22 ناۋرىزدا بۇكىل الەمدەگى تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى وزدەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەلەرىن – حالىقارالىق تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى كۇنىن اتاپ وتەدى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
1907 جىلدىڭ ءدال وسى كۇنىندە لوندون كوشەلەرىندە ارنايى ەسەپتەگىشتەرمەن جابدىقتالعان العاشقى كولىكتەر پايدا بولدى. لوندوندىق تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى ەسەپتەگىشتى "تاكسيمەتر" دەپ اتاعان. فرانسۋز تىلىندەگى «تاكشۋند» (تاقتا) جانە گرەك تىلىنەن «مەترون» (ولشەم) دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. مىنە، سول ۋاقىتتان تاكسي، ال تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى «تاكسيست» دەپ اتالدى.
كولىك ءجۇرىپ وتكەن قاشىقتىقتى اۆتوماتتى ەسەپتەگىشتى 1875 جىلى نەمىستىڭ ۆيلگەلم فريدريح نەدلەر دەگەن ونەرتاپقىشى پاتەنتتەپ العان بولاتىن. ول ءوزىنىڭ قۇرالىن «Taxanom» دەپ اتادى (نەم. Taxe «تولەم» + گرەك. «زاڭ»). دەسەكتە ونەرتاپقىش ءوز تۋىندىسىن تاجىريبيەگە 1884 جىلى گامبۋرگتە ەنگىزە الدى. كوپ ۇزاماي قالالىق پوليسيا باسقارماسى ات ارباسىنداعى ەسەپتەگىشتەردى پايدالانۋ تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ەرەجەلەر شىعاردى. ءبىراق اۆتوموبيلدەرگە «تاكسيمەترلەردى» ءبىرىنشى بولىپ ورناتقان شتۋتگارت تۇرعىنى فريدريح گراينەر بولدى. ول 1896 جىلى Daimler Riemenwagen كولىگىنە تاپسىرىس بەرەدى، الايدا كولىكتەر كەلەسى جىلدىڭ مامىر ايىندا كوشەگە شىعادى. ءبىراق ول ۇزاققا بارمادى. ال ات اربالارىنا ەسەپتەگىشتى ورناتۋ ءبىراز ۋاقىتتى قاجەت ەتتى.
1907 جىلى «تاكسيمەترلەر» دەپ اتالاتىن ەسەپتەگىشتەرى بار موتورى بار «كەبالار» (قازىرگى تىلمەن ايتقاندا كابريولەتكە كەلەدى) لوندوندا العاشقى تاكسيلەر بولدى. لوندوننىڭ العاشقى تاكسيلەرىنىڭ ءتۇسى – جاسىل جانە قىزىل بولعان. بۇگىنگى تاڭدا بۇل كولىكتەر ءۇشىن ءداستۇرلى بولىپ سانالاتىن سارى ءتۇس Hertz كورپوراسياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى دجون گەرستىڭ ويى دەسەك تە بولادى.
جاڭا كولىكتەردىڭ تولەمى رەتىندە ەسكى كولىكتەردى قابىلداپ العان امەريكاندىق ەسكى كولىكتەردى سارىعا بوياپ، تاكسي رەتىندە پايدالاندى. ارينە، مۇنداي جارقىن كولىكتەر قالا كوشەلەرىندە الىستان مەنمۇندالاپ كوز تارتىپ تۇرعانى انىق. مىنە، وسىدان كەيىن تاكسيمەن اينالىسۋشى كومپانيالاردىڭ بارلىعى تاكسيدى سارى تۇسكە بوياۋ تاجىريبەسىن قابىلدادى. وسىلايشا سارى بۇكىل الەم ءۇشىن كلاسسيكالىق تاكسي تۇسىنە اينالدى. تاكسيدىڭ تاعى ءبىر تانىمال بەلگىسى - قارا الا بەلگىسى. بۇل تۋرالى ءبىر دەرەك كوزدەرىندە قارا الا بەلگى وتكەن عاسىردىڭ 20-شى جىلدارى امەريكاندىق كومپانيانىڭ كولىكتەرىندە پايدا بولعانىن ايتادى. ول بەلگىنى جارىس (گونكا) سيمۆولدارىنان العان. بۇل تۇتىنۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارىپ، ادامداردىڭ قوزعالىس جىلدامدىعى تۋرالى ويىنان ارىلتۋى كەرەك ەدى.
رەسەيدە تاكسيمەترلەرى بار العاشقى اۆتوموبيلدەر 1906 جىلى سانكت-پەتەربۋرگ پەن مينسكىدە، 1907 جىلى ماسكەۋدە، سودان كەيىن باسقا قالالاردا پايدا بولعان. الايدا، «تاكسيمەن» جولاۋشىلار تاسىمالى استانالاردا عانا كەڭ ەتەك الدى. 1914 جىلعا قاراي سانكت-پەتەربۋرگتىڭ ورتالىق ديسپەچەرلىك تاكسي پاركىندە 400-دەن استام كولىك بولعانى تۋرالى مالىمەت كەزدەسەدى. الايدا 1917 جىلى قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن رەسەي قالالارىندا تاكسيلەر ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن جۇمىسىن توقتاتتى. تەك 1925 جىلى 21 ماۋسىمدا ماسكەۋدە تۇراقتى تاكسي قوزعالىسى قايتا اشىلادى. سوندىقتان ماسكەۋلىك تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى ءدال وسى كۇندى تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى كۇنى رەتىندە اتاپ وتەدى.