىن نەمەسە كۇمان كەلتىرەتىن اقپاراتتى قابىلداماس بۇرىن ونى دۇرىس تالداپ، ءتۇسىنۋدى ۇيرەنىڭىز. راديكاليزم مەن ەكسترەميزم كوبىنەسە ءدىني ماتىندەردى بۇرمالاپ تۇسىندىرۋگە نەگىزدەلگەنىن ەستە ساقتاڭىز.
- ءارتۇرلى ادامدارمەن كوبىرەك ارالاسىپ، سۇحبات قۇرىڭىز
ءارتۇرلى كوزقاراستاعى ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساڭىز. ديالوگ پەن پىكىر الماسۋ تولەرانتتىلىق پەن تۇسىنىستىكتى دامىتۋعا كومەكتەسەدى.
- زورلىق-زومبىلىقتان باس تارتىڭىز
يسلام بەيبىتشىلىككە، توزىمدىلىككە، مەيىرىمدىلىككە شاقىرادى. كەز كەلگەن ماقساتتارعا جەتۋ قۇرالى رەتىندە زورلىق-زومبىلىق پەن ەكسترەميزمدى قابىلداماڭىز. ماسەلەلەردى شەشۋ جانە ولارعا وڭ اسەر ەتۋ ءۇشىن بەيبىت جانە سىندارلى قۇرالداردى قولدانىڭىز.
- قوعامداعى بايلانىستاردى كۇشەيتىڭىز
جەرگىلىكتى ادامدارمەن تىعىز ارالاسىپ، بەلسەندى بولىڭىز. باسقا مۇسىلماندارمەن جانە يمام-ۇستازدارمەن تىعىز بايلانىستار ورناتۋ ءۇشىن جانە قوعامىڭىزدا راديكاليزمگە قارسى تۇرۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەڭىز.
- ءبىلىم الۋعا كوڭىل ءبولىڭىز
ۇنەمى بىلىمگە ۇمتىلىڭىز. ءبىلىم – راديكاليزم مەن ەكسترەميزمگە قارسى كۇرەستىڭ قۋاتتى قۇرالى. يسلام ءدىنى مەن مادەنيەتىن جاقسىراق ءتۇسىنۋ ءۇشىن يسلام تاريحىنا، فيلوسوفياسىنا جانە ەتيكاسىنا تەرەڭىرەك ءۇڭىلىڭىز.
ۇنەمى رۋحاني جانە ينتەللەكتۋالدىق ءوسۋدى ساقتاڭىز، سول كەزدە ءسىز ءوز سەنىمىڭىزدە بەرىك بولىپ، راديكاليزمنىڭ اسەرىنە توتەپ بەرە الاسىز.
- بەيبىتشىلىك پەن تولەرانتتىلىقتى ناسيحاتتاڭىز
ءسىزدىڭ سوزدەرىڭىز بەن ارەكەتتەرىڭىز وزگە ادامدارعا اسەر ەتۋى مۇمكىن. بەيبىتشىلىكتى، توزىمدىلىكتى جانە ءارتۇرلى مادەنيەتتەر مەن كونفەسسيالاردى قۇرمەتتەۋدى بەلسەندى تۇردە ناسيحاتتاڭىز.
ءوي-ورىسىڭىزدى كەڭەيتۋ جانە تەرىس پىكىردى جەڭۋ ءۇشىن ءارتۇرلى دىندەر مەن ۇلتتار وكىلدەرىمەن ديالوگتى جالعاستىرىڭىز.
- يمامدار مەن ۇستازداردان كەڭەس الىڭىز
يسلام ءدىنىن تۇسىنۋدە نەمەسە عيبادات-قۇلشىلىققا قاتىستى قانداي دا ءبىر سۇراعىڭىز بولسا، يمام-ۇستازدارعا بارىپ، كەڭەس الىڭىز. ولار سىزگە كۇردەلى ماسەلەلەردى تۇسىنۋگە جانە يسلامنىڭ شىنايى ىلىمدەرىنە نەگىزدەلگەن دۇرىس نۇسقاۋلار بەرۋگە كومەكتەسەدى.
- راديكاليزمنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرىن ەستە ساقتاڭىز
جاقىندارىڭىز بەن دوستارىڭىزدىڭ مىنەز-قۇلقىنداعى وزگەرىستەرگە مۇقيات بولىڭىز. وقشاۋلانۋ، سىرتقى كەلبەتىندەگى وزگەرىستەر جانە زورلىق-زومبىلىق كورىنىستەرى سياقتى راديكاليزمنىڭ ىقتيمال بەلگىلەرىنە نازار اۋدارىڭىز.
مۇنداي بەلگىلەردى بايقاساڭىز، ەكسترەميزمنىڭ تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن ءتيىستى مەكەمەلەردەن كومەك سۇراۋ قاجەت.