ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ باستى ۇستانىمى: «جەرسىز وتان جوق».
بۇگىن «الاشوردا» اۆتونوميالىق ۇكىمەتىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ، ەل بولاشاعى ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ، رەپرەسسيا قۇربانى بولعان ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ تۋعانىنا 157 جىل تولىپ وتىر، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz
الاش ارىسى ءاليحان بوكەيحانوۆ 1870 جىلى قازىرگى قاراعاندى وبلىسى، اقتوعاي اۋدانىندا (بۇرىنعى سەمەي وبلىسىنداعى قارقارالى ۋەزىنىڭ توقىراۋىن بولىسى) دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى نۇرمۇحامەد ءاليحاندى توعىز جاسىندا مولداعا وقۋعا بەرىپ، زەرەك بالا كەيىن مەكتەپتە ءبىلىم الادى. بۇدان سوڭ قارقارالى قالاسىنىڭ ءۇش جىلدىق ۋچيليششەسىنە ءتۇسىپ، ۇزدىك ءبىتىرىپ شىعادى. 16 جاسىندا ءاليحان ومبىنىڭ تەحنيكالىق ۋچيليششەسىنە تۇسەدى. جيىرما جاسىندا دالا گەنەرال گۋبەرناتور كەڭسەسىنىڭ ۇسىنىس حاتى مەن قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ شاكىرتاقىسىنا يە بولعان ول سانكت-پەتەربۋرگتەگى ورمان شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنا تۇسكەن. ساباقپەن قاتار، ساياسي، ادەبي، ەكونوميكالىق ۇيىرمەلەرگە اتسالىسىپ، ستۋدەنتتىك شەرۋلەرگە قاتىسقان. ءاليحان سول كەزدەن باستاپ ءوزىن ساياسي تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرا باستاعان.
ۇلت كوسەمى حالىقتى ەزگىگە سالعان يمپەريانى ساياسي تۇرعىدا رەفورمالاپ، فەدەراتيۆتىك دەموكراتيالى مەملەكەتكە اينالدىرۋدى كوزدەدى. وسىلايشا، قازاقتىڭ اۋەلى ءوزىن-وزى بيلەپ، كەيىن تولىق تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋىنە بولادى دەپ ەسەپتەدى.
ءا.بوكەيحانوۆتىڭ باستى ۇستانىمى: «جەرسىز وتان جوق. قازاقتىڭ بايىرعى جەرىن قاشان قازاقتار ءوز بەتىنشە عىلىم مەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ تولىق يگەرمەيىنشە، جەر جەكە مەنشىككە دە، قونىستانۋشىلارعا دا بەرىلمەيدى جانە جەردىڭ استىنداعى، ۇستىندەگى، اسپانىنداعى بارلىق يگىلىك قازاق مەملەكەتىنە قىزمەت ەتۋى كەرەك».
ءاليحان بوكەيحانوۆ پەن ونىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنىڭ باستاماسىمەن «قازاق» گازەتى اشىلدى، «الاش» پارتياسى، كەيىن الاش ۇكىمەتى قۇرىلدى. اۆتونوميا رەتىندە كۇش-قۋاتىن بەكىتە تۇسكەن ەل زيالىلارى الاش اسكەرى جاساقتالدى. ءاليحان بوكەيحانوۆ ميلليونداعان قازاقتى «الاش» يدەياسىنىڭ توڭىرەگىنە توپتاستىرا بىلگەن تۇلعا. حح عاسىردىڭ باسىنان باستاپ الاشوردا ۇكىمەتى تاراعانعا دەيىن ول ۇلت مۇددەسى جولىنداعى كۇرەستىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇردى.
بار سانالى عۇمىرىن قۇلدىق قامىتىن كيىپ، رەسەي پاتشاسىنا كىرىپتار بولعان قازاق دالاسىن ازات ەتۋگە ارنادى. كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ قازاق زيالىلارىنىڭ باسىن ورتاق مۇددە جولىندا بىرىكتىرىپ، ەسىمى قازاق تاريحىنا التىن ارىپپەن جازىلدى. 1937 جىلى 27 قىركۇيەكتە ءاليحان بوكەيحانوۆ تۇتقىندالىپ، جالا جابىلىپ، 71 جاسىندا ماسكەۋدە اتۋ جازاسىنا كەسىلدى.