31 مامىر — قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ قاسىرەتتى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى.
XX عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا ەلدى جايلاعان جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن مەن اشارشىلىقتان ميلليونداعان ادام جاپا شەكتى. رەسپۋبليكا ءىس جۇزىندە الىپ تۇرمەگە اينالدى: ونىڭ اۋماعىندا گۋلاگ-تىڭ ءىرى لاگەرلەرى — الجير، كارلاگ، ستەپلاگ ورنالاستى. قازاقستان اۋماعىنداعى لاگەرلەرگە 5 ميلليوننان استام ادام جەر اۋدارىلدى، كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا بۇل كورسەتكىش بۇدان دا جوعارى.
1921 جىلدان 1954 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا قازاقستاندا شامامەن 100 مىڭ ادام سوتتالىپ، ونىڭ 25 مىڭى اتۋ جازاسىنا كەسىلدى.
قۋعىن-سۇرگىنمەن قاتار كەڭ اۋقىمدى دەپورتاسيالار دا ءجۇرىپ جاتتى. 1930–1940 جىلدارى قازاقستانعا ونداعان ۇلت وكىلدەرى كۇشتەپ كوشىرىلدى. 1937 جىلدىڭ كۇزىندە مۇندا كورەيلەر، تۇرىكتەر، كۇردتەر، ازەربايجاندار، يراندىقتار جەتكىزىلدى. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا — نەمىستەر، گرەكتەر، شەشەندەر، ينگۋشتار، قاراشايلار، بالقارلار، قىرىم تاتارلارى جانە باسقا حالىقتار دەپورتاسيالاندى. جالپى دەپورتاسيالانعانداردىڭ سانى 1،2 ميلليوننان استى.
ساياسي قۋعىن-سۇرگىننىڭ شارىقتاۋ شەگى 1937 جىلعا تۇسپا-تۇس كەلدى. بۇل كەزەڭدە قازاق زيالىلارىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرى — عالىمدار، جازۋشىلار، قوعام قايراتكەرلەرى قۋعىنعا ۇشىرادى. ولاردىڭ قاتارىندا: احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءاليحان بوكەيحان، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، مۇحامەدجان تىنىشبايەۆ، ماعجان جۇمابايەۆ، ساكەن سەيفۋللين، ءىلياس جانسۇگىروۆ، بەيىمبەت مايلين، سانجار اسفەندياروۆ جانە باسقا دا كوپتەگەن تۇلعالار بار.
تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستان تاريحي ادىلدىكتى قالپىنا كەلتىرۋ باعىتىندا اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزە باستادى. 1993 جىلى «جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. بۇل جۇمىس بۇگىندە جالعاسىپ جاتىر.
پرەزيدەنت جارلىعىمەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلعان. سونىڭ نەگىزىندە ارحيۆتەرمەن جۇمىس جۇرگىزىلىپ، بۇرىن قۇپيا بولعان قۇجاتتار جاريالانۋدا، عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن ەستەلىك شارالار وتكىزىلۋدە.
بۇل قادامدار — تاريحي جادىمىزدى ساقتاۋ، ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ جانە جازىقسىز جاپا شەككەندەردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتۋ جولىنداعى ماڭىزدى ىستەر.
31 مامىر — ازا تۇتۋ جانە ەسكە الۋ كۇنى. ءبىز ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا تاعزىم ەتەمىز. ولاردىڭ تاعدىرى — قازاقستان تاريحىندا ماڭگى ساقتالادى.